प्रचण्डको आत्मालोचनामा कार्यकर्ताकै अविश्वास : नसुध्रिए एकता न धुव्रीकरण

A+ A A-

माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल 'प्रचण्ड'ले आठौँ महाधिवेशनको बन्दसत्रकाे पहिलाे दिन विगतमा ०६४ काे स‌ंविधानसभा निर्वाचनमा मनमा विद्रोह र मुखमा चुनावको नीति गल्ती भएको स्वीकार गरेका छन् ।

त्यति मात्र हाेइन, ०६९ मा तत्कालीन प्रधानमन्त्री बाबुराम भट्टराईकाे कार्यकालमा भएकाे सेना समायाेजनाकाे निर्णय पनि गलत भएकाे नेता/कार्यकर्तालाई सुनाए । उनले सेना समायोजन पर्सनल बिजनेस डिलझैँ भएको भन्दै गल्ती स्वीकार गरेका छन् ।

दाहालको आत्मालोचनामा बाबुराम भट्टराईले लिएको कार्यनीतिमा आफूले गरेका गल्ती र किरणले सेना समायोजनमा हतार नगरौँ भन्दाभन्दै व्यक्तिगत निर्णय लिनु त्रुटि भएको स्वीकार गरे । त्यससँगै प्रचण्डले पार्टीमा व्यक्तिगत निर्णय लाद्न खोज्नु आफ्नो त्रुटि भएकाले विधि र पद्धतिमा कमिटी सञ्चालन गर्ने प्रतिबद्धता पनि व्यक्त गरेका छन् ।

हिजाे किरण र बाबुरामले जुन एजेण्डा उठाएर प्रचण्डकाे साथ छाेडेका थिए, अहिले त्यही एजेण्डामा आत्मालाेचना गरेका हुन् । प्रचण्डले अहिले आत्मालोचना गर्नुमा मूलत: तीन कारण देखिन्छ ।

प्रचण्डले आफूमाथिको आलोचना मत्थर गर्ने रणनीति लिएका छन् भने पूर्वमाओवादीहरूलाई फकाउने नीति लिएको देखिन्छ । यस्तै, पार्टीप्रति कार्यकर्तापंक्तिमा उब्जिएका वितृष्णा रोक्ने प्रयत्नस्वरुप पनि दाहालले प्रतिवेदनमा आफ्नो आत्‍मालोचना बढी गरेको माओवादीकै नेताहरू बताउँछन् ।

प्रचण्डले आफू अप्ठ्यारोमा परेका बेला हरेकजसो बैठकमा आत्मालोचना गर्ने गरेका छन् । ०६१ को चुनवाङ बैठकदेखि नै प्रचण्डले आफूलाई सहज वातावरण बनाउनका लागि आत्मालोचना गर्ने तर व्यहारमा लागू नगर्ने माओवादी नेताहरूकै टिप्पणी छ ।

त्यस अर्थमा अहिलेको आत्मालोचनाप्रति उनीहरूले विश्वास गर्न सकेका छैनन् । यद्यपि, विगतका आत्मालोचनाको तुलनामा यसपटक आफैँमाथि निर्ममतापूर्वक गल्तीहरू स्वीकार गरेका कारण तुलनात्मक रूपमा आस गर्न सकिने केही नेताहरूको भनाइ छ । तर, प्रचण्डले आत्मालोचनालाई व्यहारमा नउतारेसम्म माओवादी केन्द्रमा सुधार हुन नसक्ने उनीहरूको भनाइ छ ।

आफूमाथिको आलोचना मत्थर गर्ने रणनीति

प्रचण्डमाथि पार्टीलाई विधि पद्धतिमा सञ्चालन नगरेको आरोप पहिलेदेखि नै थियो । कमिटीमा छलफल गरेर निर्णय लिने भन्दा पनि आफ्नो निर्णय लाद्ने आरोप उनले खेप्दै आएका थिए ।

मोहन वैद्य किरणले शान्तिपूर्ण राजनीतिमा आएपछि भएको सेना समायोजन प्रचण्डको एकल निर्णय रहेको र अन्य विषयमा पनि एक्लै अघि बढ्दै पार्टीलाई दलाल पुँजीवादको कब्जामा पुर्‍याएको आरोप लगाउँदै आएका थिए ।

किरणले राखेको असहमति प्रचण्डले अहिले आएर जायज ठहर्‍याएका छन् । उनले सेना समायोजन गर्दा पार्टी कमिटीको म्यान्डेट नलिएर पर्सनल बिजनेस डिलझैँ गर्नु त्रुटि भएको भन्दै आत्मालोचना गरे । 'पार्टीमा छलफल नै नगरी केन्द्रीय समितिको म्‍यान्डेट पनि नलिएर सेना समायोजन पर्सनल बिजनेस डिलजस्तो गरियो, यो गल्ती भयो,' उनले भनेका छन् ।

यस्तै, बाबुराम भट्टराईले संविधानसभाबाट संविधानको कार्यनीति अघि सारेका थिए । क्रान्तिबाट भन्दा पनि संविधानसभाबाटै आफ्नो एजेण्डालाई संस्थागत गर्नुपर्ने भट्टराईको नीति थियो । शहरी विद्रोहको किरणको नीतिलाई भट्टराईले स्वीकार गरेका थिएनन् ।

त्यतिबेला दुवै पक्षलाई मिलाउन प्रचण्ड मध्यमार्गी धारमा उभिएका थिए । हाल आएर उनले मनमा विद्रोह र मुखमा चुनावको नीति गल्ती भएको भन्दै आत्मालोचना गरेका छन् । 'पालुङटारको विस्तारित बैठकपछि मुखमा चुनावमा मनमा विद्रोह हाबी भयो । विद्रोहको कुरै गर्नुहुँदैन्थ्यो त्यहाँ गल्ती भयो,' उनले भने ।

प्रचण्डले विधि र प्रक्रियाअनुसार पार्टीलाई नचलाएको आरोप खेप्दै आएपछि त्यसलाई स्वीकार गरेर आफूमाथिको आलोचना मत्थर गर्न खोजेको माओवादी केन्द्रका स्थायी कमिटी सदस्य हरिबोल गजुरेल बताउँछन्। 'व्यक्तिवादले पार्टीलाई विभाजनको स्थितिमा धकेलेको कुरा अध्यक्षले स्वीकार गर्नुभयो । पार्टीलाई प्राविधिक तरीकाले मात्रै होइन अब राजनीतिक वैचारिक लाइन र विधि र पद्धतिअनुसार चलाउन प्रतिबद्धता व्यक्त गरेर आफूमाथि हुने आलोचनालाई मत्थर बनाउन खोज्नुभएको छ,' गजुरेलले शिलापत्रसँग भने ।

पूर्वमाओवादीलाई फकाउने रणनीति

माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष प्रचण्ड पूर्वमाओवादीहरू एकताबद्ध हुनुपर्ने बताइरहेका छन् । क्रान्‍तिका शान्तिपूर्ण क्रान्तिमार्फत समाजवादको यात्रालाई अघि बढाउन र जनयुद्धका बाँकी कार्यभारलाई शान्तिपूर्ण ढंगबाट पूरा गर्नका निम्ति पूर्वमाओवादीहरू एकजुट हुनुपर्ने अभिव्यक्ति उनले दिने गरेका छन् ।

बाबुराम भट्टराईले प्रचण्डमाथि उठाएका कार्यशैलीका प्रश्न र मोहन वैद्य किरणले उठाएका राजनीतिक प्रश्नहरूलाई स्थान दिँदै प्रचण्डले आत्मालोचना गर्नु पूर्वमाओवादीहरूलाई एक ठाउँमा ल्याउने प्रयासस्वरुप आएको नेता गजुरेल बताउँछन् । 'अध्यक्षको आत्मालोचनामा बाबुरामजीले उठाउनुभएको कुरा पनि अटाएको छ । मोहन वैद्यले उठाउनुभएका सवाल पनि छन् । उहाँले सच्चिने प्रतिबद्धता व्यक्त गर्नुको अर्थ भनेको माओवादी एकताको पहल गर्नु हो । बाहिर रहेकाहरू आउने नआउने त उहाँहरूको कुरा भयो,' उनले भने ।

यस्तै, माओवादी केन्द्रकी नेतृ सीता नेपालीले प्रचण्डको आत्मालोचनाले बाहिर रहेका माओवादी पंक्तिलाई जोड्न मद्दत पुर्‍याउने बताउँछिन् । 'यी आत्मालोचना व्यवहारमा कार्यान्वयन भएका अवस्थामा पूर्वमाओवादी पंक्तिलाई जोड्न सहयोग गर्छ, सँगसँगै पार्टीको संस्थागत कमिटीको विकासमा पनि भूमिका खेल्छ,' उनले भनिन् ।

माओवादी केन्द्रको महाधिवेशनको उद्घाटनसत्रमा नेकपा क्रान्तिकारी माओवादीका नेता सीपी गजुरेलले माओवादीहरू एकजुट हुनका निम्ति चार आधार प्रस्तुत गरेका थिए ।

उनको पहिलो आधार आठौँ महाधिवेशनले जनयुद्ध सुरु हुनुभन्दा अघिको केन्द्रीय समितिमा जनाएका प्रतिबद्धतालाई पुनस्थार्पित गर्नुपर्ने थियो । माओवादी एकताको आधार अघि सारिरहेका नेताहरूलाई भने हिंसात्मक क्रान्ति अब सम्भव नहुने भन्दै शान्तिपूर्ण क्रान्तिमार्फत समाजवाद जाने प्रतिबद्धता व्यक्त गरेका छन् ।

पार्टीप्रतिको वितृष्णा रोक्ने प्रयास

माओवादी केन्द्र छोडेर एमालेमा गएका नेताहरू पदाधिकारीमा अटाएका छन् । रामबहादुर थापा 'बादल' उपाध्यक्ष छन् भने सचिवमा टोपबहादुर रायमाझी र लेखराज भट्ट छन् । यस्तै, माओवादीबाट एमालेमा गएकाहरूमध्ये ४३ जना केन्द्रीय कमिटीमा अटाएका छन् ।

१० मंसिरमा महाधिवशेन उद्घाटनसत्रलाई सम्बोधन गर्दै एमाले अध्यक्ष केपी ओलीले माओवादी कार्यकर्तालाई एमालेमा प्रवेश गर्न आह्वान गरेका थिए । जनयुद्ध लडेकाहरूले न्याय नपाएको भन्दै एमालेले न्याय दिलाउने उनको उद्घोष थियो ।

'तपाईंहरूले युद्ध लड्नुभयो, कसैलाई मन्त्री बनाउनका लागि छोरीलाई मेयर बनाउनका लागिरहेछ । तपाईंहरूले के पाउनुभयो ? एमालेमा आउनुस् । हामी तपाईंहरूलाई न्याय दिनेछौँ,' उनको उद्घोष थियो । एमालेमा पदाधिकारी पाएका पूर्वमाओवादी नेताहरूले माओवादी कार्यकर्ताहरूलाई आकर्षित गर्ने कोसिस गरिरहेका छन् ।

पार्टी नसच्चिने हो भने कार्यकर्ताको वितृष्णा झन् बढ्ने भएकाले त्यसलाई रोक्न पार्टीलाई क्रान्तिकारी दिशामा अघि बढाउने प्रतिबद्धतासहित प्रचण्डले आत्मालोचना गरेको नेता लेखनाथ न्यौपाने बताउँछन् ।

उनको आत्मालोचना व्यवहारमै कार्यान्वयन भएको अवस्थामा एकता प्रक्रिया र ध्रुवीकरण दुवै सम्भव हुने न्यौपानेको तर्क छ । 'अध्यक्षको आत्मालोचना पहिले पनि आएको हो । अहिले पनि आत्मालोचना गर्नुलाई सकारात्मक पक्षमै लिनुपर्छ । पार्टीप्रतिको वितृष्णा रोक्ने अभिप्रायले उहाँको प्रतिवेदन आएको छ,' न्यौपानेले भने, 'अब डकुमेन्टमा लेखेको कुरा कसैले पत्याउँदैन । व्यवहारमै पाइलैपिच्छे कार्यान्वयन भएमा एकता पनि सम्भव हुन्छ, ध्रुवीकरण पनि सम्भव हुन्छ । पार्टीको रुपान्तरण प्रतिवेदनमा आएका विषयको कार्यान्वयनले मात्रै सम्भव छ ।'

प्रकाशित मिति: सोमबार, पुस १२, २०७८ १९:४९