गंगामाया वीर अस्पतालको १२ नम्बर बेडमा, श्रीमान्‌को शव टिचिङको ४ नम्बर बाकसमा

गंगामाया वीर अस्पतालको १२ नम्बर बेडमा, श्रीमान्‌को शव टिचिङको ४ नम्बर बाकसमा

A+ A A-

वीर अस्पतालको १२ नम्बर क्याबिनमा गोरखा फुजेलकी ६३ वर्षीया गंगामाया अधिकारी दियो बालेर न्यायको प्रार्थना गरिरहेकी छिन् । ‘१९ वर्ष बित्यो, छोराको हत्या भएको । १२ वर्ष भयो, भात खाएको छैन । पीडा खाएर बसेकी छु,’ उनी भन्छिन् । २४ जेठ २०६१ मा छोरा कृष्णप्रसादलाई तत्कालीन विद्रोही माओवादीले हत्या गरेको गंगामाया बताउँछिन् ।

द्वन्द्वकालमा मारिएका छोरा कृष्णप्रसाद र न्याय माग्दामाग्दै ढलेका श्रीमान्‌का तस्वीरहरूमा लेखिएको छ, ‘मलाई न्याय खोइ ?’ अनशन बस्दाबस्दै गंगामायाको पनि शरीर सुन्निएको छ । हिँडडुल गर्न नसक्ने अवस्थामा छिन् । ‘१२ वर्षमा त खोलो पनि फर्कन्छ भन्छन् । खै कुन खोलो फर्किने रहेछ ? भात नखाई न्याय मागेको १२ वर्ष भयो, खोइ न्याय ?,’ उनी आक्रोशसहित प्रश्न गर्छिन् ।

बिहानबेलुका अस्पतालले उनका लागि दूध र झोल उपलब्ध गराउँछ । त्यसैका भरमा उनी बोलिरहेकी छिन् । ‘औषधि र स्लाइन दिनुपर्छ । प्रेसर कम भयो भने दालको झोल खान्छु,’ उनी भन्छिन् । अस्पतालको कोठा पनि उनलाईं जेलझैँ लाग्छ । ‘जहाँ जाँदा पनि प्रहरी सँगै हुन्छन् । ढोकामा समेत प्रहरी राखिएको छ । अस्पतालमा होइन, जेलमा छु,’ उनी प्रश्न गर्छिन्, ‘मैले के अपराध गरेँ ?’

दायाँबायाँ हातमा कोरेकी छिन्- दुई छोरा र श्रीमान्‌को नाम र तस्वीर । ‘मेरो हात मात्र काटेर पोल्न मिल्दैन होला । जहाँ गए पनि सँगै साथमा लैजान्छु भनेर छोरा र श्रीमान्‌को नाम र फोटो खोपेकी हुँ,’ गंगामाया हातमा कोरिएका नाम र तस्वीर देखाउँछिन् ।

उनी वीरमा, श्रीमान्‌को शव टिचिङमा

वीर अस्पतालको १२ नम्बर कोठामा छिन् गंगामाया । उनका श्रीमान्‌को शव त्रिवि शिक्षण अस्पताल महारजगन्जको ४ नम्बर बाकसमा राखिएको छ । ‘आमरण अनशनको ३३४औँ दिनमा उहाँको मृत्यु भयो । टिचिङमा ४ नम्बर बाकसमा राखिएको छ रे । शव हेर्न सकेको छैन । हेरेर बाँच्न सक्दिनँ,’ उनी भन्छिन् ।

छोराको हत्यारालाई कारबाही नगरेसम्म श्रीमान्‌को सद्गत नगर्ने अडानमा छिन्, गंगामाया । ‘न्याय पाएको दिन म आफैँ जलाउन जान्छु,’ उनी भन्छिन् । श्रीमान् बितेपछि उनले सिन्दुर, चुरा, पोते झोलामा बोकेर हिँडेकी छिन्, सेलाउन पाएकी छैनन् ।

‘न्याय नपाएसम्म श्रीमान्‌को सद्गत गर्दिनँ । राज्यले मेरो सिन्दुर पखाल्यो,’ झोलामा रहेको सिन्दुर, पोते र चुरा देखाउँदै उनी भन्छिन्, ‘पैसामा बिक्दिनँ । मेरो सिन्दुर खोस्ने राज्यको पैसा किन चाहियो ?’

गाउँ फर्किन पाएकी छैनन्

छोराको हत्या गर्नेलाई कारबाहीको माग राख्दै चितवनमा मुद्दा दर्ता गरेपछि उनी गाँउ फर्किएकी छैनन् । १० पुस २०६४ मा पाकिरहेको भात पनि खान नपाउँदै गाउँबाट लखेटिएको गुनासो गर्छिन् उनी ।

‘गाउँबाट लखेटिएपछि फर्किनै पाएको छैन । श्रीमान्‌को शवलाई बाक्सामा छोडेर कसरी गाउँ जानु ? मेरो छोरा मार्नेलाई कारबाही गर भन्दा श्रीमान्‌लाई मारे । अब मेरो पनि यस्तै हुने होला,’ न्याय नपाइ मरिने भय छ उनलाई ।

केही वर्षअघि मानवअधिकारवादीको टोलीले उनको घरको फोटो खिचेर ल्याएको रहेछ । ‘फोटोमा घर देखेकी थिएँ । फूलै फूलले घर घेरिएको रहेछ । धेरै भयो देखेको छैन । कसैलाई सोधखोज पनि गरेको छैन,’ उनी भन्छिन् ।

गाउँको याद आउँछ तर छोरा र श्रीमान्‌को सम्झनाले उनलाई गाउँ फर्किनै मन लाग्दैन । ‘सपनामा छोरालाई देख्छु । चार दिनपछि फर्किन्छु, खेत रोपौँला आमा भनेर हजुरबा हजुरआमा भेट्न चितवन गएको छोरो फर्किएर आएन,’ उनी भन्छिन्, ‘एसएसली दिएर बसेको कलिलो छोरालाई मारे ।’

एसएसली दिँदा उनका छोरा १७ वर्षका थिए । हत्या भएको छैटौँ दिनमा एसएलसीको नतिजा आयो तर छोरा आएन । ‘फस्ट डिभिजन आयो भने रोजेको क्याम्पस पढ्न पाइन्छ है आमा भनेको थियो । फस्ट डिभिजन आयो । यत्रो वर्ष दुःख गरेको प्रगति सुन्न पनि पाएन । जसले छोराको हत्या गर्‍यो, उसैले फस्ट डिभिजन आएको खबर ल्याएको थियो,’ उनी भन्छिन् ।

अधिकारी परिवारलाई गाउँमा खान अपुग थिएन । यसरी छोराको हत्यापछि न्यायका लागि उनीहरू संघर्षमा उत्रिए । ‘लुटेर कमाएका थिएनौँ । पसिना चुहाएर खान पुग्ने माटो थियो । छोरा मात्र होइन, घरको पशुचौपायासमेतको हत्या गरे,’ उनी भन्छिन्, ‘छोराको हत्या गर्नेलाई कारबाही होइन, फूल माला लगाइयो ।’

हत्याका आरोपितहरूको फोटोमा उनले जुत्ताको माला लगाएकी छिन् । ‘चितवन र पुनरावेदन अदालतले हत्यारालाई सफाइ दियो । १२ वर्षमा १३ जना प्रधानमन्त्री बने तर कसैले न्याय दिएनन्,’ गिरिजाप्रसाद कोइरालादेखि अहिलेसम्म भएका प्रधानमन्त्रीको एकएक नाम सुनाउँछिन् उनी ।

गंगामाया लेखपढ गर्न सक्दिनन् तर रेडियोबाट उनी खबरहरू थाहा पाउँछिन् । ‘लेखपढ गर्न नजाने पनि न्याय के हो, त्यो बुझेकी छु । खबरहरू रेडियो सुनेर थाहा पाउँछु,’ उनी भन्छिन् ।

अनि अन्तर्राष्ट्रिय समुदायको ढोका घचघच्याइन्

देशका न्यायालयबाट न्याय नपाएपछि उनी संयुक्त राष्ट्रसंघलगायतका ढोकाहरूमा पुगिन् । ‘मेरो बच्चा विदेशीले मारेको होइन । नेपालमै मारेको हो । अन्तर्राष्ट्रिय समुदायमा पनि पुगेँ तर मलाई न्याय नेपालमै चाहिन्छ,’ उनी न्यायको आस गर्छिन् । दशक लामाे सशस्त्र द्वन्द्वमामा १७ हजार मानिस मारिएका हुन् । तिमी मात्र भोक हडतालमा बस्नुपर्ने भन्ने प्रश्न गंगमायालाई कतिले गर्छन् । ‘१७ हजारले खोजेको छैन । तिमी भोक हड्तालमा बस्नुपर्ने भन्छन् । नखोज्नेले नखोजुन्, खोज्नेलाई त न्याय दिनुपर्‍यो नि,’ उनी भन्छिन् ।

मानवअधिकारवादीको पनि छैन विश्वास

गंगामायालाई मानवअधिकारवादीको पनि विश्वास लाग्दैन हिजोआज । मुद्दा उठाएर मानवअधिकारवादी बीच बाटोमै छोडेर हिँडेको गुनासो उनको छ । ‘स्वार्थले बोकेका रहेछन् । चितवन अदालतबाट फैसला आउँदा मानवअधिकारवादी कहाँ गए ? मानवअधिकारवादी होइन, मानो अधिकारवादी रहेछन्,’ गांगामाया भन्छिन्, ‘अहिले फोनसम्म गर्दैनन् । अनशन बस्दा आउनु त टाढाको कुरा ।’

यसरी उनको परिवार नै छिन्नभिन्न भयो । जेठो छोरा छन् तर कहाँ छन्, उनलाई थाहा छैन । ‘जेठो छोरा छ । तर गोरखा जान दिएका छैनन् । एकपटक जाँदा हत्कडी लगाएर जेल हालेछन् । पछि काठमाडौंको वसन्तपुर ल्याएर छोडे । म यहाँ छु भन्ने छोरोलाई थाहा छ तर ऊ कहाँ छ मलाई थाहा छैन,’ उनी भन्छिन् । कहिलेकाहीँ जेठो छोरासँग फोनमा उनको कुरा हुन्छ । ‘यतै साथीहरूको कोठामा छु भन्छ । कहाँ के गर्छ थाहा छैन,’ गंगामाया भन्छिन् ।

अब निर्णायक आन्दोलन

अब गंगामाया निर्णायक आन्दोलन गर्ने तयारीमा छिन् । वीर अस्पतालमै अनशन बस्दा डेंगीले थप शिथिल भएको छ उनको शरीर । तर फेरि आमरण अनशन बस्ने सोंचमा छिन् उनी । ‘गृह मन्त्रालय वा माइतीघर गएर अनशन बस्छु । अनशनमै श्रीमान्‌को जस्तो भयो, मेरो पनि त्यस्तै हुन्छ । श्रीमान् ४ नम्बर बाकसमा हुनुहुन्छ, म ५ नम्बर बाकसमा बस्छु,’ उनी भन्छिन् ।

तस्वीर : सुशील श्रेष्ठ

सम्बन्धित समाचार