घण्टीको रहस्य : टपरटुइयाँवादको उत्थान

A+ A A-

सारा राजनीतिक इतिहास भुलेर २०८० वैशाख १० गतेको उपचुनाव मात्रै सम्झिने हो भने राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीले २०८४ सालको संसदीय चुनावमा सजिलोसँग बहुमत प्राप्त गर्नेछ । स्वतन्त्र पार्टीका सभापति रवि लामिछाने र स्वर्णिम वाग्लेको सस्तो लोकप्रियता हेर्दा तिनीहरू जनताको ‘मुक्तिदाता’को रूपमा प्रकट भएका छन् । राजनीतिको मैदानमा वास्तविकता त्यही हुनेछ । वास्तविकता त्यस्तो होइन, हुने छैन । राजनीतिक इतिहास र राजनीतिशास्त्रको विज्ञानले पनि त्यसलाई अस्वीकार गरिदिन्छ । राजनीतिशास्त्र दर्शन मात्रै नभएर विज्ञान पनि हो, जसको आफ्नै विधि, पद्धति, नियम र गति हुन्छ ।

वर्तमान सत्ता गठबन्धन भ्रष्टाचार, कुशासन, पदलोलुप, अनैतिक र बदनाम भएको सही हो । यही बदनामीको फाइदा उठाउँदै अधैर्य चरित्र बोकेको मध्यम वर्गले राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (घण्टी)मार्फत नेपालको राजनीतिमा टपरटुइयाँवाद जन्माएको छ । घृणा र आक्रोशको बीचबाट हुलमुलको सिर्जना र बेढङ्गी तरिकाबाट प्रकट भएको सस्तो लोकप्रियताको अन्त्य कसरी हुनेछ भन्ने कुरा अहिल्यै अनुमान गर्न सकिँदैन । एउटा कुण्ठित र विचारविहीन वर्गले रवि लामिछाने र स्वतन्त्र पार्टीलाई समर्थन गरिरहेको छ । देशव्यापी ठूलो विरोध भएको अमेरिकी परियोजना एमसीसीप्रति स्वर्णिम वाग्लेले लगातार देखाइरहेको भक्तिभाव र बफादारिताले स्वतन्त्र पार्टीलाई अमेरिकी समर्थन प्राप्त छ भन्ने कुरा पनि छर्लङ्गै छ । प्रस्तुत लेखमा निष्कर्षका साथ टपरटुइयाँवाद शब्दको प्रयोग गरिएको छ । स्वतन्त्र पार्टीको गन्तव्य टपरटुइयाँवाद हो भन्ने विषयमा छलफल गरिएको छ ।

नेपालमा इन्टरनेट र सामाजिक सञ्जालको व्यापक प्रयोगले समाज अधैर्य, आक्रामक, प्रतिशोधपूर्ण बन्दै गएको छ भने रवि लामिछानेमार्फत राजनीतिमा भित्रिएको टपरटुइयाँवादलाई मलजल गरेको छ । टपरटुइयाँवादले सामान्य नागरिकलाई मात्रै होइन, शिक्षक, कर्मचारी, पत्रकार, बुद्धिजीवीलाई पनि व्यापक रूपमा असर गरेको छ । खोज र अनुसन्धान हुने विश्वविद्यालय, क्याम्पस र अनुसन्धान केन्द्रहरूसमेत टपरटुइँवादको सिकार हुने देखिएको छ । राजनीतिमा भित्रिएको टपरटुइयाँवाद सिंगो समाजका लागि, विकासका लागि खतराको घण्टी हो भन्ने कुरा बोध हुनुपर्छ ।

परिवर्तनको मूर्खतापूर्ण अपेक्षा

दुनियाँमा राजनीतिक परिवर्तनहरू त्यतिबेला भएका छन्, जतिबेला निश्चित राजनीतिक दर्शन, सिद्धान्त, कार्यक्रम र योजनाले मूर्त रूप लिएर कार्यान्वयनमा लगिएका छन् । सन् १९४७ मा भएको भारतीय राजनीतिक परिवर्तनमा उपनिवेशवादको विरोध मात्रै थिएन, स्वतन्त्रता, लोकतन्त्र र समाजवादी नाराहरू पनि रहेका थिए । सन् १९१७ को रुसी समाजवाद र सन् १९४९ को चिनियाँ क्रान्ति पनि एउटा दर्शन र राजनीतिको विजय थियो । सन् १७८९ को फ्रान्सको राज्यक्रान्ति, जसलाई मानव समाजको इतिहासमा आधुनिक क्रान्ति भनिन्छ, त्यसको आफ्नै सैद्धान्तिक, दार्शनिक मान्यता रहेको थियो । सन् १७८१ को अमेरिकी स्वतन्त्रता संग्रामका आफ्नै दर्शन र सिद्धान्तहरू रहेका थिए । नेपालमा वि.सं. २००७, २०४६ र २०६३ मा भएका राजनीतिक आन्दोलनका आफ्नै दर्शन थिए । निरंकुश राजतन्त्रका विरुद्धमा सिंगो देश जुरुक्कै उठेको थियो र नेपालमा गणतन्त्र स्थापना भएको थियो । विश्वका धेरै देशमा भएका सानाठूला संघर्ष, क्रान्ति वा परिवर्तनहरूका आफ्नै दर्शन र सिद्धान्तहरू रहेका छन् ।

राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीको घण्टीलाई गएको मतलाई जसरी ब्यालेट विद्रोह भनेर परिभाषित गरिँदै छ । यो विद्रोह शब्दकै अपमान र भ्रष्टीकरण हो । नेपालमा राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीको स्थापना कुनै विद्रोहबाट होइन, टपरटुइयाँवादबाट भएको छ । यो कुनै राजनीतिक दर्शन, सिद्धान्त, विचार, कार्यक्रम केही पनि होइन । टपरटुइयाँवादले विचित्रसँग भिडतन्त्रको प्रदर्शन गरेको छ । दर्शन र विचारसहितको राजनीतिक विद्रोह र टपरटुइयाँवादले भरिपूर्ण भिडतन्त्र छुट्याउन नसक्नेहरूसँग अहिले बहस गर्नु निरर्थक भए पनि स्वतन्त्र पार्टीको उदयको वास्तविकता यही हो भन्ने कुरामा कुनै दुविधा राख्नु हुँदैन ।

टपरटुइँया भनेको के हो ? एकैछिन सोही शब्दकै बारेमा छलफल गरौँ । नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानले प्रकाशन गरेको बृहत् नेपाली शब्दकोशमा टपरटुइँयाको अर्थ ‘अध्ययन, ज्ञान आदि नभए पनि बाहिरी बठ्याइँबाट आफ्नो पाण्डित्यको प्रदर्शन गर्ने, भित्री ज्ञान कम भएको तर बाहिरी प्रभुत्व जमाउन चाहने, लालबुझक्कड’ उल्लेख छ । पार्टी अध्यक्ष रवि लामिछानेको बठ्याइँ, पाण्डित्य, प्रभुत्व जमाउन चाहने आकांक्षा हेर्दा के देखिन्छ भने प्रज्ञा शब्दकोषको अर्थ, उद्देश्य सबै मेल खाएको छ । नेपाली समाजमा निरन्तर टपरटुइयाँ गतिविधि प्रदर्शन गरिरहेका रवि लामिछानेको राजनीति टपरटुइयाँवादमा आधारित भएको कुरा हालसम्मको सम्पूर्ण व्यवहारले प्रमाणित गरेको छ ।

देशका प्रमुख नेताहरू शेरबहादुर देउवा, माधव नेपाल, पुष्पकमल दाहाल, केपी शर्मा ओली, उपेन्द्र यादवलगायत नेतृत्वबाट हट्ने र ती पार्टीमा दोस्रो, तेस्रो, चौथो तहका नेताहरू अगाडि आउनेबित्तिकै चुनावमा बजेको स्वतन्त्र पार्टीको घण्टी मन्दिरमा मात्रै बज्ने स्थिति सिर्जना हुनेछ र देशमा कांग्रेस एमालेहरूकै हालीमुहाली हुनेछ ।

कुनै प्राकृतिक चीज जन्मिन, हुर्किंदै बढ्न र परिपक्व हुन निश्चित प्राकृतिक प्रक्रिया पूरा हुनुपर्दछ भने कृत्रिम चीज जन्मिन, हुर्किन र बढ्न पनि कृत्रिम प्रक्रियाहरू पूरा हुनुपर्दछ । निर्धारित प्रक्रिया पूरा नगरेको जुनसुकै चीजको विनाश छिटो हुन्छ । मान्छेले निर्माण गरेका संस्थाहरू र तिनको विकासका लागि पनि धेरै प्रक्रियाहरू निश्चित गरिएको हुन्छ । राजनीतिक दलको जन्म, विकास र परिपक्व हुनका लागि निश्चित समय र प्रक्रिया पूरा गर्नुपर्ने हुन्छ ।

राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी एउटा अपवाद बनेको छ, जसले राजनीतिक पार्टीको दर्शन, विचार, नीति, सिद्धान्त, संगठन, संगठनात्मक पद्धतिजस्ता प्रक्रियाहरूलाई नाघेर एकाएक संसदमा २० सिट प्राप्त गरेको छ । त्यही २० सिट देखेर सत्ता चलाएर बदनाम भएका नेताहरू छटपटाएर बसेका छन् । निश्चय पनि सत्ताधारी दलहरूले ३० वर्षमा गरेको अपराधको मैदानबाट राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी जन्मिएको छ र तिनीहरू तर्सिरहेका छन् । आगामी संसदीय चुनावसम्म तिनीहरू यसरी तर्सिरहने निश्चित देखिएको छ ।

वि.सं. २०६४ सालको संविधानसभा चुनावमा प्रत्यक्ष निर्वाचन क्षेत्रको २ सय ४० मध्ये १ सय २० सिट जितेर मओवादी संसदको सबैभन्दा ठूलो पार्टी बन्यो । नेकपा एमाले ३३ र नेपाली कांग्रेस ३७ सिटमा सीमित भए । संविधानसभा चुनावमा आएको राजनीतिक आँधीहुरी सामान्य खालको थिएन । माओवादीहरूले भीषण आँधीहरू ल्याएका थिए । त्यति ठूलो राजनीतिक आँधीहुरी २०७० सालको चुनावमा जाँदा माओवादी २६ सिटमा खुम्चियो भने नेपाली कांग्रेस १ सय ५ र एमाले ९१ सिटसहित संसदमा उपस्थित भए । करिब ६ वर्षपछि माओवादीले प्रत्यक्ष चुनावमा जितेको ९४ सिट गुमायो । द्वन्द्वको आँधीहुरीबाट आएको माओवादीले संसदीय पार्टी बन्ने प्रक्रिया पूरा गरेकै थिएन ।

राजनीतिक बाढीपहिरो र हावाहुरीबाट उदाएको माओवादी पार्टीले दुईतिहाइभन्दा धेरै शक्ति गुमायो । अहिले राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी सस्तो लोकप्रियताबाट उदाएको छ भने त्यतिबेला माओवादी हत्या, हिंसा, आतंक, अपहरण, डर, धम्की, गुण्डागर्दीबाट उदाएको थियो । नेपाली समाजको चरित्र हत्या, हिंसा, आतंक, अपहरण, डर, धम्की बोकेर हिँड्ने खालको पनि होइन, थिएन । त्यसैले हिंसात्मक र खराब बाटोबाट आएको माओवादीले आज वैचारिक, राजनीतिक, सामाजिक, सांस्कृतिक, सांगठनिकजस्ता विषयमा ठूलो संकटको सामना गरिरहेको छ । नेपाली समाजको मूल चरित्र सस्तो लोकप्रियता होइन भन्ने देखिन्छ । विगतमा सस्तो लोकप्रियताबाट चुनाव जितेका व्यक्तिहरू कालान्तरमा सबै हराएर गएका छन् । सस्तो लोकप्रियताबाट उदाउन खोजिरहेको स्वतन्त्र पार्टीको हालत पनि त्योभन्दा बेग्लै हुन सक्ने अहिलेसम्म देखिँदैन ।

पाठकहरूलाई शिलापत्रमा छापिएका दुईवटा लेखमा फर्काउन चाहन्छु । एउटा, २०७७ असार ३ गते ‘माइतीघरको राष्ट्रिय गानमा मिसिएको मध्यमवर्गीय चरित्र’ शीर्षकमा मध्यमवर्ग, जो आर्थिक र सामाजिक रूपमा टपरटुइयाँ वर्ग पनि हो, त्यसको वर्गीय र इतिहासका धेरै कालखण्डमा देखाइरहने बेवकुफ राजनीतिक चरित्रका बारेमा उल्लेख गरेको छु । अर्को, २०७९ जेठ ३१ गते ‘स्वतन्त्र राजनीतिको नौटंकी’ शीर्षकमा लेखिएका विषयवस्तु अहिलेको राजनीतिक परिस्थितिमा पनि उत्तिकै सान्दर्भिक छन् । ती विषयहरूलाई केही पुनरावृत्ति र केही नयाँ प्रवृत्तिका बारेमा प्रस्तुत लेखमा चर्चा गरौँ ।

बहुमतको कल्पना

एकछिनलाई मानौँ, राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीले बहुमत ल्यायो भने के गर्छ ? मध्यमवर्गीय टपरटुइयाँ वर्गको पार्टीले गरिब वर्गको सेवा गर्न सक्ने कुरा हुँदैन । त्यसले धनी वर्गको पनि प्रतिनिधित्व गरेर चित्त बुझाउन सक्दैन । राष्ट्रिय उत्पादनका क्षेत्रमा कसरी काम गर्छ ? शिक्षा नि:शुल्क गर्छ ? स्वास्थ्य नि:शुल्क गर्छ ? विदेश गएका युवाहरूलाई फर्काउने योजना के छन् ? भूमिको व्यवस्थापनसम्बन्धी नीति के हो ? रवि लामिछानले अघिल्लो चुनाव जितेर प्रमुख कार्यकारी अधिकृतका लागि खोलेको विज्ञापनबाट कसलाई नियुक्ति दिए ? देशमा रोजगारी सिर्जना गर्ने तत्कालको योजना र क्षमता कति छ ? भ्रष्टाचार कसरी रातारात उन्मूलन भइहाल्छ ? यी समस्या समाधान गर्नका लागि जादुको छडी चलाउने भए पनि नीति चाहिन्छ, कार्यक्रम चाहिन्छ, योजना चाहिन्छ, योजना कार्यान्वयनका लागि क्षमता चाहिन्छ । राज्यलाई कुशलतापूर्वक सञ्चालन गर्नका लागि सुझबुझपूर्ण राजनीतिक नेतृत्व चाहिन्छ । रवि लामिछानेको पार्टीसँग दुई चीज छन् । एक– टपरटुइयाँवाद, दुई– टपरटुइयाँवादलाई संस्थागत गर्ने भद्दा शैली । स्वतन्त्र पार्टीले लागू गर्ने भनेकै टपरटुइयाँवाद हो ।

वि.सं. २०५१ सालमा एमालेका प्रधानमन्त्री मनमोहन अधिकारीको सरकारमार्फत वृद्धभत्ताको सुरुवात, गाउँ विकास समितिहरूलाई विकास बजेटको निकासी, आफ्नो गाउँ आफैँ बनाऔँजस्ता कार्यक्रम ल्याइएको थियो । ती कार्यक्रम जनताको मनमा, घरमा, आँगनमा पुगेका थिए र देशभर सकारात्मक सञ्चार भएको थियो । धेरै हदसम्म एमालेको राजनीति त्यही कारण टिकेको छ र एमालेले हरेक चुनावमा वृद्ध भत्ताको नारा दिएर भोट माग्ने गर्छ । त्यसैलाई देखाएर एमालेले आफ्ना सारा कमजोरी, भ्रष्टाचार, कुशासन लुकाउने प्रयत्न गर्दै आएको छ । एमालेले सामाजिक सुरक्षा र विकासलाई सैद्धान्तिक र सांगठनिक स्वरूप दिएको थियो । एमालेसँग समाजवादी नीति थियो, कार्यक्रम थियो, संगठन थियो । त्यसैले नयाँ देशको बजेटमार्फत नयाँ कुरा दिन सकेको हो । एमालेको त्यो लोकप्रियताले मात्रै २०५६ सालको चुनावमा बहुमत प्राप्त गर्न सकेन ।

बहुदलीय व्यवस्थाको स्थापनापछि २०४८ सालमा सरकार बनाएको कांग्रेससँग उदारीकरणको नीति थियो, निजीकरणलाई भित्र्यायो । जतिसुकै आलोचना गरे पनि एउटा पुँजीवादी पार्टीले गर्ने त्यही हो । कांग्रेसले समाजवादी कार्यक्रम ल्याउन सक्दैनथ्यो । एमालेले सामाजिक सुरक्षा, स्थानीय तहलाई बलियो बनाउनेजस्ता कार्यक्रम ल्याएको थियो । माओवादीले के ल्यायो त ? माओवादी यस्तो बेइमान र धुर्त पार्टीको रूपमा देखापर्‍यो, सरकारमा गएपछि लुट, भ्रष्टाचार, कमिसनखोरीबाहेक सकारात्मक कार्यक्रम ल्याउन सकेन । लुट, भ्रष्टाचार र कुशासन एमाले र कांग्रेसले पनि गरेकै थिए । थप एउटा लुटेरा पार्टी देशलाई चाहिएको थिएन । माओवादीसँग कुनै नयाँ जिनिस नभएपछि एमालेसँग पार्टीएकता भयो । तिनीहरूको स्वार्थ नमिलेपछि व्यक्तिगत र समूहगत टकराव भयो, एकीकृत पार्टी फुटेर धुजाधुजा भयो ।

राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीसँग भएको खास जिनिस के हो ? त्यसको बाकसभित्र के छ भन्ने कुरा अहिलेसम्म कसैलाई पनि थाहा छैन । दार्शनिक, सैद्धान्तिक, राजनीतिक जस्ता कुरामा अस्पष्ट छ र कुहिरोको काग बनेको छ । रवि लामिछानेसँग टपरटुइयाँवाद मात्रै छ भने स्वर्णिम वाग्लेसँग अमेरिकी परियोजना एमसीसी छ । घृणा र एमसीसीले मात्रै देशको राजनीति चल्न सक्दैन । सामाजिक सुरक्षा, विदेश नीति, शिक्षा, स्वास्थ्यनीतिजस्ता कुरामा अस्पष्टता कायम छ । देशको राजनीतिक प्रणालीका बारेमा प्रस्ट विचार ल्याउन सकेको छैन । गणतन्त्रको विषयमा रवीन्द्र मिश्रको जस्तै पोकोभित्रको रहस्यमय जिनिस बनाइएको छ । चुनावको समयमा संघीयताको नाममा निर्माण गरिएका प्रदेश नचाहिने भनेर मनोनयन पनि दर्ता नगरेको पार्टीले चुनाव जितेपछि संघीयताको विषयमा संसद र सार्वजनिक रूपमा कुनै पनि सांसदहरू बोलेको सुनिएको छैन । देशका महत्त्वपूर्ण राजनीतिक विषयमा मौनता साँध्नुको जटिल रहस्य छ भन्ने कुरा बुझ्न गाह्रो पर्दैन ।

स्वतन्त्र पार्टीको जमिन

राजनीतिको महत्त्वपूर्ण अर्को पक्ष छ । स्वतन्त्र पार्टी दुःख, मिहिनेत, लक्ष्य र उद्देश्यका साथ निर्माण भएको पार्टी होइन । टपरटुइयाँवादलाई व्यावहारिक रूप दिनका लागि गठन भएको हो । स्वतन्त्र पार्टीमा नेता हुन जाने अधिकांश व्यक्ति कांग्रेस, एमाले र माओवादीमा अवसर नपाएका नेताकार्यकर्ताहरु छन् । देशभरको परिस्थिति हेर्दा अझै धेरै कार्यकर्ता त्यहाँ जाने देखिन्छ । कांग्रेस, एमालेमा अवसर नपाएका कार्यकर्ता लगेर राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी टल्किने हीराझैँ बन्न सक्दैन । स्वतन्त्र पार्टी ढिलोचाँडो पुरेतको गाईको गोठमा परिणत हुने निश्चितजस्तै छ । पुरेतका गोठमा दर्जनौँ ठाउँबाट दानमा ल्याइएका गाईहरू रहने गर्छन् । ती सबै गतिला हुँदैनन् । केही दूध नदिने हुन्छन्, केही थारा, केही बिरामी, केही व्यहोरा नभएका यस्तै हुन्छन् । स्वतन्त्र पार्टीमा पनि दर्जनौँ स्थानबाट गएका नेता/कार्यकर्ता पुरेतको गाईको खासै काम नलाग्ने गुणहरू बोकेकाजस्तै हुनेछन् ।

कांग्रेस–एमालेका नेताकार्यकर्ता आमाको काख छोडेर सानिमाको काखमा गएर रमाउने निरर्थक प्रयत्न गरिरहेका छन् । आफ्नो मूल चरित्र उही र उस्तै राखेर कुनै नयाँ कुराको विकास हुन सक्दैन । उस्तै विचार, उस्तै संगठन, उस्तै शैली भएको पार्टीमा गएकाहरू केही समयपछि निराश हुन थाल्नेछन् । २०६४ सालको संविधानसभाको चुनावपछि माओवादीमा गएका धेरै व्यक्तिहरू पलायन हुने, निराश हुने घटनाहरू सयौँ मात्रै होइन, हजारौँको संख्यामा छन् । स्वतन्त्र पार्टीमा पनि त्यही कुरा पुनरावृत्ति हुने निश्चित छ ।

आमचुनाव र उपचुनावमा बजेको स्वतन्त्र पार्टीको २१ सिटको घण्टी दर्शन, सिद्धान्त, विचार, योजनाको होइन, सत्ताधारी दलका प्रमुख नेताले चलाएको कुशासनन, भ्रष्टाचार, मृत्युपर्यन्त पदमा बस्ने कुसंस्कारका कारण जनतामा उत्पन्न भएको घृणा र आक्रोशको हो ।

राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी कालान्तरमा अन्य पार्टीमा पद नपाएका, अवसर नपाएर जम्मा भएका व्यक्तिहरूको पार्टी बन्नेछ ।

रमेश खरेल, स्वर्णिम वाग्लेको अहिले वाहवाही भए पनि अबका केही समयमा तिनीहरूका विरुद्धमा पनि आक्रोश बढ्न थाल्नेछ । भाइरल हुने शैलीबाहेक तिनीहरूसँग जनतालाई दिन सक्ने कुनै नयाँ जिनिस रहेको छैन । रवि लामिछाने दुईपटक चुनाव लडिसके । अर्को संसदीय चुनाव लड्दा तेस्रोपटक हुनेछ । जनताले प्रश्न गर्न थाल्नेछन्, तीनपटक चुनाव लड्दा हामीलाई के दियौ ? अहिले सांसद निर्वाचित हरेक व्यक्तिहरूका विरुद्धमा अर्को चुनावमा आलोचना हुन थाल्नेछ । स्वतन्त्र पार्टी पनि क्रमशः पुरानो पार्टीमा रूपान्तरण हुनेछ । यस्तो किन पनि हुनेछ भने स्वतन्त्र पार्टीसँग कुनै नयाँ जमिन, नयाँ विचार, नयाँ दर्शन, नयाँ सिद्धान्त, नयाँ योजना र नयाँ कार्यक्रमहरू छैनन् । राजनीतिको कखरा जानेको व्यक्तिले टपरटुइयाँवादबाट जन्मिएको पार्टीसँग ती कुराको अपेक्षा गरेको देखिँदैन ।

एउटा पार्टीले निकै तीव्र गतिमा, देशभरका नेता/कार्यकर्तालाई प्रशिक्षणहरू सञ्चालन गरेर, तालिम दिएर, आफ्नै संस्कार र स्कुलिङमा हुर्काएर व्यवस्थित पार्टी बन्ने सम्भावना हुँदैन । पार्टी भनेको एउटा यस्तो संरचना हो, जसमा देशको आवश्यकता र समाजको गतिसँगै सबै क्षमताले युक्त दक्ष जनशक्ति, तिनीहरूले बनाएका योजना र कार्यान्वयन गर्ने शैली आवश्यक पर्छ । त्यसले मात्रै पार्टी दीर्घकालीन रूपमा टिक्न सक्छ र आफूलाई गतिशील बनाउन सक्छ । स्वतन्त्र पार्टीमा अहिले यी लक्षणहरू देखिँदैनन् ।

कांग्रेस, एमाले, माओवादीको भविष्य

राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीको उदयको लहर आएपछि कांग्रेस, एमाले र माओवादीको भविष्यमाथि बहस सुरु भएको छ । स्वतन्त्र पार्टीलाई धेरैले नेपाली कांग्रेसको विकल्पको रूपमा लिएका छन् । तर, स्वतन्त्र पार्टीले मंसिर र वैशाखको चुनावमा एमाले, कांग्रेस र माओवादीको समानान्तर ढंगले मत काटिरहेको देखिन्छ । तीनवटै पार्टीको मत काटेको हुनाले स्वतन्त्र पार्टी कोही कसैको विकल्प यही हो भनेर अहिल्यै भन्न सकिने अवस्था देखिँदैन । अहिले के मात्रै भन्न सकिन्छ भने त्यहाँ क्रियाशील व्यक्तिहरूको धरातल, व्यवहार र निकटता कांग्रेससँग मेल खान्छ । टपरटुइयाँवादी पार्टी कांग्रेसको विकल्प हुन सक्नेछ भनेर अहिल्यै भन्न सकिँदैन । स्वतन्त्र पार्टीले आफूलाई राजनीतिक पार्टीको रूपमा विकास गर्न सक्यो भने टपरटुइयाँवादका विशेषताले भरिएको चरम दक्षिणपन्थी पार्टीको रूपमा आउन सक्ने देखिन्छ । त्यतिबेला उक्त पार्टीबाट नेपाली जनताले केही पनि प्राप्त गर्न सक्ने छैनन् । इन्टरनेट र सामाजिक सञ्जालको दुरूपयोग गरेर टपरटुइयाँवादी पार्टीको स्थापना गर्न जति सजिलो भएको छ, देशको विकास, समृद्धि, बौद्धिक र वैज्ञानिक विकाास गर्न त्यत्तिकै कठिन छ ।

देशमा बहुदलीय व्यवस्था भएको हुनाले स्वतन्त्र पार्टी एक्लैले शासन गर्ने कुनै सम्भावना देखिँदैन । समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीको कारण विद्यमान राजनीतिक शक्ति सन्तुलनलाई हेर्दा कुनै एउटा पार्टीले धेरै नै लोकप्रियता हासिल गर्न सक्ने पनि देखिँदैन । मध्यम वर्ग, जसलाई लेखमा टपरटुइयाँ वर्ग भनेर उल्लेख गरिएको छ, त्यो वर्गको उपस्थिति चितवन, काठमाडौं, तनहुँमा जस्तै देशभर छैन । वर्तमान राजनीतिमा कांग्रेस, एमाले नै निश्चित दार्शनिक, राजनीतिक, सामाजिक, सांस्कृतिक हैसियत बनाएका राजनीतिक पार्टी हुन् । स्वतन्त्र पार्टीको टपरटुइयाँवादले मात्रै देशको राजनीतिक शक्तिको मानचित्र फेर्न सक्दैन ।

मंसिर, २०७९ को आमचुनाव र वैशाख २०८० को उपचुनावमा बजेको स्वतन्त्र पार्टीको २१ सिटको घण्टी दर्शनको घण्टी होइन, सिद्धान्तको घण्टी पनि होइन । विचार, कार्यक्रम, योजनाको घण्टी पनि होइन । सत्ताधारी दलका प्रमुख नेताले चलाएको कुशासन, भ्रष्टाचार, मृत्युपर्यन्त पदमा बस्ने कुसंस्कारका कारण जनतामा उत्पन्न भएको घृणा र आक्रोश हो ।

देशका प्रमुख नेताहरू शेरबहादुर देउवा, माधव नेपाल, पुष्पकमल दाहाल, केपी शर्मा ओली, उपेन्द्र यादवजस्ता नेताहरू नेतृत्वबाट हट्ने र ती पार्टीहरूमा दोस्रो, तेस्रो, चौथो तहका नेताहरू अगाडि आउनेबित्तिकै चुनावमा बजेको स्वतन्त्र पार्टीको घण्टी मन्दिरमा मात्रै बज्ने स्थिति सिर्जना हुनेछ र देशमा कांग्रेस एमालेहरूकै हालीमुहाली हुनेछ ।

कुनै कारणवश स्वतन्त्र पार्टी ठूलो पार्टीको रूपमा आयो भने पनि देशको राजनीतिक, आर्थिक, सामाजिक परिस्थिति र जनताको जीवनमा कुनै फेरबदल आउने छैन । दर्शन, विचार, सिद्धान्तबिनाको टपरटुइयाँवादले शासन गर्नेछ । त्यो परिस्थिति अहिलेको भन्दा सैद्धान्तिक, राजनीतिक, सामाजिक र सांस्कृतिक रूपमा पनि प्रतिगामी हुनेछ ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, वैशाख १७, २०८० १८:४५