'दक्षिणा छुट्टाछुट्टै खल्तीमा राख्थेँ, गोप्य ठाउँ नपाए चर्पीमा गएर गन्थेँ' (भिडियो)

'दक्षिणा छुट्टाछुट्टै खल्तीमा राख्थेँ, गोप्य ठाउँ नपाए चर्पीमा गएर गन्थेँ' (भिडियो)

A+ A A-

साहित्यलाई मन धुने साबुन हो भन्छन् अमर न्याैपाने । ‘पानीको घाम’, ‘कलिलो मन’, ‘सेतो धरती, ‘करोडौँ कस्तूरी’ 'गुलाबी उमेर' जस्ता कृतिमार्फत उनले पाठककाे मन धाेइसकेका छन् । यसप्रति पाठकवर्ग कृतज्ञ हुँदा हुन् ।

आफ्ना कृतिमा बेस्मारी मिहिनेत गर्ने उनी नेपालमा धेरै पढिने आख्यानकारभित्रै पर्छन् । २०६६ सालमा 'पानीको घाम' उपन्यासले उनलाई पद्मश्री साहित्य सम्मान दिलायो, २०६८ सालमा 'सेताे धरती'ले मदन पुरस्कारकाे दाेसल्ला ओढायो । उनकाे बाल कथासङ्ग्रह 'कलिलाे मन'ले ०६७ सालको 'पारिजात बालसाहित्य पाण्डुलिपी पुरस्कार' प्राप्त गरेको थियो । कविता लेखनीमा पनि न्याैपाने सशक्त लाग्छन्त । तपाईंलाई भन्दिहालौँ, उनी चित्रकलामा पनि खप्पिस छन् । न्यौपानेको चित्रकलाबारे पढ्न मन लागे यहाँ क्लिक गर्नुहोस् ।

२०३४ सालमा चितवनको पार्वतीपुर गाविस रंगिला (अहिलेकाे भरतपुर महानगरपालिका- २१) मा जन्मेका उनी अहिले नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानको परिषद् सदस्य छन् ।

हिन्दु समाजलाई दसैँले छोपिसकेको छ । चारैतिर दसैँको माहौल छ । स्रष्टालाई सात प्रश्न शृङ्खलाअन्तर्गत दसैँकै सेरोफेरोमा हामीले लेखक न्यौपानेसँग कुराकानी गरेका छाैँ, जवाफ उनले रमाइलोसँग दिएका छन्:

Amar Neupane author1697455147.jpg

१. दसैँ भन्नेबित्तिकै तपाईंको दिमागमा के आउँछ ?

भर्खर झरीले बिदा लिएपछिकाे परीजस्तै सुन्दर मौसम आउँछ; कामले बिदा लिएर फुर्सदले ऊर्जा भरिदिन्छ, गर्मीले बिदा लिएर जाडोलाई निम्ता गरिदिन्छ तर तर जाडो आइसकेको हुँदैन । आकाश सफा हुन्छ । कताकति देखिने बादलका झुण्डहरू पनि कपालजस्तै सुकिला हुन्छन् । यस्तो लाग्छ, मौसमले पसिना बिदा गरेर पर्फ्युम बर्साइरहेछ । किनभने, फूलै नरोपे पनि जमिनले कहिले दसैँ आऊला र फूल फुलाऊँला भनेर आफ्नो गर्भमा बिउहरू जोगाएर राखेको हुन्छ । बर्खाभरि फूलका बोटहरूलाई हुर्काएर दसैँताका आँगनका डिल र बाटोका छेउछाउमा सयपत्री, मखमलीहरू फुलिरहेका हुन्छन् ।

गरिबका घरमा पनि मीठो मसिनो पाक्न थाल्छ । सधैँ थोत्रा लुगा लगाउनेहरूको आङले पनि नयाँ लुगाको काँचुली फेर्छ । पिङ र आफन्तहरूसँगको भेटघाटले खुसी मच्चिन थाल्छ ।

तर यी सब कुरा केटाकेटीमा लाग्थ्यो । अहिले पनि लाग्छ तर केटाकेटीमा जत्तिको लाग्दैन । चाडबाडको रमाइलो ठूलो भएपछि भन्दा केटाकेटीमा धेरै हुँदो रहेछ । अहिलेचाहिँ चाडबाडमा केटाकेटी रमाएको देखेर रमाइलो लाग्छ ।

२. दसैँको मनपर्ने पक्ष के हो र किन ?

दसैँको मनपर्ने पक्ष भनेकै आफन्त भेटघाट र मान्यजनहरूलाई गरिने सम्मान अनि लिइने आशीर्वाद हो । लामो समय बिदा हुने भएको हुँदा टाढाटाढा भएका आफन्तहरूलाई पनि भेट्न पाइन्छ । अरु बेला फुर्सद निकाल्न नसके पनि यो बेला धेरैले फुर्सद निकाल्छन् । यसले पारिवारिक प्रेमलाई पनि बढाउँछ । यो धार्मिक चाड मात्र नभई सांस्कृतिक चाड पनि हो । दसैँको मुख्य महत्त्व नै टीकामा छ ।

३. तपाईंले दसैँका खराब पक्ष सुधार्ने प्राधिकार पाउनुभयो भने यसका कुन–कुन पक्ष खारेज गर्नुहुन्छ वा सुधार्नुहुन्छ ?

दसैँमा सबैभन्दा पीडा गरिबहरूलाई हुन्छ । समाजमा जतिजति धनी र गरिबको दूरी टाढा हुँदै जान्छ, त्यति यस्ता चाडबाडहरू नरमाइला हुँदै जान्छन् । पहिलेपहिले चाडवाड भेटघाट, खानपिन, रमाइलो, सम्मान र आशीर्वादमा केन्द्रित थियो भने पछिपछि यसले पैसासँग आफ्नो नाता प्रगाढ बनायो । तडकभडक र अरुलाई देखाउनका लागि खानपान र फेसनमा बढी खर्चिने अनि आशीर्वादलाई पैसामा नापिने प्रवृत्ति दसैँमा भित्रिएका खराब पक्ष हुन् । तर सबैमा यो प्रवृत्ति हुँदैन ।

४. दसैँकै समयमा बाल्यकाल वा साथीभाइको कुनै रमाइलो किस्सा छ ?

अघि नै भनेँ, चाडबाड रमाइलो हुने भनेकै बाल्यकालमा रहेछ । त्यसबेला जजमेन्टल पनि भइँदैन । आफूमाथि पारिवारिक जिम्मेवारी पनि हुँदैन । अघिल्लो प्रश्नको उत्तरमा जे कुरालाई खराब भनेँ, बाल्यकालमा त्यही रमाइलो लाग्थ्यो । जस्तो कि, मामाघर टीका लगाउन गयो, मामा–माइजू तथा हजुरबा–हजुरआमाले दिनुभएको दक्षिणा फरकफरक खल्तीमा राखिन्थ्यो र कतै गोप्य ठाउँ नपाए चर्पीमा गएर हेरिन्थ्यो । कसले कति दक्षिणा दिए भनेर हेर्ने हतारले चर्पी जानुपरेको हो । जसले धेरै दक्षिणा दिन्थे, उनै मामा–माइजू जातीजस्तो लाग्थ्यो । तर उमेर बढ्दै गएपछि तिनै मामामाइजूलाई भन्न थालियो, 'आशीर्वाद मात्र दिनोस् न । नभए एउटा सिक्का दिनुस् ।'

दशमीको दिन पूर्ण हुनै लागेको जून । राति अबेरसम्म टीका लगाउँदै हिँड्नुमा खुब मजा हुन्थ्यो । दिदी र म जहाँ गए पनि दिदीलाई दक्षिणा दिन्थे तर मलाई मामाघरमा मात्र । राति आएर गन्दा मेरोभन्दा कैयौँ गुना धेरै दक्षिणा दिदीको हुन्थ्यो । म खिन्न हुन्थेँ । तर, त्यो खिन्नता निदाएर ब्युँझँदा ब्युँझिन्थेन । त्यो अबोधता सम्झँदा अहिले पनि रमाइलो लाग्छ ।

५. यसपालि दसैँको समयमा तपाईं के गर्दै हुनुहुन्छ ?

त्यस्तो ठूलो काम गर्ने केही योजना त छैन । त्यति धेरै समय पनि कहाँ हुन्छ र ? परिवार, आफन्त र साथीहरूसँग समय बिताउँदाबिताउँदै दसैँ फुस्सै जान्छ । तैपनि समय निकालेर एउटा पाण्डुलिपिको सम्पादन सक्नु छ । कुनै आध्यामिक–दार्शनिक किताब पढेर सक्नु छ ।

६. दसैँको बिदामा पढ्नुपर्ने केही पुस्तक सुझाउनुहुन्छ ?

दसैँ विशेष किताब यही हो भन्ने त हुँदैन सायद । तपाईंसँग भएर पनि बेफुर्सदीले पढ्न नभ्याउनुभएका कुनै दुई/तीनवटा किताब पढ्न सक्नुहुन्छ । आफ्नो रुचि र आवश्यकताअनुसार ती किताब जुनसुकै विधा या विषयका हुन सक्छन् ।

७. दसैँको फुर्सदमा नेपालकै कुनै ठाउँ घुम्ने अवसर आयो भने तपाईं कुन ठाउँ रोज्नुहुन्छ, किन ?

दसैँको बेला घुम्नका लागि सबैभन्दा उपयुक्त ठाउँ भनेकै मुक्तिनाथ लाग्छ । २०६७ सालको दसैँको बेला पारेर बा, आमा र म मुक्तिनाथ गएका थियौँ । मुक्तिनाथ जाँदा मलाई छुट्टै र विशेष भूगोलमा गएको महसुस भयो । त्यहाँको भूबनोट, प्राकृतिक दृश्य, दसैँताकाको मौसम, स्याउ फल्ने बेला आदिका कारण मुक्तिनाथ यात्रा आनन्ददायक हुन्छ । यदि तपाईं धार्मिक र आध्यामिक या यसबारे अध्ययन गर्न रुचाउने हुनुहुन्छ भने मुक्तिनाथको दर्शन र अवलोकन सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण हुनेछ ।