लामो दूरीको यात्रा गर्ने चराहरूको विश्रामस्थल ‘टौदह’: वर्षैपिच्छे घट्दैछन् आगन्तुक चरा

लामो दूरीको यात्रा गर्ने चराहरूको विश्रामस्थल ‘टौदह’: वर्षैपिच्छे घट्दैछन् आगन्तुक चरा

A+ A A-

कीर्तिपुरको टौदह पोखरी पुग्नुभएको छ ? छ भने पोखरीवरिपरि खेल्दै, रमाउँदै गरेका चराहरू पक्कै देख्नुभएको छ हाेला । टौदह पोखरी परिसर चरा अवलोकनका लागि काठमाडौं उपत्यकाको उत्कृष्ट ठाउँ मानिन्छ । चरा अवलोकनकै लागि टौदह भ्रमण गर्न आउनेहरूको भिड दिनहुँजस्तो देखिन्छ ।

विभिन्न घरेलु र आगन्तुक चराहरू टौदहमा पाइने गरेका छन् । नेपाल पन्छी संरक्षण संघका अनुसार टौदह परिसरमा यस वर्ष ६७ प्रजातिका जलचर भेटिएका छन् । संघले हरेक वर्ष जनवरीमा टौदहका चरासम्बन्धी अनुसन्धान गर्ने गरेको छ । यस वर्षको अनुसन्धानअनुसार ८ प्रजातिका जलचर टौदहमा देखिएका छन् । सन् २०१४ देखि संघले चराहरूको तथ्याङ्क राख्ने गरेको छ । यद्यपि चरा गणना भने १९९८ देखि सुरु गरिएको हो ।

जाडोयाम सुरु भएसँगै आगन्तुक चरा टौदहमा देखिने गर्छन् । यस वर्ष बिजुलागैरो–बिजुलागैरी, खडखडे हाँस र जलेवालगायतका आगन्तुक चरा देखिएका छन् । लोपोन्मुख सूचीमा रहेका चराहरू पनि टौदहमा पाइने गरेका छन् । यस वर्ष देवदूत मणितुण्डक पनि भेटिएको थियो । देवदूत मणितुण्डक सो परिसरमा भटिएको नयाँ प्रजती हो ।

चराविज्ञहरूका अनुसार धेरैजसो चरा विभिन्न कारणले बसाइसराइ गर्छन् । त्यसरी बसाइसराइ गर्न चराहरू आफ्नो क्षमता, आवश्यकताअनुरूप लामोदेखि छोटो दूरीको यात्रा गर्छन् । लामो दूरी यात्रा गर्ने चराहरू भने सरासर आफ्नो गन्तव्यमा पुग्दैनन् । उनीहरू थुप्रै ठाँउमा बास बस्दैबस्दै गन्तव्यमा पुग्छन् । जसलाई ‘स्टप ओभर’ भनिन्छ । बसाइसराइ गर्ने कतिपय चराहरूको स्टप ओभरमध्ये नेपाल पनि पर्छ । यसरी नेपाल आउने चराहरू टौदह पोखरीमा पनि देख्न सकिन्छ ।

नेपाल पन्छी संरक्षण संघका अनुसार टौदहमा भेटिएका चराहरूमध्ये १५ प्रजातिका आगन्तुक चरा हुन् । यस वर्षको अनुसन्धानअनुसार ८ प्रजातिका जलचर टौदहमा देखिएका छन्, जसमध्ये सातवटा आगन्तुक चरा हुन् । हरेक प्रजातिको बसाइसराइ गर्ने समय फरक हुन्छ । तर पनि तथ्याङ्क नियाल्दा हरेक वर्ष आउने ‘आगन्तुक चरा’हरूको सङ्ख्या घट्दै गरेको बताउँछन्, चरा अनुसन्धानकर्ता ।

‘चराहरू प्रायः शान्त वातावरण मन पराउँछन् । वरिपरि शान्त वातावरण नभएर धेरै चरा आउन छाडेका हुन सक्छन्’, अनुसन्धानकर्ता टेक घर्ती मगर भन्छन्, ‘पोखरीलाई परिसरका प्राकृतिक कुराहरू बिग्रँदै गएपछि आगन्तुक मात्र नभई घरेलु चराहरू पनि बसोबास गर्न छोड्छन् ।’

नेपाल पन्छी संरक्षण संघका विमल थापा पनि चराहरूको उपयुक्त बासस्थान मासिएको बताउँछन् । थापा भन्छन्, ‘नेपाल पन्छी संरक्षण संघको अनुसन्धानअनुसार लोपोन्मुख चराहरू पनि टौदहमा देखिने गर्छन् । तर, पोखरीआसपासका क्षेत्रमा संरक्षणका उपयुक्त कार्यहरू भएका छैनन् ।’

टौदह पोखरी र आसपास पाइने चराहरू

१. जलेवा
२. चखेवा
३. सिन्दुरे हाँस
४. खडखडे हाँस
५. बिजुलगैरो
६. हरियो टाउके
७. सुइरोपुच्छ्रे
८. बेल्चाठुँडे हाँस
९. सुन्जुरे हाँस
१०. मालक हाँस
११. कलहाँस
१२. खोयाहाँस
१३. आसकोटे बकुल्ला
१४. बाँके जुनबकुल्ला
१५. सेतोकण्ठे माटिकोरे
१६. श्यनबाज
१७. गोमायु महाचील
१८. सिमकुखुरा
१९. मरुल
२०. पानी चाहा
२१. राज हुटिट्याउँ
२२. राजा गंगाचील
२३. कैलोटाउके हाँस
२४. बिजुलागैरो
२५. काफल पाक्यो
२६. कुक्कु कोइली
२७. कोइली
२८. कोचलगाँडे लाटोकोसेरो
२९. सानो माटिकोरे
३०. फाप्रे चरा
३१. कुथुर्के
३२. कास्टकुट
३३. कालो चिबे
३४. ध्वाँसे चिबे
३५. सानो सेतोे बकुल्ला
३६. वस्तु बकुल्ला
३७. तामे ढुकुर
३८. कण्ठे ढुकुर
३९. गाजले सुनचरी
४०. लटुसक विरही चरी
४१. भद्राई
४२. हिमाली भद्राई
४३. लालकण्ठे अर्जुनक
४५. चञ्चले अर्जुनक
४६. तनकम्प खञ्जरी
४७. सेतो टाउके जलखञ्जरी
४८. नीलाम्बर जलखञ्जरी
४९. झेकझेक झ्याप्सी
५०. काले झ्याप्सी
५१. बाख्रे जुरेली
५२. कोकले
५३. कांकिर
५४. फिरफिरे
५५. तुमुलकारी फिस्टो
५६. पाल्कोटे
५७. कोटेरो मुनियाँ
५८. रातो मुनियाँ
५९. खोले टिकटिके
६०. फुस्रो टिकटिके
६१. आली चुइयाँ
६२. रुख चुइयाँ
६३. ब्या तोपचरा
६४. गाजले पितचरी