सुतेको समुद्र (कथा)

A+ A A-

'हजरतका दुवै हात काटिनेछन् । '

शहरमा यस्तै हल्ला चलेको थियो । अझ घरघरमा, टोलटोलमा यसैको चर्चा थियो । प्रत्येक मान्छे जो हजरतलाई मन पराउँथे, उसकै चर्चामा व्यस्त थिए । दु:खमनाउ गर्दै थिए । सहानुभूति प्रकट गर्दै थिए । जो हजरतका दुस्मन थिए, हजरतलाई मन पराउन्नथे र उसको नाम लिने इच्छासमेत गर्दैनथे, उनीहरूको चर्चाको विषय पनि यही थियो– हजरतका दुवै हात काटिनेछन् । फरक उनीहरूको चर्चामा दु:खमनाउका शब्द थिएनन् । सहानुभूतिको गन्ध थिएन । केवल कटु मुस्कान थियो । उमङ्ग थियो । खुसी थियो ।

हजरतलाई भेट्न आउनेहरूको भिड लाग्यो । उसकहाँ आउनेहरू कोही हजरतका आफन्त थिए । कोही हजरतलाई व्यक्तिगत रूपमा मनपराउनेहरू थिए त कोही हजरतका कलाका प्रेमी थिए । हजरतसँग सबै सहानुभूति प्रकट गर्थे । हजरतसँग छुट्टिएर बाहिर आउँदा सबैका आँखाबाट अविरल आँसु चुहिन्थ्यो । सहानुभूति दर्शाउन, प्रेम प्रकट गर्न र त्यसै भेट्न आउनेहरूका सहानुभूतिपूर्ण शब्दहरूले हजरतको हृदयमा चोटहरू झन्‌झन् थपिँदै जान्थे तर ऊ भेट्न आउनेहरूलाई मनाही गर्न सक्दैनथ्यो ।

हजरतका बारेमा थरीथरीका मान्छेले थरीथरीका टिकाटिप्पणी गरे:

'हजरतजस्तो मान्छे यो धरतीले बारबार जन्माउन सक्दैन ।'

'हजरतजस्तो कलामा पोख्त यो जगत्‌मा विरलै होलान् ।'

'हजरतले मातृभूमिको ऋण तिर्ने भो ।'

'हजरतलाई मुक्ति दिलाउनुपर्छ । भगाउनुपर्छ ।'

'हजरतको कर्म बलियो रहेनछ ।'

'हजरतका बालबच्चालाई सरकारले हेर्छ रे !'

'हजरतलाई जीवनवृत्ति दिन्छ रे सरकारले ।'

'हजरतले देशको इज्जत राख्यो तर देशले उल्टै उसका दुवै हात खोसेर लिने भयो ।' इत्यादि ।

यस्तैयस्तै थरीथरीका टिकाटिप्पणी मान्छेहरूले एकअर्कालाई सुनाउँथे । हजरतले पनि कतिको मुखबाट यस्ता कुराहरू सुन्यो । उसलाई भगाएर हात काटिनबाट जोगाउन चाहनेहरूलाई हजरतले भन्यो, 'म भाग्न चाहन्नँ । मैले यो देशको निम्ति...।' हजरतको वाक्य बन्द भयो । उसले चाहेर पनि बोल्न सकेन । मौन भयो ऊ । केवल थिए– उसका आँखाभरि छताछुल्ल आँसु मात्र ।

'हजरतका हात भोलि काटिनेछन् !'

यो सूचना प्राप्त गर्नेबित्तिकै हजरतका मातापिता बेहोस भएर जमिनमा ढले । घण्टौँसम्म उनीहरूको होस फर्केन । जब होस आयो, दुवैले हजरतलाई अँगालो हालेर रुन थाले । हजरत न रून सक्यो, न बाबुआमालाई सम्हाल्न नै समर्थ भयो । केवल ऊ मूर्तिझैँ चुपचाप मौन तटस्थ बसिरह्यो– विवश भएर बाबुआमाका रोदन अनि क्रन्दनहरू सुनिरह्यो ।

यो दु:खद समाचार पाउनेबित्तिकै हजरतकी स्वास्नी माइतबाट फर्किई । उसको स्थिति झन् बेहालको थियो– शब्दमा उतार्नै कठिन । घरको ढोकाबाट प्रवेश गर्नेबित्तिकै ऊ झण्डै बेहोस भएर ढलेकी थिई । उसलाई छिमेकीले लड्नबाट जोगाएर भित्रसम्म पुर्‍याइदिएका थिए ।

रात परेपछि छिमेकीहरू आ–आफ्ना घरतर्फ लागे । हजरतको चुल्हो त्यस दिन बलेन । कसैलाई खाना खाने रुचि एवं होस थिएन । उसका बाबुआमा रोएरै अघाइसकेका थिए । उसकी स्वास्नी पनि असह्य पीडाको मात लागेर खाना खान इच्छा मरेको स्थितिमा थिई । हजरतको पाँचवर्षे बालक छोरा यो वातावरण देखेर अनौठो मानिरहेथ्यो सायद र आफ्ना एक जोर निर्दोष आँखाले टवाल्ल हेरिरहेथ्यो सबैलाई ।

’आऊ’ दुवै हात फैलाएर हजरतले छोरालाई डाक्यो ।

उसको छोरो झ्याम्मिँदै ऊतर्फ फाल हाल्यो । छोरोलाई दुवै हातले तानेर उसले अँगालोमा कस्यो र च्वाँक्क म्वाइँ खाँदै भन्यो, ’अब भोलिदेखि म तँलाई यसरी दुई हातले अँगालोमा बाँध्न सक्दिनँ ।’

हजरतको यो भनाइले वातावरणलाई पुन: रोदनपूर्ण बनाइदियो । सबै रुन थाले । रोइरहे । आखिर रुनभन्दा बढी गर्नै के पो सक्थे र !

विधाताले हामीलाई विपत्तिको अभिव्यक्ति पोख्न आँसु नै त दिएका छन् ।

हजरतका दुवै हात भोलि काटिनु अवश्यम्भावी थियो । त्यसको कुनै विकल्प थिएन ।

अघिल्लो दिनको सूचनाअनुसार भोलिपल्ट बिहान सबेरै हजरतलाई लिन सरकारी मोटर आयो । हजरत रातभरि निदाउन सकेको थिएन । तेस्रो प्रहरसम्म पनि आँखामा निद्रा ढिम्कन पाएको थिएन । बिहानीपख अहिले ऊ निदाएको थियो । सम्भवत: यतिबेला ऊ आफ्ना दुवै हात काटिएको सपना देख्दै थियो । अथवा आफूले बनाएको देशको इज्जत राख्ने महल आफ्नो सिध्दहस्त हातले विशेष कालिगढी देखाउँदै सिँगारिरहेको क्षण देख्दै थियो । अथवा केवल निदाइ मात्र रहेको थियो । जे होस्, उसको निद्रा बीचैमा बिथोलिदियो सरकारी मोटरको हर्नले । अर्थात् ऊ हर्नको चर्को आवाजले झसङ्ग भएर ब्युँझ्यो ।

हजरत एक्लैलाई लिएर सरकारी मोटर प्रस्थान गर्‍यो । हजरत न दु:खी देखाउन चाहन्थ्यो, न कुनै अभिनयपूर्ण हाँसो आफ्नो अनुहारमा पार्न चाहन्थ्यो । ऊ केवल मौन थियो । गम्भीर थियो । उसका नीलानीला आँखा सागरझैँ देखिन्थे– मानौँ, अहिले उसको आँखा सुतेको समुद्र हो, जो कुनै पनि बेला ब्युँझन सक्छ । अनि छचल्किन सक्छन् परेलीका तटबाट आँसुका लहरहरू ।

याे पनि..

लेखक हुनै जन्मिएँजस्तो लाग्छ- गाेविन्द गिरी प्रेरणा (भिडियाेसहित)

सरकारी अधिकारीहरू कोही पनि ऊसँग बोलेनन् । सायद उनीहरू उसलाई अझ बढी दु:खी बन्न नपरोस् भन्ने चाहन्थे । सहानुभूति थपिदिएर अथवा बाहिरी दृष्टिमा झैँ तिनीहरू क्रूर क्रोधी अनि कठोर थिए ढुङ्गाजस्तै । उसले केही बुझ्न सकेन । बुझ्ने प्रयास पनि गरेन ।

निश्चित रूपले हजरतका दुवै हात काटिए ।

हजरतलाई महिनौँसम्म अस्पताल बस्नुपर्‍यो । सरकारले अस्पतालमा उसलाई विशेष व्यवस्था गरेको थियो । थुप्रै उच्चपदस्थ सरकारी अधिकारीहरू आए । उसलाई हेरे । तर, ऊ कसैसँग बोल्न चाहेन । राष्ट्रको प्रमुख शासक आउँदा पनि उसले केही प्रतिक्रिया देखाएन । उसका बाबु, आमा, स्वास्नी र छोरो आउँदा पनि उसले केवल आँखालाई आँसुले पुरिरह्यो । केही पनि बोलेन । सायद बोल्न सकेन । उसका आमाबाबु पनि रोए मात्र । स्वास्नी त झण्डै बेहोस भएकी । उसको अबोध छोरो भने अनौठो दृष्टिले हेर्दै थियो । उसको छोरो यस्तो स्थितिमा थियो– मानौँ, ऊ सुतेको समुद्र हो र जब उसभित्र बुझ्ने क्षमताको विकास भएर हुरी चल्न थाल्छ, तब त्यो समुद्रमा ठूलो आँधी आउनेछ ।

हजरत अस्पतालबाट घर फर्कने दिन अस्पतालबाहिर एउटा विशाल जनसमूह प्रतीक्षाको घडी गन्दै थियो । त्यहाँ उसका बाबु, आमा, स्वास्नी, छोरा, आफन्त, इष्ट, दुष्ट सबै थिए । दुष्टबाहेक प्राय: सबैसबैको आँखामा सुतेको समुद्र भएको आभास हुन्थ्यो, जुन समुद्रमा हजरतका दुवै हात काटिएको दृश्यले आँधी ल्याउनेछ र त्यो समुद्र ब्युँझनेछ ।

अस्पतालको बाहिरी ढोकाबाट दोसल्ला ओढाइएको हजरत बाहिर निस्कियो । इशारामुताबिक सरकारी अधिकारीले हजरतको जिउबाट दोसल्ला झिकिदिए । सबैले प्रस्ट देखे– हजरतका दुवै हात काटिएका छन् । सबैका आँखाका सुतेका समुद्र ब्युँझिए । अनि निरन्तर अश्रु छचल्किन लागे आँखाबाट ।

पत्रकारहरूले हजरतसँग हात काटिएपछिको अनुभव सोधे । सायद उनीहरूले सरकारलाई गाली गर्नेछन्, जिन्दगी निरर्थक बनाइदिए भन्नेछन् अथवा कलामा निपूण हुनु मेरो निम्ति अभिशाप सिध्द भयो भन्नेछ भन्ने सोचेका थिए होलान् । तर, हजरतको उत्तर बेग्लै प्रकारको थियो, 'हजरत, जो कलाकार थियो ऊ हात काटिएसँगै मरिसक्यो । हजरत, जो तपाईंहरूको सामु बोलिरहेछ, ऊ कलाकार होइन ।'

सबैले आ–आफ्ना आँखाका आँसु पुछ्न थाले ।

(अभिव्यक्ति २०३७)

(२०३४ सालमा पहिलो कथा रचना 'किनारा' को प्रकाशनसँगै साहित्य यात्रामा निरन्तर प्रेरणाका ६ कथासंग्रहहरू प्रकाशित छन् । उनको पहिलो कथासंग्रह 'सुतेको समुद्र' २०४० सालमा प्रकाशित भएको थियो । सो संग्रहको ४०औँ वार्षिकोत्सव संस्करण यसै हप्ता प्रकाशित भयो । माथिकाे कथा त्यसै संग्रहबाट प्रस्तुत गरिएको हो ।)

प्रकाशित मिति: शनिबार, मंसिर ३०, २०८० १०:५६