राष्ट्रिय आविष्कार केन्द्रः सेल रोटी बनाउने मेसिनदेखि ड्रोनसम्म

A+ A A-

कर्याङकुरुङ, ठ्याकठुक आउने आवाज । साँघुरो कोठा । यत्रतत्र छरिएका उपकरणहरू । परबाट हेर्दा काठ वा इलेक्ट्रोनिक्स कारखाना जस्तै ।

यो दृश्य हो, कीर्तिपुरस्थित त्रिभुवन विश्वविद्यालय प्रांगणमा रहेको राष्ट्रिय आविष्कार केन्द्रको ।

आविष्कार केन्द्रमा हामी पुग्दा संस्थापक महावीर पुन नयाँ–नयाँ आइडियाका विषयमा छलफलमा ब्यस्त थिए । अनि अनुसन्धानकर्ताहरू नयाँ–नयाँ अनुसन्धान र आविष्कारमा ब्यस्त ।

केन्द्रले दुई वर्षयता काम गर्दै आए पनि औपचारिक रूपमा १ कात्तिकबाट मात्रै काम सुरू गरेको हो । त्रिभुवन विश्वविद्यालयले उपलब्ध गराएको जग्गामा आविष्कार केन्द्र स्थापना गरिएको हो । राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय सहयोगमा लामो कसरतपछि स्थापना गरिएको केन्द्रले ग्रामीण क्षेत्रलाई लक्षित गरेर २१ वटा परियोजनामा काम गरिरहेको छ । अनुसन्धानकर्ताहरू दिनरात नभनी आविष्कारमा जुटेका छन् ।

केन्द्रमा ड्रोनदेखि सेलरोटी बनाउने मेसिनसम्मको आविष्कार हुँदैछ । ड्रोन र सेलरोटी पकाउने मेसिनको आविष्कार गर्ने काम अन्तिम चरणमा पुगेको छ ।

मेडिकल ड्रोन डेलिभर सिस्टम

केन्द्रको छेउमै ड्रोन बनाउने काम भइरहेको छ । यातायात सेवा नपुगेको दुर्गम पहाडी क्षेत्र वा एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा औषधि पुर्‍याउन ड्रोनको आविष्कार गर्ने काम भइरहेको हो ।

बिरामीको रगत, खकारलगायतका नमुना परीक्षणका लागि अर्को ठाउँमा ड्रोनबाट पुर्‍याउन सकिन्छ । नेपालको भौगोलिक बनावटअनुसारको ड्रोन निर्माण गरिँदैछ । एक वर्षअघि नै ड्रोनको पहिलो परीक्षण गरिएको थियो । थप सुधार गरी केही महिनाभित्र उक्त ड्रोन प्रयोगमा ल्याइने केन्द्रले जनाएको छ ।

सेल रोटी पकाउने मेसिन

हातबाट सेलरोटी पकाउन झन्झटिलो छ । त्यसैले मेसिनको आविष्कार गर्न लागिएको हो । कृष्ण देव र अभिषेकराज नकर्मी सेलरोटी पकाउने मेसिन आविष्कार गर्न ब्यस्त छन् ।

‘पहिलो चरणको परीक्षण सफल भएको छ, यो मेसिनबाट एक मिनेटमा १० वटा सेलरोटी पकाउन सकिन्छ,’ कृष्ण देवले भने ।

व्यावसायिक रूपमा सेलरोटी पकाउनेका लागि यो मेसिन उपयुक्त हुन्छ । देव र नकर्मीको टीम घरायसी प्रयोजनको सेलरोटी बनाउने योजनामा पनि छ ।

‘घरायसी प्रयोजनका लागि पनि मेसिन बनाउने योजना छ, यसका लागि अनुसन्धानको काम भइरहेको छ,’ देवले थपे ।

फोहोर संकलन गर्ने मेसिन

फोहोर संकलन मेसिनमा लेखिएको छ– फोहोर दिनुस्, मोहोर लिनुस् । उक्त मेसिनमा पुनः प्रयोगमा आउने बोतल स्टोर गर्न सकिन्छ । आफूसँग भएको बोतल मेसिनमा राख्न सकिन्छ । जतिवटा बोतल राखिन्छ, त्यसबापत पैसा पनि पाइन्छ । त्यो मेसिनमा राखिएको बोतललाई रिसाइकल गरेर अन्य सामग्री बनाउन सकिन्छ ।

बाँदर धपाउने मेसिन

ग्रामीण क्षेत्रमा बाँदरले खाद्यबाली नष्ट गर्ने गरेको छ । यसबाट कृषक मारमा परेपछि आविष्कार केन्द्रमा बाँदर धपाउने मेसिनको समेत आविष्कार भइरहेको छ । विभिन्न किसिमको आवाज आउनेगरी मेसिनको निर्माण गरिएको छ । मेसिनबाट तर्सिने आवाज निस्कने भएकाले बाँदर भाग्ने विश्वास गरिएको छ ।

वार्मर मेसिन

महिना नपुग्दै जन्मिएका बच्चाको स्वास्थ्य राम्रो राख्न वार्मर (तातो बनाउने) मेसिनको आविष्कार गरिँदैछ । वार्मर मेसिन निर्माणको काम धमाधम भइरहेको छ । बच्चाको शरीरलाई चाहिने तापक्रम मेन्टेन गर्न मेसिनको आविष्कार गरिएको हो । मेसिनमा जन्डिस भएका बच्चालाई उपचार गर्ने व्यवस्थासमेत छ ।

नानी इन्क्युबेटर

वार्मर मेसिनभन्दा नानी इन्क्युबेटर एड्भान्स हुन्छ । वार्मर मेसिनमा तापक्रम मात्र मेन्टेन गरिन्छ । नानी इन्क्युबेटरमा तापक्रमका साथै अक्सिजनको ब्यालेन्स पनि मिलाइएको हुन्छ । सात महिनामा जन्मिएका र भेन्टिलेटरमा रहेका बच्चाको स्वास्थ्यका लागि इन्क्युबेटर प्रयोग गर्न सकिन्छ ।

थ्रीडी प्रिन्टर

केन्द्रमा थ्रीडी प्रिन्टरको पनि आविष्कार भइरहेको छ । डिजाइन गरेकोलाई थ्रीडीमा प्रिन्ट गरिन्छ । थ्रीडीमा प्लास्टिकको मेटल प्रयोग गरिएको हुन्छ ।

विद्युतीय सवारी

विद्युतीय सवारीसाधनको अनुसन्धानका साथै निर्माणको काम पनि भइरहेको छ । नयाँ–नयाँ फिचरको प्रयोग गरेर सवारी बनाउने काम भइरहेको छ । डिजेल तथा पेट्रोल गाडीको विकल्पको रूपमा विद्युतीय सवारीको प्रयोग गरिन्छ ।

सोलार र हिटर

आविष्कार केन्द्रमा सोलार र हिटर निर्माणको काम पनि भइरहेको छ । नेपालमा धेरै सोलार र हिटरको प्रयोग हुने भएकाले अनुसन्धानका साथै निर्माणको काम पनि भइरहेको छ ।

स्मार्ट एजुकेसन

विद्यार्थीलाई पढाउनका लागि स्मार्ट एजुकेसन सिस्टमको अनुसन्धान भइरहेको छ । नर्सरीदेखि कक्षा १० सम्मका विद्यार्थीलाई मध्येनजर गरेर स्मार्ट एजुकेसन सिस्टमको आविष्कार गर्न लागिएको हो । मिनी कम्प्युटरमा पढाउने सामग्री राखिएको हुन्छ । त्यसको माध्यमबाट विद्यार्थीलाई पढाइन्छ ।

अगरबत्ती मेसिन

पूजाका लागि प्रयोग गरिने अगरबत्ती बनाउने मेसिनको पनि आविष्कार भइरहेको छ । दैनिक जीवनमा अगरबत्तीको प्रयोग हुने भएकाले मेसिन निर्माण गर्न लागिएको हो ।

टिकट बुकिङ गर्ने एप

बसको टिकट बुकिङ गर्ने एपको पनि अनुसन्धान भइरहेको छ । छिट्टै एपको परीक्षण गर्ने तयारी छ । यात्रुको सहजताका लागि यो एप आविष्कार गर्न लागिएको हो । टिकट बुकिङ एप संचालनमा आएमा यात्रु लाइनमा बस्नु पर्दैन ।

वासिङ मेसिन

लुगा धुने आधुनिक मेसिनको पनि विकास गरिँदै छ । ग्रामीण क्षेत्रलाई लक्षित गरेर वासिङ मेसिनको आविष्कार गर्न लागिएको हो । वासिङ मेसिन निर्माण भएमा लुगा धुने समस्या समाधन हुनेछ ।

सब्जी कोठी मेसिन

तरकारी स्टोर गरेर राख्ने मेसिनको पनि आविष्कार भइरहेको छ । छिट्टै ओइलाएर जाने तरकारीलाई राख्न मेसिनको आविष्कार गर्न लागिएको हो । ४० दिनसम्म स्टोर गरेर राख्न सकिने गरी मेसिनको आविष्कार भइरहेको छ ।

पानी फिल्टर गर्ने मेसिन

आविष्कार केन्द्रमा पानी फिल्टर गर्ने मेसिनको आविष्कार भइरहेको छ । झाडापखालालगायतका रोग नियन्त्रण गर्न पानी फिल्टर गर्ने मेसिनको आविष्कार गर्न लागिएको हो । यसबाट दुर्गम गाउँका सर्वसाधारण लाभान्वित हुनेछन् ।

दाना बनाउने मेसिन

कुखुरा तथा माछाका लागि आवश्यक पर्ने दाना बनाउने मेसिनको पनि अनुसन्धान भइरहेको छ । प्रोटिनयुक्त दाना बनाउने मेसिनको अनुसन्धान भइरहेको हो ।

त्यस्तै गुन्द्रुक, जनैलगायतका वस्तु बनाउने मेसिनको पनि अनुसन्धान भइरहेको छ । केन्द्रले विभिन्न विश्वविद्यालय र क्याम्पसहरूसँग सहकार्य गरेर उपत्यकाबाहिर पनि आविष्कारको काम गरिरहेको छ ।

केन्द्रलाई आर्थिक अभाव

२१ वटा परियोजनाको काम भइरहेको सो केन्द्रमा कतिपय प्रोजेक्ट अन्तिम चरणमा पुगेका छन् । त्यसलाई व्यावहारिक रूपमा कार्यान्वन गर्न थप खर्च लाग्ने केन्द्रले जनाएको छ ।

‘कर्मसियल प्रोडक्ट बनाउन अहिलेको रकमले पुग्दैन, अझै ३/४ करोड रुपैयाँ लाग्छ,’ केन्द्रका संस्थापक पुनले भने ।

पुनले सुरू गरेको अभियानमा देश विदेशबाट सहयोग रकम आएको छ । उनका अनुसार आएको सबै रकम अनुसन्धानका लागि खर्च भइसकेको छ । त्यसैले थप रकम आवश्यक परेको हो ।

नयाँ आइडिया आवश्यक

केन्द्रमा नयाँ आइडियाको पनि आवश्यकता छ । ‘देशलाई समृद्ध बनाउन नयाँ आइडिया आवश्यक छ, राम्रो आइडिया हुनेहरूलाई अनुसन्धान केन्द्रले सहयोग गर्छ,’ पुनले भने ।

केन्द्रमा काम गर्नका लागि शैक्षिक योग्यता आवश्यक पर्दैन । नपढेकासँग पनि आइडिया हुन्छ । बुद्धि र सीप छ भने शैक्षिक योग्यता कम भएका व्यक्तिहरु पनि केन्द्रमा आएर आविष्कार गर्न सक्ने पुनले बताए ।

‘आविष्कार केन्द्र उद्यमी बन्ने र रोजगारी सिर्जनाका लागि प्लेटफर्म हो । त्यसैले केन्द्रले २४ सै घण्टा काम गर्छ,’ उनले भने ।

तस्वीर : सुशील श्रेष्ठ

प्रकाशित मिति: सोमबार, कात्तिक १८, २०७६ १३:३४