‘टुटल–पठाओ’ : कानुन पहिले कि अन्वेषण ?

A+ A A-

कानुन हेरेर अन्वेषण हुँदैन

कानुन पहिले कि अन्वेषण ? भन्ने समस्या नेपालमा मात्र होइन, विश्वको जुनसुकै देशमा पनि हुन्छ । तर, कुनै पनि नयाँ कुराको अन्वेषण र आविष्कार कानुन हेरेर हुँदैन । कानुनमा छैन भने नयाँ आविष्कार नगर्ने ? आविष्कार गर्नेले कानुनमा के छ, छैन भनेर हेर्ने फुर्सद हुँदैन ।

बिजुली बत्ती, रेडियो, टेलिफोन, गाडी, रेल, टिभी, हवाईजहाज जस्ता टेक्नोलोजीको आविष्कार हुँदा कानुन थिएन । आविष्कार नभएको टेक्नोलोजीको लागि भनेर कानुन बनेको हुँदैन । नयाँ आविष्कार गर्ने कानुन छैन भनेर अनुसन्धान नगर्ने ?

बजारमा आएपछि कानुन

आविष्कार भएको वस्तु जब बजारमा आउँछ अनि कानुन बनाउने हो । त्यसलाई सञ्चालन गर्ने, नियमन गर्ने काम सरकारको हो । नियम बनाएर व्यवस्थित बनाउन नीति बनाउने हो । विश्वमा प्राक्टिस यस्तै हुन्छ ।

हामीले पनि गर्नुपर्ने त्यही हो तर अन्वेषण भएर बजारमा आएका कुरालाई नियममा छैन भनेर बन्द गर्नतिर लाग्नु बिडम्बना हो । अन्वेषण भएका कुरालाई बन्द गर्न हिँड्ने सिल्ली कोही हुँदैन ।

माफियातन्त्र

सरकारमा बसेकाले नबुझेर, नजानेर अन्वेषण भएकालाई रोक्न सक्छ तर नेपालमा त्यो होइन । नियमनकारी निकायमा नियम जानेका, बुझेका, पढेका छन् । विश्व प्रविधिमा कहाँ पुगेको छ भनेर देखेका छन् । सबै थाहा छ ।

नियम बनाउनेले पनि आफ्नो व्यक्तिगत फाइदा हेर्छन् । आफ्नो फाइदा हेरेर नियम बनाउँछन् । फाइदा नहुने हो भने नियम बनाउँदैनन् । माफियातन्त्र हावी छ । सिन्डिकेटले बजार खाएको छ । अहिले ‘टुटल–पठाओ’मा भएको पनि त्यही हो ।

नियम बनाउने काम सरकारको

नियम बनाउने काम सरकारको हो । नियम बनाएर नयाँ आविष्कारलाई चलाउने वातावरण बनाउनुपर्छ, बन्द होइन । टुटल–पठाओ आएको तीन वर्ष भइसक्याे, अहिलेसम्म कानुन बनाउनु पर्दैन ?

सम्बन्धित कम्पनी कानुनको दायरमा आउन तयार छ अनि कानुन नबनाएर कानुनमा नभएको कुरा चलाउन पाइँदैन भन्न मिल्छ ? बिजनेस गरेबापत कर तिर्नुपर्छ । सरकारले कर लिएर चलाउने वातावरण बनाउनुपर्छ ।

सरकार आफैं पनि नगर्ने, अरूले गरेको कामलाई नियमन पनि नगर्ने, यस्तो मिल्छ ? सरकारले लगानी गरेको कुनै पनि क्षेत्रमा बद्नाम मात्र भएको छ । राज्यले हात हालेको क्षेत्र सप्रिएको छैन । भताभुङ्ग मात्र भएको छ ।

राज्यले लगानी गरेको राम्रो भएको भए आज देशको अवस्था यस्तो हुने थिएन । सरकारले लगानी गरेको क्षेत्र डुबेकै कारण हो प्राइभेट क्षेत्र सक्रिय भएको । यातायात क्षेत्रमा राज्यले लगानी गर्नु पर्दैन । लाग्ने कर, यात्रुको सुरक्षा, भाडा, प्रयोगकर्ताको सुरक्षा, बीमा, गोपनीयतालगायतका विषयमा कानुन बनाइदिए पुग्छ ।

नवीनतम सोचबाट आएको प्रविधिलाई बन्द गर्ने कि व्यवस्थापन गरेर चलाउने ? विश्वका कतिपय देश प्रविधिको क्षेत्रमा सगरमाथाको टुप्पोमा पुगिसके । कोही बेस क्याम्पमा पुगे । हामीचाहिँ सधैं समुद्रको किनारमा बसिरहने हो ?

(राष्ट्रिय आविष्कार केन्द्रका संस्थापक पुनसँग दिनेश गौतमले गरको कुराकानीमा आधारित)

याे पनि पढ्नुहाेस् :

हेलो सरकार ! सस्ताे सुविधा दिनु ‘टुटल–पठाओ’ काे अपराध हाे ?

राष्ट्रिय आविष्कार केन्द्रः सेल रोटी बनाउने मेसिनदेखि ड्रोनसम्म

प्रकाशित मिति: मंगलबार, मंसिर १०, २०७६ १६:१६