मध्यरातमा बालबन्दीका दुई गुटबीच हानाहान, बाल सुधारगृहमा एकपछि अर्काे झडप शृङ्खला

मध्यरातमा बालबन्दीका दुई गुटबीच हानाहान, बाल सुधारगृहमा एकपछि अर्काे झडप शृङ्खला

A+ A A-

बालबिज्याइँ र अपराधमा संलग्न भएका बालबालिकालाई जिम्मेवारीपूर्वक सुधार्ने उद्देश्यले खोलिएका बाल सुधारगृहमा शृङ्खलाबद्ध ढंगले लापर्वाही र झडपका घटना बाहिरिरहेका छन् । भक्तपुर र वीरगञ्जपछि बिहीबार राति फेरि बाँकेस्थित बाँकेको डुडुवा गाउँपालिका- ६ मा रहेको जयेन्दु बाल सुधारगृहमा झडप हुँदा एक बन्दीको मृत्यु भएको छ भने १० जना घाइते भएका छन् । झडपपछि बाल सुधारगृहमा तोडफोड गरी केही बालबन्दी फरार भएका छन् । शुक्रबार साँझसम्म प्रहरी र बालबन्दीबीच तनावकै स्थिति थियो ।

bake balsudhargriha1695433770.jpg

बाल सुधारगृहकी प्रमुख विमला काउचाका अनुसार, बालबन्दीका दुई गुटबीच बिहीबार राति १ बजे हानाहान भएको थियो । 'बाल सुधारगृहको अव्यवस्थापन वा कमजोरीको विषयमा भएको भए हामी सुधार गरेर अघि बढ्थ्याैँ तर उनीहरूबीच हेप्ने र हेपिने समूहबीच झडप भएको कुरा खुल्न आएको छ,' प्रमुख काउचाले शिलापत्रसित भनिन् ।

२७ वर्षसम्मका बन्दी बाल सुधारगृहमा

झडप घटनापछि जयेन्दु बाल सुधारगृहको बेथिति बाहिर आएको छ । उक्त बाल सुधारगृह २ सय २० जना क्षमताको हो । तर, यसमा २ सय ५४ जना बन्दी छन् ।शिलापत्रलाई प्राप्त विवरणअनुसार, उक्त बाल सुधारगृहमा १८ वर्ष नाघिसकेका १ सय ६५ जना बन्दी राखिएका छन् । यीमध्ये कतिपय लागुऔषध सेवनकर्ता रहेको प्रमुख काउचाले स्वीकारिन् । 'बिहीबार रातिको झडप पनि लागुपदार्थ खाने र नखानेबीच भएको रहेछ,' उनले नहिचकिचाइ भनिन् ।

बिहीबार राति भएको झडपमा मृत्यु भएका रुपन्देहीका सुलभ केसी २० वर्षका थिए । उनको मुद्दा कपिलवस्तु जिल्ला अदालतमा चलिरहेको थियो ।

१८ वर्षमुनिका ८९ जना बालबालिकालाई पनि वयष्कसँग एकैठाउँमा कोचिएको छ ।

डुडुवा गाउँपालिका- ६ का वडाध्यक्ष मोहनराम मिश्रका अनुसार, सरकारको लापर्वाहीले सुधारका खातिर राखिएका बालबालिका जोखिममा छन् । उनले शिलापत्रसित भने, 'असाध्यै लापर्वाही छ । २७/२८ वर्षका युवा पनि बाल सुधारगृहमा मसिना बालबालिकासँगै राखिएका छन् । व्यवस्थापकीय कमजोरी हामी कसैबाट नलुकेकाले वयष्कहरूबाट १८ वर्षमुनिका बालबालिका असुरक्षित छन् ।'

बालअधिकारकर्मी राजेश शर्माका अनुसार, नाबालिगहुँदै ल्याइएकाहरूलाई बाल सुधारगृहमै राखिने भए पनि बालिग भएपछि नाबालिगसँगै राख्नु चरम लापर्वाही भएको बताउँछन् । 'बाल सुधारगृहमा उमेर समूहअनुसार ट्रिट गर्नुपर्ने हुन्छ । उमेर नाघेका बन्दी हुन सक्छन् तर बालबालिकाबाट छुट्टै राख्नुपर्छ,' उनले भने ।

जयेन्दु बाल सुधारगृहकी प्रमुख काउचाले केन्द्र सरकारलाई आफूले यसबारे विस्तृत प्रतिवेदन पठाइसके पनि सुधारको पहल नभएको गुनासो गरिन् । 'क्षमताभन्दा बढी भएको, उमेर नाघिसकेका बन्दी, अन्य व्यवस्थापन र सुधार योजनासहितको रिपोर्ट मैले केन्द्रमा पठाइसकेकी छु तर खै.. !,' उनी निरीह सुनिइन् ।

bal sudhar griha1695385667.jpg

गत वर्ष सोही बाल सुधारगृहबाट चार जना बालबन्दी भागेका थिए । सुधारगृहबाट झ्यालको ग्रिल तोडेर भागेका उनीहरूलाई हप्ता दिनपछि प्रहरीले प्युठानको नौबहिनी गाउँपालिका- ४, बिजुलीडाँडाबाट नियन्त्रणमा लिएको थियो । ४ भदाैमा भक्तपुर बाल सुधारगृहमा भएको झडपमा संलग्नमध्ये चार जना बाँकेबाट सारिएका बालक थिए । त्यो बेला ७५ जना क्षमताको पुरानो भवनमा २ सय ३२ जनालाई कोचेर राखिएको थियो । नयाँ भवनमा पनि यो बाल सुधारगृहमा क्षमताभन्दा बढी बालबन्दी राखिएका छन् ।

विभिन्न अपराधमा वा बालबिज्याइँमा संलग्न भई पुर्पक्षका लागि थुनामा राख्नुपर्ने अवस्थामा १८ वर्षमुनिका बालबालिकालाई बाल सुधारगृहमा राख्ने व्यवस्था बालबालिकासम्बन्धी ऐनले गरेको छ । बाल न्याय सम्पादन (कार्यविधि) नियमावली २०७६ परिच्छेद- २ को ६ मा बाल सुधारगृहमा स्वच्छ पिउने पानी, पोषणयुक्त खानेकुरालगायतका न्यूनतम सुविधाको व्यवस्था हुनुपर्ने उल्लेख छ । तर, देशभरका आठवटा बाल सुधारगृहमा रहेका अधिकांश बालबालिका न्यूनतम सुविधाबाट वञ्चित छन् । हुँदाहुँदा १८ वर्ष नाघिसकेका र त्योभन्दा कम उमेर समूहका बालबन्दीलाई एकैठाउँमा राखिँदा ठूलाले सानामाथि आक्रमण गर्ने, झडप हुने गरेको छ । यस्तो स्थितिमा सुविधा पनि समान वितरण नहुने जानकारहरू बताउँछन् । यसले सुधारका लागि राखिएका बालबालिकाको वृत्ति विकास र मनोविज्ञानमा नकारात्मक असर पर्छ ।

झडप शृङ्खला जारी

यसअघि ४ भदौमा भक्तपुरको मध्यपुरथिमि नगरपालिका- २, सानो ठिमीस्थित बाल सुधारगृहभित्र ज्वरोले थला परेका एक बालबन्दीको समयमै उपचार नपाएर मृत्यु भएको थियो । रामेछापको मन्थली नगरपालिका–३, कठजोरका १८ वर्षीय कमल बस्नेतको मृत्युपछि बाल सुधारगृहमा रहेका अन्य बालबन्दीले तोडफोड गरेका थिए । त्यसपछि सुधारगृहभित्र बालबन्दी र प्रहरीबीच झडप भएको थियो, जसमा १९ प्रहरी र सुधारगृहका १० बालक घाइते भएका थिए । झडपपछि १ सय २१ जना बालकहरू सुधारगृहको पछाडिको ढोका फोरेर बाहिर निस्केका थिए । केही दिनको अन्तरालमा भागेकाहरूलाई नियन्त्रणमा लिइएको थियो । यसरी तोडफोड गरी भागेकामध्ये १८ जनालाई पर्सा वीरगञ्जस्थित बाल सुधारगृहमा सारिएको थियो ।

उक्त बाल सुधारगृहभित्र पनि २७ भदाैमा ठूलै तनाव भयो । भक्तपुरबाट सारिएका १८ बालक र वीरगञ्ज सुधारगृहमा पहिल्यैदेखि रहेका बालकको समूहबीच कुटाकुट हुँदा ११ बालकसँगै तीन प्रहरी पनि घाइते भएका थिए ।

यसैबीच, बालबालिका शान्तिक्षेत्र राष्ट्रिय अभियान (सिजप) ले बाँकेको बाल सुधारगृहमा भएको घटनाप्रति गम्भीर ध्यानाकर्षण भएको जनाउँदै छानबिनको माग गरेको छ । बाल सुधारगृहमा शृङ्खलाबद्ध रूपमा भइरहेका घटनाले बाल सुधारगृहको व्यवस्थापनमा सरकारले उदासीनता देखाएको र बाल संवेदनशीलतालाई बेवास्ता गरेको पुष्टि हुने सिजपको भनाइ छ ।

सम्बन्धित समाचार

आफैँ बिग्रेका बाल सुधारगृहबाट कस्तो बनेर निस्केलान् यी बालबन्दी ?

‘यो घटनाले बालअधिकारको संरक्षण तथा प्रवर्द्धनका क्षेत्रमा गम्भीर प्रश्न खडा गर्नुका साथै नेपालले बालअनुकूल न्यायका लागि गरेको संवैधानिक, कानुनी तथा नीतिगत व्यवस्थाको गम्भीर उल्लंघन भएको, बाल सुधारगृहको विषयमा अवधारणात्मक स्पष्टता नभएको, बाल सुधारगृहको न्यूनतम व्यवस्थापनमा समेत ख्याल नगरिएको प्रस्ट पार्छ । त्यसैले उक्त घटनाको यथाशक्य चाँडो वस्तुगत तथा निष्पक्ष छानबिन गरी दोषीमाथि कडाभन्दा कडा कारबाही गर्नुका साथै आगामी दिनमा यस्ता घटना हुन नदिन बाल सुधारगृहको उचित व्यवस्थापनका लागि नेपाल सरकारका सम्बद्ध निकायसँग यस अभियान जोडदार माग गर्दछ,’ सिजपका अध्यक्ष मीना शर्मा र महासचिव तिलोत्तम पौडेलद्वारा जारी विज्ञप्तिमा भनिएको छ ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, असोज ६, २०८० ०८:३३