पस्मिना उत्पादन र निर्यातमा जमेका विनाेद

A+ A A-

अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा कुनै नेपाली ब्राण्डले निरन्तर ख्याति कमाइरहेको छ भने त्यो पस्मिना नै हो । उद्यमी विनोद मल्ल २० वर्षदेखि निरन्तर पश्चिना उत्पादन र निर्यात गर्दै आइरहेका छन् । झण्डै ५ सय जनाले उनको हिलटप काश्मिरी पस्मिना उद्योगबाट रोजगारी पाएका छन् ।

कोरोना, लकडाउन र निषेधाज्ञाले अहिले धेरै बस्तुको व्यापार चौपट छ । धेरैले उत्पादन घटाएका छन् । केही असहज त विनोदलाई पनि भएकै छ । तैपनि, पस्मिनाको माग घटेको छैन । माग यथावत भएपछि उत्पादन घट्ने कुरा भएन ।

कोरोना फैलिन थालेको भन्दै सरकारले ११ चैत २०७६ देखि देशभर लकडाउन गर्‍यो । हालसम्म आउँदा नेपालको अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार करिब ३५ प्रतिशतले घटेको छ । तर, मल्लको उद्योगले भने पछिल्ला ५ महिनामा पनि पुरानै परिमाणमा उत्पादन गर्‍यो ।

उनको उद्योगले औसतमा मासिक डेढ करोडभन्दा बढीको पस्मिना अन्ततर्राष्ट्रिय बजारमा पुर्‍याउँछ । वार्षिक १६ करोड रुपैयाँबराबरको कारोबार गर्दै आएको उनी बताउँछन् ।

अहिले वार्षिक साढे ३ अर्ब रुपैयाँ हाराहारीको नेपाली पस्मिना निर्यात हुन्छ । त्यसको झण्डै ५ प्रतिशत हिस्सा आफ्नाे उत्पादनले ओगट्न सकेकोमा उनी सन्तुष्ट छन् ।

यो पनि पढ्नुहोस्

शून्यबाट अर्बौँसम्मको ढकालको व्यावसायिक यात्रा

कोभिड- १९ को महामारीका कारण कुरियर्सहरू कम सञ्चालन हुँदा केही झमेला भने भइरहेको उनी बताउँछन् । तर निरन्तर अर्डर लिने र पठाउने काम पनि भइरहेको छ । त्यसले पश्चिनाको उत्पादन र निकासी लागत भने केही बढेको छ ।

उनी अहिले आफ्नो उत्पादन मात्र हाेइन, त्यस्तै अन्य उद्योगलाई पनि काम दिइरहेका छन्। ‘मसँग अर्डर धेरै आएको हुन्छ । मैले अर्डर लिएर अन्य सामग्री उत्पादन गर्नू भन्छु र अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा पठाउँछु,’ मल्ल भन्छन् । उनी पछिल्ला केही वर्षदेखि समग्र नेपाली निर्यातयोग्य सामग्री प्रवर्द्धन गर्ने अभियानमा जुटेका छन् ।

प्रवर्द्धन गर्नका लागि प्लेटफर्म पनि छ । कोरोना हुँदैन थियो भने अहिलेको उनको तयारी मेस्से फ्रयाङ्कफर्टले गर्ने अन्तर्राष्ट्रिय मेलाको तयारीमा हुने थियो । मेस्से फ्रयाङ्कफर्ट एक अन्तर्राष्ट्रिय संस्था हो, जसको मुख्य कार्यालय जर्मनीमा छ । अहिले ६२ देशमा यसका प्रतिनिधि छन् ।

गुणस्तरीय वस्तुको पहिचान र प्रवर्द्धन गर्ने रूपमा समेत हेरिने यो संस्थाले अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार मेलाहरू गर्ने गर्छ । जर्मनी, युरोप र अमेरिकामा छुट्टाछुट्टै नाममा व्यापार मेला हुन्छन् । विनोद मेस्से फ्रयाङ्कफर्टका नेपाल प्रतिनिधि हुन् ।

यो पनि पढ्नुहोस्

सुनको धन छाडी कम्प्युटरको ज्ञान, ८० वर्षको उमेरमा हलो रोबाेटको रहर

विनोदको दाबीअनुसार मेस्से फ्रयाङ्कफर्ट आयोजना गर्ने व्यापार मेलामा कुनै पनि उत्पादनले भाग लियो भने त्यसको पहिचान गुणस्तरीय वस्तुमा पर्छ । उनले गत वर्ष यही संस्था अन्तर्गत अमेरिकामा भएको व्यापार मेलामा १७ जना नेपाली प्रतिनिधि सहभागी गराएका थिए ।

व्यावसायिक यात्रा

परिवारमा व्यापार व्यवसाय गर्ने पुस्तामा विनोद व्यक्ति होइनन् । तर, पस्मिनाको उत्पादन गर्ने भने उनी पहिलो हुन् । उनका बुबा निर्माण व्यवसायी थिए । विनोद भने बुबाको बाटो छाडेर पस्मिना उत्पादन र अन्तर्राष्ट्रिय बजार प्रवर्द्धनमा केन्द्रित भए ।

२०५४/०५५ सालतिर आफ्नो अध्ययन सकेपछि उनी अमेरिकी एक कम्पनीको नेपाल प्रतिनिधि रूपमा काम गरे । त्यतिबेला नेपालमा पस्मिनाको सामान्य आन्तरिक बजार र उपहारको रूपमा विदेश निर्यात मात्र हुन्थ्यो । राम्रो सम्भावना देखेरै आफू पस्मिना उत्पादन र निर्यातमा केन्द्रित भएको उनी बताउँछन् ।

उनको भनाइमा एकै पटक ठूलो लगानी गरेर उत्पादन गर्ने क्षमता उनी राख्थे तर सिक्दै लगानी विस्तार गर्ने योजनाअनुसार उनले थोरै लगानी र २५/३० जना श्रमिकको भरमा पस्मिना उत्पादन थालेका थिए ।

सुरुवातमा अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा नेपाली सामान पठाउन समस्या भए पनि एक पटक सामान पठाएपछि अर्डर बढेर आउने गरेकाले गाह्रो भएन । उनले २०५७ सालमा स्थापना गरेको हिलटप काश्मिरी पस्मिना इन्डस्ट्रिजका उत्पादन अहिले विश्‍वका ४० भन्दा बढी देशमा पुगेका छन् ।

सार्क राष्ट्र, चीन, युरोप, अमेरिकाका साथै दक्षिण अफ्रिकामा पनि आफ्ना उत्पादन पुगेको उनी बताउँछन् । १० वर्षअघि निकै पिकमा पुगेको थियो पस्मिनाको निर्यात । बीचमा केही कमी आए पनि पुन: माग बढ्न थालेको उनको अनुभव छ ।

यो पनि पढ्नुहोस्

सक्रिय व्यवसायमा मल्लका ३२ वर्ष

नेपाली पस्मिनाका वस्तु सुरुका वर्षहरूमा भारतमा निर्यात गर्ने र भारतले अन्य देशमा पठाउने गर्थ्याे । विनोद भन्छन्, ‘हामीले उत्पादन गरेका पस्मिना सामग्री हामीहरूलाई नै उपहारको रूपमा आउँँदा सन्तुष्टि मिल्थ्यो ।’

२२ वर्षदेखि लागेको पस्मिना उद्योगबाट उनी सन्तुष्ट छन् । यसका साथै अन्य व्यापार, बैंकिङ तथा शिक्षा र पर्यटन, जलविद्युत क्षेत्रमा पनि मल्लको लगानी छ । निरन्तर उत्पादन वृद्धि र बजार प्रवर्द्धन आफ्नो लक्ष्य रहेको उनी बताउँछन् ।

गुणस्तरीय उत्पादन र व्यवस्थित निर्यात गरेसम्म पस्मिनाको व्यापार नघट्ने उनको विश्‍वास छ । ‘चियाँका लागि दूध र चिनीको माग कहिल्यै नघटेजस्तै कपडामा पस्मिनाको माग पनि कहिल्यै घट्दैन,’ उनी भन्छन् ।

मेस्से फ्र्याङ्कफर्टको प्लेटफर्म र बजार विस्तार

नेपालको निर्यात प्रवर्द्धनको लागि मेस्से फ्र्याङ्कफर्टजस्ता ठूला सञ्जालहरूको प्लेटफर्म अधिक प्रयोग गर्नुपर्ने उनी बताउँछन् । अहिले जर्मनीबाट सुरु भएको मेस्सेको यात्रा संसारमा ६२ देशमा पुगेको छ ।

त्यसैले नेपाली वस्तुले राम्रो उपस्थिति देखाउन सक्दा निर्यातमा समस्या नहुने मल्ल बताउँछन् । यस्ता सञ्जालमा उपस्थिति गराउने उत्पादनले कम मूल्यका प्रतिस्पर्धी बन्नेभन्दा राम्रो मूल्यमा गुणस्तरीय वस्तु निर्यात गर्ने सोच बनाउनुपर्ने मल्लको धारणा छ ।

अहिले पस्मिनामा नेपालले दुई छिमेकी भारत र चीन दुवैसँग प्रतिस्पर्धा गर्नुपरेको भए पनि नेपाली पस्मिनालाई गुणस्तरीय मानिने गरेको दाबी उनको छ ।

मेस्से फ्र्याङ्कफर्टमा बढी गुणस्तरीय वस्तुलाई प्राथमिकता दिइने कारणले पनि गुणस्तर खस्किन नहुने उनी बताउँछन् । मेस्से फ्र्याङ्कफर्टका कारण ‘भ्यालु एडेड’ नेपाली उत्पादनको अन्तर्राष्ट्रियकरणका लागि सहजीकरण गरिरहेका उनी प्रत्येक वर्ष हुने यो मेलाबाट नेपालका गलैँचा, पस्मिना, हस्तकला, अल्लो आदिकाे प्रवर्द्धनमा राम्रा सहयोग पुगेको दाबी गर्छन् ।

यस्ता मेलामा जति सक्यो, धेरै भाग लिँदा नेपाली सामानलाई अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा चिनाउने, देशको व्यापार बढाउने, बिक्रेता र क्रेताबीचको सम्बन्ध बढाउने काम गर्ने भएकाले सरकारले साथ दिनुपर्ने उनको माग छ ।

‘अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा हामीले उत्पादन गरेको सामान जान्छ, त्यो हामीले उत्पादन गरेको मात्र होइन, हाम्रो देशकै उत्पादन हो,’ उद्योगी मल्लले भने, ‘नेपाली उत्पादनलाई अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा स्थापित गराउन सरकारले ध्यान दिनुपर्छ ।’

उनले नेपाली वस्तुको बजार विस्तारका लागि अर्डर फेयरमा केन्द्रित हुनुपर्ने सुझाव पनि दिए । सेल्सफेयरमा जोखिम पनि बढी हुने भएकाले एउटै वस्तु देखाएर हजारौँ वस्तुको अर्डर लिन सकिने उनी बताउँछन् ।

‘अर्डर फेयरमा १/२ दुई पिस बेच्ने होइन । जाँदा गुणस्तरीय वायर पाइन्छ भने एकै डिलमा वर्षौंसम्मको कारोबार पनि गर्न सकिन्छ,’ मल्लले भने, ‘चेन स्टोरको वायर भेट्न सके त्यसले व्यवसायको स्थिति नै परिवर्तन गराउँछ । १/२ पिस किन्न ग्राहक नभएर १ लाख ५० हजार, ४० हजार पिस अर्डर गर्ने ग्राहकमा जोड दिनुपर्छ ।’

मेस्से फ्र्याङ्कफर्टले आफैंमा सहभागी गराउने कम्पनीको प्रोफाइल राम्रोसँग हेरेर गुणस्तरीय भए मात्रै छनोट गर्ने भएकाले खरिदकर्ताको विश्‍वास पनि बढी हुन्छ जसले निर्यातमा सहयोग पुग्छ ।

नेपालीलाई नै काम

मल्लको पस्मिना उद्योगमा मात्र हाेइन, पस्मिना, गार्मेन्ट, कार्पेट, तयारी पोशाकलगायतका धेरै उद्योगमा करिब ६० प्रतिशत भारतीय र बंगलादेशका श्रमिक कार्यरत छन ।

‘दुख लाग्छ, नेपाली दाजुभाइ १०/१५ हजार मासिक तलबमा भारतमा काम गरिरहेका छन्, तर हामीले सामान्य काममा पनि ४०/५० हजार पारिश्रमिक दिएर भारतीय र बंगाली नागरिक राख्नुपरेको छ,’ उनी भन्छन् ।

यसरी विदेशी कामदार राख्नु रहर नभएर बाध्यता भएको उनी बताउँछन् । लामो समय काम गर्ने, काममा लगनशील हुने र काममा दक्षता भएका विदेशीले अवसर पाउने गरेको उनको दाबी छ ।

अहिले धेरै नागरिक बेरोजगार बन्दै गरेको अवस्थामा केही सीप सिकाएर यस्ता काममा नेपाली श्रमिक राख्न सकिने सम्भावना रहेको उनी बताउँछन् ।

मल्ल भन्छन्, ‘नेपालीले स्वदेशमै रोजगारी सुनिश्चित गर्न सरकार–निजीक्षेत्रबीच सहकार्य र सीपयुक्त जनशक्ति उत्पादन गर्नेतर्फ लाग्नुपर्छ ।’

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, भदौ २६, २०७७ २१:४८