नारायण ढकालको टिप्पणी : हामी सपनाहीन नेताहरूबाट शासित हुन अभिशप्त छौँ

A+ A A-

‘म पनि साहित्यकार थिएँ कि’, बागबजारको चिया दुकानमा ‘साहित्यकार’ नारायण ढकालले आफैँमाथि शंशय प्रकट गरे । पत्रपत्रिका साहित्यिक कोलम र राजनीतिक टिप्पणीका कुनाहरूमा नारायण ढकाल भेटिन छाडेको धेरै समय भयो ।

राजनीतिमा महाधिवेशनको माहोल चलिरहेको समयमा भेटिएका ढकालले राजनीतिको घुमाउरो बाटो उहिल्यै छाडिसके । तर, चिया गफमा भने उनले राजनीतिकै चास्नी मिसाए ।

हिजाेआज ढकाल राजनीति र साहित्य दुवैसँग दूरी बढाएर बसेका छन् । ‘परिर्वतनका लागि राजनीति एक मात्रै हतियार हो’ भन्दै राजनीतिको नदिमा होमिएका ढकाल २०५३ सालको उपनिर्वाचनमा काठमाडौं क्षेत्र नम्बर २ बाट सांसद निर्वाचित भएका थिए । तर, राजनीतिले आदर्शको बाटो त्यागेकाे भन्दै ढकालले राजनीतिकाे बाटाे त्यागिदिए ।

कुनै समय ढकाल जोडिएको एमाले पार्टी माओवादीसँग एकता गरेपछि नेकपा भैगयो । अदालतको आदेशपछि फेरि एमाले भयो । त्यसपछि फेरि एमाले र समाजवादी बनेको छ । ढकालले राजनीतिक यात्रा सुरु गरेको र त्यागेको एमाले पार्टी आज बाँकी छैन । ५ वर्ष पनि नपुग्दै एमाले, माओवादीबीच भएको यो जुटफुटप्रति उनलाई धेरै दिलचस्पी छैन ।

‘पार्टी त टुक्राटुक्री भैगयो नि’, ढकाल व्यंग्य मिसाउँदै हाँस्छन् । त्यसो त ढकाल आफैँले ‘माले’ ‘एमाले’को टुटफुटको यात्रा गरेका थिए ।

‘यी राजनीतिक हर्कत देख्दा पहिला, पहिला त बढ्तै रिस उठ्थ्यो’, ढकाल टिप्पणी जारी राख्छन्, ‘अचेल त रिस पनि उठ्न छाड्यो । अब यिनीहरू सुध्रिदैनन् । जसले सुधार्छु भन्छन्, ती आफैँ बिग्रेका छन् ।’

ढकाल उदेक प्रकट गर्छन्, ‘यस्तै छ स्थिति ।’

एमाले र माओवादीको एकता भएदेखि ढकाल औपचारिक/अनौपचारिक गफगाफमा भनिरहन्थे, ‘यसले मुलुकलाई दुर्घटनामा लैजान्छ ।’ नभन्दै लगातार दुईपल्ट संसद् विघटन भयाे । अदालतले राजनीतिक ट्रयाकमा ल्याउन खोज्दा राज्यका तीनै अंग अदालत, सरकार र संसद् आफ्नो काम गर्न सकिरहेका छैनन् ।

राजनीतिमा लाग्नेहरूले आफूलाई मुक्तिदाता बनाउन खोज्दा समस्या भएको ठान्छन् ढकाल । ‘हाम्रा नेताहरूलाई लिवरेटर हुनु छ । मुक्तिदाता हुनु छ, मुक्तिदाता हुन खोजेर त समस्या समाधन हुँदैन’, ढकाल भन्छन, ‘युग युगमा मुक्तिदाताको नवीकरण हुँदो रैछ ।’

मुक्तिदाता बन्ने राजनीतिज्ञको प्रयासबारे बुझाउन ढकालले ‘डन कुयोर्टीहोटी’ उपन्यासको मुख्य पात्रको सहारा लिए । अनि भने, ‘मुक्तिदाता बन्नेहरूको पार्टी, फुटेकोमा पनि चिन्ता छैन, जुटेकोमा पनि कुनै हर्ष छैन ।’

एमालेको प्रसंगमा धेरै शब्द खर्च गर्न चाहेनन् उनले । बागबजार क्षेत्रमा कांग्रेस महाधिवेशनका प्रचारप्रसार समाग्रीका अवशेष अझै बाँकी छन् ।

भित्तामा झुण्डिएका तिनै सामाग्रीतर्फ हेर्दै ढकालले भने, ‘बिपिसँग त कमसेकम दूधभात खान पाउने किसान होस् भन्ने सपना थियो । अहिले त कांग्रेस मात्र होइन, कुनै पनि राजनीतिज्ञसँग सपना छैन ।’

‘मिसन, भिजन कार्यक्रमको त कुरै नगरौँ, हाम्रा नेताहरूसँग सपना नै छैनन्’, ढकाल चर्को सुनिए, ‘सपनाहीन नेताहरूबाट शासित हुन अभिशप्त छौँ हामी ।’

शेरबहादुर देउवा, गगन थापा र विश्वप्रकाश शर्मा एकैपटक छानिनुलाई विरोधाभाषका रूपमा अर्थ्याउँछन् ढकाल । ‘यथास्थिति र अव्यवस्थाको प्रतिनिधि देउवालाई पनि जिताएका छन् । पुस्तान्तरण भन्दै गगन र विश्वप्रकाशलाई पनि जिताएका छन् । यो हाम्रो समाजको विरोधाभाष हो’, ढकालले चिया रित्याए ।

दलका महाधिवेशनले आफ्ना गुट, उपगुट मात्र व्यवस्थापन गरेकोमा । संविधान र संघीयता लागू भइसकेपछि पहिलोपटक महाधिवेशन गर्न लागेका दलभित्र संविधान र संघीयताको विषयमा चर्चा नभएकोमा थोरैबहुत गुनासो छ ढकालको तर, उनलाई अचम्म भने लागेको छैन । बरु कांग्रेसले प्रजातान्त्रिक समाजवादको रुपरेखा तयार नपारेर आफूलाई कांग्रेस हुनबाट जोगाएकाे टिप्पणी गर्छन् ढकाल ।

कांग्रेसले भन्ने गरेको प्रजातान्त्रिक समाजवाद आफूले अझैसम्म नबुझेको बताउँदै ढकाल भन्छन, ‘साँच्चै कांग्रेसले आफूलाई प्रजातान्त्रिक समाजवादी बनाउने हो भने मैले जिन्दगीभर अहिलेसम्मको साँचेको कम्युनिस्ट आन्दोलनको विश्वास त्यागेर म प्रजातान्त्रिक समाजवादी हुन्थे नि’, यति भनेर ढकाल लामै हाँसो हाँस्छन् ।

यता कम्युनिस्ट नामधारी दलहरूले आफू 'असली कम्युनिस्ट भएको दाबी' गरिरहँदा 'हंग्री जेनेरेसन’सँग ‘डीप लभ’मा रहेका ढकाल गहिरो प्रेमबाट पूरा गर्न नसकिएका सपना पूरा गर्न कम्युनिस्ट आन्दोलनमा लागेका थिए । तर, आज जीवनको उत्तरार्धतिर पाइला चाल्दै गर्दा उनी प्रजातान्त्रिक समाजवादको परिभाषा पर्खिरहेका छन् ।

राजनीतिबाट सन्यास लिइसकेका ढकाललाई थाहा छैन, कांग्रेसमा पुस्तान्तरणको वकालत गर्दै भारी मतले महामन्त्रीमा निर्वाचित भएका गगन थापाले कांग्रसभित्र सामाजिक लोकतन्त्रको बहस छिराइसकेका छन् ।

शाब्दिक जालको आडम्बर जेजस्तो भए पनि ढकालका लागि मूल कुरो जमिनमा रहेका मानिसलाई टुप्पोमा रहेका मानिससँग जोड्नु हो । त्यसैले त दुई वर्षअगाडि ढकालले भनेका थिए, ओली र प्रचण्डको हेडक्वार्टरबाट आन्दोलन हुँदैन । नेताको हेडक्वार्टरबाट समाजवाद आउँदैन ।

राजनीतिमा लाग्नुअगाडि नै ढकाल साहित्यको संसारमा छिरिसकेका थिए । ढिलाे सुरु गरेको राजनीति उनले छिटो त्यागे । सत्तरीको संघारमा पुग्न लागेका ढकालसँग नेता हुने उमेरको योग्यता बाँकी नै छ तर, यी राजनीतिक घटनाक्रमसँग उनलाई उत्तेजित बनाउने ऊर्जा भने छैन ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, पुस ११, २०७८ १०:४९