ओ पेङ्दोर्जे : विद्राेही कविका ज्वालामुखी कविता

A+ A A-

तिमी वैभवले रङ्गिएको
ऐश्वर्यको ईन्द्रनगर खोज्ने कुरा गर्छौ
म एक मुक्त मान्छेसहितको
खुसीको संसार खोज्ने कुरा गर्छु
तिमी उन्मत्तको बुई चढेर
बादलमा कावा खाने कुरा गर्छौ
म फाटिएका मनहरू सँगाल्दै
समानताकाे टुकी बाल्ने कुरा गर्छु
तिम्रो हृदयमा कल्पने तिर्सना फरक
मेरो हृदयमा धड्कने सपना फरक
तिमी अघाएका मान्छेहरू झुम्ने धुन राम्रो भन्छौ
म भोकाएका मान्छेहरूको जून राम्रो भन्छु ।

(एउटा प्रश्नपत्र)

कवि राजु स्याङ्तानका कविताहरूले जिउँदा मान्छेहरूको छातीमा सिरिङ्ग काँडा उमार्छ । एउटा विद्रोहको दस्तावेज फुकाउँछ । त्यो दस्तावेज इतिहासको पानामा काजीहरूले पाजी पारामा लेखेर हुँदैन । त्यो जस्ताको तस्तै हुनुपर्छ भनेर विद्रोहको ज्वाला ओकल्छ । हो, यस्तो पो हो कविता । यस्ता जन्मनुपर्छ कवि । युगयुगमा जन्मिरहून् ।

अल्छी लागेर हाई काढेर, पुर्पुरोमा हात लगाएर बसेकाहरूको पिँढीमा आई चरी अमिलोको डाँक्ला चबाउँदै कविताको स्वर लहरीमा इतिहासको व्याख्या कहून् । वर्तमानको दुःख दर्शाऊन्, भविष्यको बत्ती बालून् ।

यो भूगोलमा कविताहरूको सागर विशाल छ । यसो सम्झेर ल्याउँदा मैले त्यो सागरमा अलिकति पनि डुबुल्की मार्न सकेको छैन । यस लोकमा यसो अलिक दिन दुःख खेप्न आएको म त एउटा चल्लो न हुँ । छालमा आएको फिँजको फोकालाई छुस्स छुन पाउँदा पनि म आनन्दित हुन्छु । यही आनन्द पाउन पनि अभावै थियो । कविताको चरिचरणमा लाग्दा कुनै समय सत्ताले लात हान्यो मलाई ।

कवि आहुतिले लेखेको तपस्वीका गीतहरूलाई बारुद बारी सम्झिएर मलाई सास्ती दियो । धित मरुञ्जेल त्यस बारीका पाटापाटा चर्नै दिएन । मलाई त्यस्तै बारी चाहिएको थियो । भोको थिएँ म, आँत हरहर्ती जलिरहेको थियो । तपस्वीका गीतहरूदेखि 'ओ पेङ्दोर्जे'सम्मको समयमा थुप्रै कविका कृतिहरू प्रकाशित भए । यो दु:खी आत्मालाई शान्ति दिने कृति पनि प्रकाशित भएथे होलान् तर त्यस्तो कृति मेरो हत्केलामा आएको थिएन । समयको निकै लामो अन्तरालपछि त्यो अधुरो तिर्खा मेट्नलाई 'ओ पेङ्दोर्जे' आयो ।

अहिलेचाहिँ यतिखेरै, अहिले नै कविता सुनाऊँसुनाऊँ लागेको छ । मेरो सामुन्नेमा एउटा भित्तो छ । मान्छेहरूले भित्तोको पनि कान हुन्छ भनेर भनेका छन् । म त्यही भित्तोलाई भए पनि कविता सुनाउन लागिरहेको छु । भन, अब म कुन कविता सुनाऊँ ?

प्लास्टिकको झिल्ली नतोड्दै आवरण तस्वीरतिर हेर्दै एकछिन सोचमग्न भएँ, हैन यो कस्तो खालको औतारी पारा हो । हेर्दा बहुत अनौठो तस्वीर टाँसिएको छ । फाटेको नाङ्लो भनौँ भने नाङ्लो हैन, घडी भनौँ भने घडी हैन । ओ पेङ्दोर्जेले आविष्कार गरेको डम्फू यही हो भनेर बुझेपछि तस्वीरले भनेझैँ लाग्यो, ए संसारका दुखिया जन हो, यो भूगोलमा तिमीहरू जाग्न छाड्यौ भने सब थोक निदाउँछ भनेजस्तो लाग्यो ।

याे पनि..

साताका कवि राजु स्याङ्तान र उनकाे कविता- अनेक अवतारका महामारी

रातको एघार बज्दै थियो, मेरो हातमा ओ पेङ्दोर्जे जागै थियो । ओ पेङ्दोर्जेलाई हेर्ने म अर्को दोर्जे पनि जागै थिएँ । एउटा कवितासंग्रहको झोलुङगोभित्र मेरो टाउको हल्लिरहेको थियो । कविको कलमले मलाई प्रश्न गरिरहेको थियो, 'ओए दोर्जे, तैँले कुन राजमार्गको यात्रा गरिस् अरे ?'

मभित्रको दोर्जेले छातीमा काँडा उमार्दै उत्तर दियो, 'रामबहादुर मार्गको ।'

मैले यसो भनेपछि कविको कलमले टाउको हल्लाउँदै भन्यो, 'स्याबास्, तैँले ठीक भनिस् ।'

उफ् ! अब के पो गर्ने होला ? कस्तो कविता सुनाऊँसुनाऊँ लागेर आयो । तर, कसलाई सुनाऊँ ? उसै निदाएर बस्न पनि त भएन नि । मेरो छातीभित्र अशान्ति मडारिन लाग्यो । सुन्दर बिहानीले सुनौलो किरण दिएको थियो । के अब म सुतिरहन सक्छु र ? सुहाउँदै सुहाउँदैन । त्यसैले त म छातीमा कविता च्यापेर मूल सडकमा निस्किएँ । सडकैसडक अलि पर पुगेपछि एउटा भट्टी पसल आयो, त्यस पसलमा एउटा पेङ्दोर्जेलाई भेटेँ, उसको हातमा रुस्लान भोड्का थियो । मैले उसलाई, 'कविता सुन्ने हो ?' भनेको झण्डै मेरो गालामा डम्फु बजाइदियो ।

एक समय वर्गयुद्धको झण्डा बोकेकी भाउजूलाई चिया पसलमा भेटेँ, कुनै समय भाउजू भानुभक्तको बधु शिक्षालाई माइकको टुटी समाएर खैरो खन्थिन् । उनलाई 'कविता सुन्ने हो भाउजू ?' भनेको गलाभरि पहेँलपुर गहना हल्लाउँदै 'भरे टिकटकमा हालिदिनु न' भनिन् । एक समय युद्ध लडेकी अर्की भाउजूलाई अरबबाट फर्कंदाफर्कंदै एयरपोर्टको गेटमै सोधेँ, 'भाउजू, यहाँ कविले दु:खीका कविता लेखेका छन्, सुन्ने हो ?'

युद्ध लडेर जिन्दगी हारेकी भाउजूले आँखाभरि आँसु उमाल्दै दबिएको स्वरमा भनिन्, 'बाबु, भो अब दु:खीका कविता नसुनाऊ, आँसु आउँछ ।'

एक समय वर्गयुद्ध लडेको वर्णबहादुरलाई, 'कविता सुन्छौ ?' भनेको 'हिजोको वर्गशत्रुसँग गोटाला कम्पनीको शेयर सट्टापट्टा गर्दै छु भाइ, यो कविता कुनै सरितालाई सुना' भन्यो ।

मेरो बाल्यकालदेखि दोस्ती दौँतरी गाँस्दै आएका तर अलिकति सम्पन्नताकाे सिँढीमाथि उक्लिएकाहरूलाई बोलाउँदै कविता सुनाउन खोजेँ, वर्गीय असमानताको डाँक्लो छिरेर हिजोआज तिनीहरूको नाक घिरौँलाजत्रो भएछ, तर तिनीहरूले 'हाम्रो कानमा समस्या छ, कसरी सुन्नु कविता ?' भने ।

याे पनि..

ठीकै छ कवि ! म तिम्रा कविताहरूलाई सुन्ने मान्छेहरू खोजिरहेको छु । तिम्रा कविताहरूलाई खोकिलामा च्यापेर जतन गरिरहनेछु । पक्कै पनि तिम्रा साना दुःखले आर्जेका कविता होइनन् । यहाँ तिम्रा अभावका छटपटीहरू छन् । दुःखका धुकधुकी छन् । चिन्ता र फिक्रीहरू फक्रिएका छन् । मात्र यति हैन, यसैबीचमा विद्रोहको ज्वाला पनि खरानीभित्रको आगोजसरी दन्किनलाई मौका कुरेर बसिरहेकाे छ ।

प्रिय कवि !

अहिलेचाहिँ यतिखेरै, अहिले नै कविता सुनाऊँसुनाऊँ लागेको छ । मेरो सामुन्नेमा एउटा भित्तो छ । मान्छेहरूले भित्तोको पनि कान हुन्छ भनेर भनेका छन् । म त्यही भित्तोलाई भए पनि कविता सुनाउन लागिरहेको छु । भन, अब म कुन कविता सुनाऊँ ? 'जानेहरू' सुनाऊँ कि 'दाइ हराएको सूचना' सुनाऊँ, 'मामाघर' सुनाऊँ कि 'आमा तिमी मात' सुनाऊँ, 'छुटेको प्रचण्ड',सुनाऊँ कि 'पिपाको हुङ्कार' सुनाऊँ । भन कवि, म कुन कविता सुनाऊँ ?

याे पनि..