जब गणेशमानकाे नाम सुन्नासाथ माेहनशमशेर तर्सेर जुरुक्क उठे

A+ A A-

नेपालमा फोटोग्राफीको विकासमा नागरिकस्तरबाट सुरुवाती योगदान कसको थियो होला ?

अग्रपंक्तिमा आउँछ, काठमाडौं भीमसेनस्थानको चित्रकार परिवार । पूर्णमान चित्रकार र दीर्घमान चित्रकार, सूर्यलाल चित्रकारलगायतले चित्रकलासँगसँगै नेपालमा फोटोग्राफीको विकासमा महत्त्वपूर्ण योगदान गरेका थिए ।

१९६३ सालतिर फोटोग्राफरले अक्सर राणापरिवार र प्रधानमन्त्रीहरूको मात्र तस्वीर खिच्नुपर्थ्यो । तर, दीर्घमान चित्रकारले विदेशी पाहुनाहरूकाे पनि तस्वीर खिच्ने र चित्र बनाउने काम गरेका थिए ।

एकपल्ट उनले बेलायती महाराज जर्ज सातौँको चित्र बनाएर उपहार दिए । त्यो चित्रबाट प्रभावित भएर बेलायती राजाले प्रशंसा गर्दै दीर्घमानलाई ठूलाे धनराशि पुरस्कार दिन चाहन्थे तर चन्द्रशमशेरले रोकेकाे बताइन्छ । दीर्घमान ७४ वर्षको उमेरमा बितेका थिए ।

यस्तै सामग्री

दीर्घमानकाे सेखपछि उनका छोरा गणेशमानले आफ्ना बुबाको फोटोग्राफी तथा चित्रलेखनयात्रालाई निरन्तरता दिए । गणेशमानले २००१ देखि २००६ सम्म दरबारमा फोटोग्राफर भएर काम गरे । आफ्ना बुबाबाट दुवै विधामा ज्ञान हासिल गरेका गणेशमान चित्रकारले पछि सिंहदरबारको बैठकमा चित्रकार तथा फोटोग्राफरका रूपमा पनि काम गरेका थिए ।

२००८ सालतिर जब नेपालमा विदेशहरू पनि आउन थाले, त्यहीताका नेपाल-अमेरिकी सहयोग नियोगको कार्यालय खुलेपछि गणेशमान चित्रकारले त्यहाँ फोटोग्राफरको काम गर्न थाले । त्यही बेला काठमाडौंको पहिलो हवाई फोटो खिच्ने काम भयो । गणेशमानको कामका लागि युनेस्को एसियन कल्चर सेन्टर पुरस्कार पनि दिएको थियो ।

०००

हेर्नुहाेस्, नेपालका पुराना फाेटाेग्राफर श्रीधरलाल मानन्धरबारे भिडियाेः

०००

पछि गणेशमानले आफ्नै घरमा गणेश फोटो ल्याब नामको स्टुडियो खोले । गणेशमान नै पहिलो नेपाली फोटोग्राफर थिए, जसले पहिलो रङ्गिन स्लाइड फोटो २०१६ सालतिर आफ्नो स्टुडियोमा धुलाइ गरे ।

गणेशमान चित्रकारको फोटोग्राफिक जीवनका केही रोचक घटना छन् । तत्कालीन राणा प्रधानमन्त्री मोहनशमशेरलाई नेपाली कांग्रेसका नेता गणेशमान सिंहको राजनीतिक गतिविधि मन पर्दैनथ्यो । बेलाबेला प्रशासनले कांग्रेसी गविविधि बुझ्न उनलाई पक्राउ गरी यातान दिन्थ्यो । ती यातनाका फोटोहरू खिच्ने काम गणेशमान चित्रकारले गर्थे । सोधपुछ र यातना सकिएपछि ती फोटोहरू नष्ट गरी मुचुल्का उठाएर राणा प्रधानमन्त्रीकहाँ जाहेरी हुन्थ्यो ।

‘मेरा बुबाको नाम गणेशमान भएका कारण मोहनशमशेरलाई बुबा मन पर्दैनथ्यो’, किरणमान चित्रकार भन्छन्, ‘त्यसै कारण बुबाले पछि दरबारमा काम नगरी यूएसएडमा काम गर्नुभएको हो ।’

मोहनशमशेरलाई गणेशमान भन्ने नाम यति मन पर्दैनथ्यो कि यो नाम सुन्नेबित्तिकै उनी कान ठाडो पार्थे । एकपल्ट गणेशमान चित्रकार दरबारमा कामको सिलसिलामा प्रधानमन्त्री मोहनशमशेरलाई भेट्ने क्रममा दरबारमा पुग्दा कसैले गणेशमान भनी नाम लिँदा मोहनशमशेर आफ्नो ठाउँबाट जुरुक्क उठेर 'खै कहाँ छ गणेशमान' भन्दै आत्तिएको प्रसंग किरण चित्रकार सुनाउँछन् ।

गणेशमान सिंहबाट तर्सिएका मोहनशमशेरलाई गणेशमान चित्रकार पनि मन पर्दैनथ्यो । (नेपालमा फाेटाेग्राफी हिजाे र आज पुस्तककाे सहयाेगमा ।)