नीलम कार्की निहारिकाको सुझावमा दसैँ फुर्सदमा पढ्नुपर्ने दुई पुस्तक

A+ A A-

मदन पुरस्कार विजेता साहित्यकार हुन् नीलम कार्की निहारिका । उनी अक्सर ऐतिहासिक विषयमा लेख्छिन् । अमेरिका बसेरै लेखेको ‘योगमाया’ उपन्यासले नीलमलाई २०७४ सालमा नेपालकै प्रतिष्ठित साहित्यिक पुरस्कार जिताएको थियो । यसअघि २०७२ सालमा उनको ‘चीरहरण’ उपन्यासले पद्मश्री पुरस्कार पाएको थियो ।

१६ वर्षयता अमेरिकामा बस्दै आएकी उनले नेपाली भाषा साहित्यमा पुर्‍याएको योगदान तारिफयोग्य छ । पाल्पाको गोठादीमा जन्मेकी ४९ वर्षीया नीलम कविता लेख्दै साहित्यमा प्रवेश गरेकी थिइन् । कथासङ्ग्रह ‘बेली’ ‘हवन’ र ‘कागज, कवितासङ्ग्रह ‘नीलम कार्की निहारिकाका कविता’ तथा उपन्यासहरू ‘मौन जीवन’, ‘नियतीको खेल’, ‘अर्की आईमाई’, ‘चीर हरण’ 'द्रौपदी अवशेष' र योगमाया’ उनका प्रकाशित कृति हुन् ।

उनै साहित्यकार नीलमसित हामीले दसैँविशेष कुराकानी गरेका छौँ । दसैँ सेरोफेरोमा हामीले उनलाई सातवटा प्रश्न गरेका छौँ । ‘साहित्यकारलाई सात प्रश्न’ शृङ्खलामा पढौँ नीलम कार्की निहारिकालाईः

१. दसैँ भन्नेबित्तिकै तपाईंको दिमागमा के आउँछ ?

बाल्यकालको दसैँ आउँछ । ग्रामीण दसैँ । कमेरोको वासना । गाउँमा पिङ हाल्ने दिनको रौनक । खल्पी अचार । बिहानदेखि चल्ने ढिकीजाँतो । लुगा सिलाउने दाइको भ्याइनभ्याइ । अनवरत चल्ने खुट्टे मेसिनको दौडाइ हेर्दै आज मेरो लुगा सिलाउने पालो भन्दै धर्ना कसेर पर्खिएको समय । सबैको उमङ्ग । अनुहारको खुसी । साथीहरूका लाहुर गएका बुवाहरू फर्कने दिनको पर्खाइ, अनि बुवा आइपुगेपछि साथीहरूको हर्ष । आमाको नवरात्रि व्रत पूजा ।

२. दसैँको मन पर्ने पक्ष के हो र किन ?

भेटघाट । मुख्य रूपमा वृद्धवृद्धासँगको भेट । ठूलाको आशिष । अरु बेला व्यस्त भए पनि यही मौकामा शहर एकपटक गाउँ फर्किन्छ । प्रदेश देश फर्किन्छ । त्यो मन पर्छ ।

३. तपाईंले दसैँका खराब पक्ष सुधार्ने प्राधिकार पाउनुभयो भने यसका कुन-कुन पक्ष खारेज गर्नुहुन्छ वा सुधार्नुहुन्छ ?

यो एक धार्मिक आस्था हो । लामो संस्कृति हो । हरेक चाडपर्व स्वेच्छा र हृदयले मान्ने हो । मान्न या नमान्न कोही कसैले बाध्य तुल्याउनु हुँदैन । अपव्यख्या गर्नु हुँदैन । सबैले सबैको आस्था, धर्म या विश्वासमाथि सम्मान गर्ने वातावरण हुनुपर्छ ।

४. दसैँकै समयमा बाल्यकाल वा साथीभाइको कुनै रमाइलो किस्सा छ ?

छ नि ! अवश्य छ । रमाइलो पनि छ र दु:खद पनि छ । दसैँ दिनमा पिङ्ग खेल्दा मेरो दिदीलाई मेरै कारण पिङ्गबाट लडेर निकै गहिरो चोट लागेको थियो । आजसम्म त्यसको खत उहाँको निधारमा छ ।

एकचोटि हामी दसैँका लागि सिलाउन दिएको नयाँ लुगा लिन दाजुलगायत साथीहरू भएर देबगिर भन्ने ठाउँमा जाँदै थियो । त्यो ठाउँ हाम्रो गाउँभन्दा त्यो समयको हाम्रो हिँडाइले दुई घण्टाभन्दा बढी समय लाग्ने ठाडो उकालो थियो । हासी मजाक गर्दै जाँदै गर्दा एकाएक निकै ठूलो पानीले भेट्यो । हामी ओत लाग्न एउटा गोठमा पस्यौँ । त्यहाँ गाईवस्तु थिएनन् । भित्र परालै पराल मात्र थियो । लामो गोठमा सिँढी उक्लिएर माथि पनि जान मिल्थ्यो । त्यहाँ पनि पराल र दाउरा थिए । माथि चढेर बसेको बेला शिव भन्ने साथीको आँखा तल बारीको केराघारीमा पाकेको केरामा पर्‍यो ।

म सबैभन्दा सानी थिएँ । ठूलाजति गएर थाम नै ढालेर केरा लुछेर लिएर आए । पछि त्यहाँ खुर्पेटोमा ठूलो हँसिया बोकेको पाखुरा बटारिएका गोठालो आइपुगे । उनी एक्लै फतफताइरहेका थिए । पानी रोकिएपछि पनि हामी माथि नै परालमा लुकेर चुपचाप बस्यौँ । साँझ परेपछि बल्ल गोठालो आफ्नो घरतिर लागे । हामी दर्जी दाइकहाँ नगई यत्तिकै रित्तो हात फर्कियौँ । घर आएर भन्यौ, 'सिलाएर सकिएको छैन ।’

त्यो वर्ष दसैँका लागि भनेर किनेको नयाँ लुगा लाउन पनि पाइएन ।

५. यसपालि दसैँको समयमा तपाईं के गर्दै हुनुहुन्छ ?

२०५६ मा बुवा जानुभएको । पोहोर साल आमा पनि जानुभयो । दसैँ भन्नासाथ विशेषत: आमाबुवा र ठूलाबडाको आशिष नै हो । अब जन्म दिने आमाबुवा नभएपछि दसैँ दसैँजस्तो नहुने रहेछ । तर, अब आफू नै दुई सन्तानको आमा भएको हुँदा आफू पनि टीका, जमरा र आशिष बनेकी छु । साँचो कुरा, म मेरा सन्तानका लागि दसैँ मनाउँछु ।

६. दसैँको बिदामा पढ्नुपर्ने केही पुस्तक सुझाउनुहुन्छ ?

यो हरेक दसैँमा उठ्ने प्रश्न हो र यो प्रश्नको जवाफले पुरुषलाई मात्र समेटेजस्तो लाग्छ । किनकि दसैँको बेला नारीलाई पढ्ने फुर्सद कहाँ होला र ? २०७९ सालमा प्रकाशित पद्मश्री प्राप्त मनु र मदन पुरस्कारप्राप्त ऐठन धेरैको रोजाइमा पनि होला । उत्तर वैदिककालीन मनु र द्वन्द्वको ऐठन पढ्नुपर्ने पुस्तकहरू हुन् ।

७. दसैँको फुर्सदमा नेपालकै कुनै ठाउँ घुम्ने अवसर आयो भने तपाईं कुन ठाउँ रोज्नुहुन्छ, किन ?

पाल्पाको गोठादी, झडेवा । म जन्मेको हुर्किएको गाउँ । त्यहाँ पुगेर म मेरो बाल्यकाल अतीत समेट्न चाहन्छु । मेरी आमाले त्यहाँ २३ वर्ष अध्यापन गर्नुभयो । म त्यहीँ जन्मिएँ, त्यही माटोमा बामे सरेँ । त्यहीँबाट अक्षर आरम्भ गरेँ । र ममा साहित्यको बिउ पनि त्यहीँ रोपियो । साथीसंगी, दाजुदिदी सबैसँगको मीठो याद पनि त्यहीँ छ । मलाई त्यो ठाउँ पुग्दा मेरा दिवंगत आमाबुवा, दाजु सबैलाई भेटेजस्तो लाग्छ । त्यहाँ हाम्रो घर छैन । रगतको नाताको कोही हुनु हुन्न त्यहाँ । तर, त्यहाँ मेरो सबै थोक छ भन्ने लाग्छ । प्रत्येक घरगाउँ नै आफ्नोजस्तो लाग्छ । एउटा भए पनि दसैँ मलाई त्यहाँ गएर मनाउने मन छ ।

यस शृङ्खलाका अरु पनि...

'दक्षिणा छुट्टाछुट्टै खल्तीमा राख्थेँ, गोप्य ठाउँ नपाए चर्पीमा गएर गन्थेँ' (भिडियो)

सरस्वती ज्ञवालीलाई प्रश्न- मनपर्ने व्यक्तित्व प्रदीप ज्ञवाली कि शीतबिन्दु ?

काठमाडौंको दसैँमा भोकै सुतेको सम्झिन्छु: रमेश क्षितिज

प्रकाशित मिति: आइतबार, कात्तिक ५, २०८० १७:०१