पोखराको सडकमा देखिएको मेयरको ‘असक्षमता’

A+ A A-

पोखरामा गत बिहीबारदेखि सडकमै थुप्रिएको फोहोर आइतबार बिहान उठाइएको छ । शनिबार साँझदेखि मुसलधारे वर्षाले सडक छेउमा पोखरेलीले थुपारेको फोहोर सडकभर भएपछि महानगरपालिकाले आइतबार बिहानै फोहोर संकलन गरेको हो । ल्यान्डफिल साइटमा फोहोर फाल्न नदिने भन्दै स्थानीयले अवरोध कायमै राखेपछि संकलित फोहोर गाडीमै छ ।

पोखराको अस्थायी ल्यान्डफिल लामेआहालमा, पुँडीटारमा प्रशोधन केन्द्र (तस्वीरसहित)

पटकपटक स्थानीयको अवरोधले समस्या बल्झिरहँदा महानगरपालिकाले दीर्घकालीन समाधानबारे केही निक्र्यौल गरेको छैन । पोखराका मुख्य चोकमा अझै केही दिन फोहोर थुप्रने पक्का छ ।

सडकमा फोहोर देखिएपछि मुख्यतः दुईवटा प्रश्न उठेका छन् ।

पहिलो– टिकट काटेर हेर्ने ल्यान्डफिल बनाउँछु भनेको यही हो ? किन फोहोर सडकमा थुप्रियो ?

दोस्रो– एक/दुई दिन फोहोरको गाडी नआउँदैमा सडकमै फोहोर फाल्नुपर्ने हो ?

सडक किनारमा थुपारिएको फोहोर पानी परेपछि आइतबार बिहान पोखराको पृथ्वीचोकमा । तस्वीर: सुदर्शन रञ्जित

पक्ष/विपक्षमा बहस हुनु स्वाभाविक हो । तर, अहिले फोहोर नउठ्नुमा महानगरपालिका मुख्य दोषी देखिन्छ ।महानगरपालिकाले पोखरा–३२ लामेआहालको सेती नदी छेउको जग्गा ६ महिना मात्र प्रयोग गर्ने र त्यतिन्जेल अर्को ल्यान्डफिल बनाउने बताएको थियो । पुसदेखि लामेआहालमा फोहोर व्यवस्थापन गरिएकाले असारमा स्थानीयसँग भएको ६ महिने समयावधि सकिएको छ ।

महानगरले सम्झौतामा भएअनुसार फोहोरलाई दैनिक रुपले माटोले नपुरेको, ल्यान्डफिलसम्मको सडक नबनाएको गुनासो उनीहरूको छ । ‘हरेक दिन फोहोर फालेपछि माटोले पुर्ने भन्ने सम्झौता थियो,’ सार्वजनिक एउटा भिडियोमा महानगरका प्रतिनिधिलाई स्थानीयले भनेका छन्, ‘तपाईंहरू राति ८ बजेसम्म फोहोर फाल्नुहुन्छ । घरको ढलानमा निस्कँदा गन्ध आउँछ ।’

समस्या समाधान नभए फोहोर फाल्न नदिने भनेर स्थानीयले १३ दिनअघि नै मेयर आचार्यलाई अल्टिमेटम दिएका थिए । तीन दिनअघि मेयर आचार्य, सरसफाइ शाखा प्रमुख कल्पना बराल, पोखरा–३२ का वडाध्यक्ष अक्कलबहादुर कार्कीलगायत ल्याण्डफिल साइट पुगेका थिए । तर, स्थानीयले गरेको माग पूरा नभएपछि पोखराको फोहोर व्यवस्थापन प्रक्रियामै अवरोध आएको छ ।

आफूहरूले दिएको ६ महिने समयसीमा सकिएको भन्दै अब फोहोर फाल्न नदिने स्थानीयले अडान लिएका छन् । महानगर पनि अब के गर्ने भन्ने अन्योलमा छ । फोहोर व्यवस्थापन गर्न के गर्ने भन्ने आइतबार साँझसम्म कुनै निष्कर्ष निस्किएको छैन । ‘हामी उहाँहरूसँग समन्वय गरिराखेका छौं । चोकचोकमा थुप्रिएको फोहोर गाडीमा राखिएको छ,’ सरसफाइ शाखा प्रमुख बरालले भनिन् ।

फोहोर व्यवस्थापनको दीर्घकालीन समस्या समाधान गर्न नसकेका मेयर आचार्यको सचिवालयले त धम्कीपूर्ण शैली प्रयोग गर्दै असन्तुष्टि पोखेको छ । ‘सम्पन्नताभित्र लुकेको दरिद्रता र शिक्षित/प्रशिक्षित अज्ञानताले पतित् महाशयहरूको कुबुद्धिका कारण सडक दुर्गन्धित भएको छ,’ मेयर आचार्यका प्रेस संयोजक भीम थापाले आइतबार फेसबुकमा लेखेका छन्, ‘शहरको सौन्दर्यतामा गम्भीर चुनौती खडा गर्ने निचताको सिमापार गरिसकेका सामाजिक धमिरामाथि कानुनी दण्ड चलाउनुको विकल्प छैन ।’

ल्यान्डफिल साइट जाने सडक । तस्वीर : सामाजिक सञ्जाल ।

मेयर आचार्यको सचिवालयले भनेजस्तो कसैको कुबुद्धिका कारण सडकमा फोहोर जम्मा भएको होइन । पोखराको मुख्य बजार न्यूरोड, चिप्लेढुंगा, नयाँबजार, सिर्जनाचोक, सभागृह चोकलगायत ठाउँमा राति घरधनी र भाडामा बस्नेले सडक छेउमा फोहोर जम्मा गर्छन् । भोलिपल्ट बिहानै गाडीले त्यो फोहोर लैजाने प्रक्रिया छ । ल्यान्डफिलका स्थानीयले अवरोध गर्ने र महानगरले पनि फोहोर व्यवस्थापनमा समस्या हुने भएकाले केही दिन घरमै व्यवस्थापन गर्न भनेर पूर्वसूचना नदिँदा पोखराका चोकचोकमा फोहोर थुप्रिएको हो । आइतबार चार दिनदेखिको फोहोर संकलन गरिए पनि सडकमा फोहोर जम्मा हुने समस्या सुल्झने देखिँदैन ।

ल्यान्डफिलबारे के काम भइरहेको छ केही नबोल्नु, स्थानीयले जानकारी गराउँदा पनि गम्भीर नहुनु, फोहोर व्यवस्थापनमा अवरोध हुने भएकाले केही दिन घरमै फोहोर व्यवस्थापन गर्न भनेर सूचना ननिकाल्नु र विरोध भएपछि गाडीमा संकलन गरेर राख्नुले मेयरको असक्षमता प्रष्ट्याउँछ । कतिसम्म भने मेयर बन्ने पक्का भइसक्दा तर नतिजा घोषणा नहुँदै गत वर्ष जेठमा आचार्य ल्यान्डफिललाई बजेट माग्न अर्थ मन्त्रालय पुगेका थिए । त्यतिबेला जनार्दन शर्मा अर्थमन्त्री थिए । मेयर आचार्यको मागको कुनै सुनुवाई भएन ।

पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल बनेपछि पोखराको फोहोर व्यवस्थापनको समस्या जटिल बनेको हो । विमानस्थलबाट उडान सुरु भएपछि पोखरा–१४ बाच्छेबडुवाको ल्यान्डफिल स्थानान्तरण गरिएको थियो । पोखरा उप–महानगरपालिका बनेपछि २०५५ सालमा ल्यान्डफिल साइट निर्माणको काम अगाडि बढेको थियो । त्यसको ३ वर्षपछि २०५९ सालमा साइट तयार भयो । १५ वर्ष आयु तोकेर २०६१ सालदेखि त्यहाँ फोहोर व्यवस्थापन हुँदै आएको थियो ।

पोखरामा दैनिक डेढ सय टनभन्दा बढी फोहोर संकलन हुन्छ । ३० वटा गाडीले पोखराका शहरी क्षेत्रको फोहोर संकलन गर्छन् । घरघरमै व्यवस्थापन हुने भएकाले ग्रामीण भेगको फोहोर व्यवस्थापनको टन्टो महानगरलाई छैन ।

शहरी क्षेत्रका घरबाटै फोहोर उत्पादन कम गर्ने उद्देश्यले महानगरपालिकाले चलाएको अभियान सफल नहुँदा फोहोर व्यवस्थापन झनै चुनौतीपूर्ण बनेको छ । पोखरा महानगरपालिकाले २०७७ साल साउनदेखि स्रोत अर्थात् भान्साबाटै फोहोर वर्गीकरण गर्ने अभियान चलाएको थियो । जिल्ला समन्वय समितिको हलमा भव्य कार्यक्रम गरेर ‘छुट्टाऔँ फोहोर, बनाऔँ मोहर’ नारासहित अभियान सञ्चालनमा ल्याइए पनि त्यो सफल भएन । कम्पोष्ट मल तथा इनर्जी निकाल्न प्रेरित गर्ने, कौसी खेती वा करेसाबारीमा सदुपयोग गर्न प्रेरित गर्ने र पुनः प्रयोग हुने फोहोरलाई बिक्री गरी आम्दानी गर्ने लक्ष्य महानगरको थियो ।

ल्यान्डफिल साइट ।

मेयर आचार्य ल्यान्डफिल मात्र नभई प्रशोधन केन्द्र पनि बनाउने योजनामा छन् । पोखरा ३३ पुँडीटारको झाँक्री खोलामा पुनः प्रशोधन केन्द्र बनाउने महानगरपालिकाको तयारी छ । त्यसका लागि गत चैतमा महानगरपालिकाले ग्लोबल टेण्डर आह्वान गरेको थियो । जसमा पाँच कम्पनीले आवेदन दिएको र तीनवटा छनोट भएको मेयर आचार्यले आफूलाई भेट्न पुगेका स्थानीयलाई जानकारी दिएका थिए । ‘बेल्जियम, जापान र नेपालीसमेत आबद्ध धरानको गरेर तीन कम्पनीले आवेदन दिएका छन् । ५ अर्ब रुपैयाँ बराबरको प्रोजेक्ट हो,’ उनले भने ।

अब यी तीन कम्पनीमध्ये एउटा छनोट हुन्छ । त्यसले द्रुत गतिमा प्रशोधन केन्द्रसहितको ल्यान्डफिल बनाउने काम गरे पनि डेढ वर्षभन्दा बढी लाग्छ । महानगरका प्रवक्ता मोतिलाल तिम्सिनाले पुँडीटारमा प्रशोधन केन्द्रसहितको उक्त ल्यान्डफिल बनाउन आफूहरू जग्गा प्राप्तिको प्रक्रियामा रहेको जानकारी दिए ।

महानगरको टोली फोहोर व्यवस्थापनबारे सिक्न गत वर्ष स्याङ्जाको वालिङ नगरपालिका, सुनसरीको धरान उपमहानगरपालिका र भारतको दिल्लीसम्म पुगेको थियो । वालिङमा फोहोर वर्गीकरण गरेर व्यवस्थापन गरिएको छ भने धरान र दिल्लीमा बिजुली र ग्यास उत्पादन गरिन्छ ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, साउन १४, २०८० २२:०५