एसईईपछि किन पढ्ने आर्ट्स ?

A+ A A-

नेपालमा राम्रो अंक ल्याउने विद्यार्थीले साइन्स पढेर डाक्टर अथवा इन्जिनियर बन्नुपर्छ भन्ने मानसिकता देखिन्छ । हाम्रो शैक्षिक प्रणालीमा विज्ञान पहिलो, व्यवस्थापन दोस्रो र आर्ट्स तेस्रो भन्ने मान्यता छ । अझ अचेल त विभिन्न प्राविधिक विषय अध्ययनले समेत प्राथमिकता पाउन थालेका छन् ।

सबैभन्दा कम अंक ल्याउने अथवा कमजोर विद्यार्थीले आर्ट्स पढ्नुपर्छ भन्ने धारणा स्थापित देखिन्छ । जुन धारणा नै सबैभन्दा गलत रहेको राजनीतिकर्मी मिलन पाण्डे बताउँछन् ।

मिलन पाण्डे डा. स्वर्णीम वाग्लेको उदाहरण दिँदै भन्छन्, ‘उहाँले अर्थशास्त्र लिएर पढ्नुभयो । जसमा राम्रो गर्नुभयो । आज उहाँले श्रीलंकाको संसददेखि संसारका विभिन्न ठाउँहरूमा गएर जुनसुकै बेला नेपालको प्रतिनिधित्व गरिरहनुभएको छ । त्यही ठाउँमा उहाँले मेडिसिन लिएर पढेको भए के हुन्थ्यो ? उहाँ त बोर्डमा सेकेन्ड आएको विद्यार्थी हुनुहुन्थ्यो । त्यसकारण टपरहरूले आर्ट्स पढ्नुहुँदैन भन्ने मान्यता नै एकदम गलत हो ।’

टपहरूमा स्मार्टनेस, स्किलनेस र कल्पनाशील क्षमता हुने हुँदा त्यस्ता विद्यार्थीले झन् आर्ट्स पढ्नुपर्ने उनको तर्क छ ।

१९औँ शताब्दीअघिको समयमा सबैभन्दा महत्वपूर्ण रहेको आर्ट्स १९औँ शताब्दीतिर विज्ञान, गणित, इन्जिनियरिङ जस्ता प्राविधिक विषयमा आकर्षण बढेसँगै त्यस्ता विषयले प्राथमिकता पाए । जति बेला संसारमै औद्योगिक क्रान्ति चलिरहेको थियो र त्यो समय गणित, इन्जिनियरिङ जस्ता विषयकै आवश्यकता भएकाले त्यो विषय ठीकै रहेको उनको भनाइ छ ।

तर, संसारको आजको प्रमुख समस्या खानेपानी, भोकमरी, अशिक्षाजस्ता विषयको सम्बोधन मात्र होइन, वातावरण प्रदूषण, द्वन्द्व व्यवस्थापनदेखि समाजलाई कसरी हेर्ने भन्ने प्रश्नको उत्तर खोज्दै जाने हो भने त्यसको जवाफ आर्ट्समा भेट्टाउन सकिने भएकाले आजको विश्व परिवेशमा आर्ट्सको महत्त्व अझै धेरै छ ।

अहिलेको जमानामा मानिसको काम रोबोर्टले गर्ने हुँदा मानिस कल्पनाशीलतासँगै स्मार्टनेस, इन्टेलिजेन्स हुनुपर्ने र त्यस्ता व्यक्तिले मात्रै आजका समस्याको समाधान गर्न सक्ने पाण्डेको भनाइ छ ।

उनका अनुसार हिजो आर्ट्स पढेर पैसा कमाउन सकिँदैन भन्ने थियो । तर, आज व्यापारीपछि संसारभरी नै सबैभन्दा बढी कमाउनेमा आर्ट्स पढ्नेहरू नै छन् ।

आज एउटा डाक्टरले पनि बिरामीलाई कसरी बुझाउने उसँग कसरी कम्युनिकेट गर्ने भन्ने सिपका लागि आर्ट्स् पढ्नुपर्छ । किनकी डाक्टरले आफ्नो स्तरबाट नभएर बिरामीको स्तरबाट बुझाउनुपर्ने हुन्छ ।

त्यसकारण अब विज्ञान र आर्ट्स भनेर छुट्याएर हेर्ने भन्दा पनि जीवनमा चाहिने विषयलाई एक ठाउँमा राखेर पढाउनुपर्छ भन्ने धारणालाई नर्वेलगायत देशले कार्यान्वयनमा ल्याइसकेका छन् ।

मिलन थप्छन्, ‘भविष्यमा अहिले मान्छेले गरिरहेको काम एआई अर्थात सामान्य रूपमा कमन सेन्स भएको रोबोर्टले गर्नेछ । तर त्यो रोबोर्टले कल्पनाशील तथा सिर्जनशील काम गर्न सक्दैन । उसले प्रोग्राम गरेका काम मात्र गर्न सक्छ । त्यस अवस्थामा मान्छेले सिर्जनशीलतासहितको क्षमता देखाउनुपर्ने हुन्छ । जुन कुरा अन्य विषयभन्दा धेरै आर्ट्स पढ्नेले देखाउन सक्छ ।

अबको संसारमा सामान्य डाक्टर, इन्जिनियर तथा राजनीतिज्ञ भएर जीवन चल्न सक्ला । तर, जीवनमा ठूलो उपलब्धी हासिल गर्न सामान्य अवस्थाभन्दा माथि उठ्नुपर्ने हुन्छ र सामान्यभन्दा माथि उठ्न आर्ट्स जति अन्य कुनै विषय सहयोगी बन्न सक्दैन । कमाइका हिसाबले कुरा गर्ने हो भने पनि आर्ट्समा असीमित पैसा छ ।

अरु पनि...