प्रतिष्ठित अन्तर्राष्ट्रिय अवार्ड भित्र्याउने आठ महिला वैज्ञानिक

A+ A A-

डा. बबिता पौडेल भट्टराई प्रतिष्ठित ‘हम्बोल्ड अल्मुनी अवार्ड’ पाउने पहिलो नेपाली महिला वैज्ञानिक हुन् । ३० हजार युरो (करिब ४१ लाख रुपैयाँ) बराबरको यो अवार्ड जर्मनीको हम्बोल्ड फाउन्डेसनले प्रत्येक वर्ष संसारका ५ जना अनुसन्धानकर्तालाई दिने गरेको छ ।

सन् २०२२ को अवार्ड नेपालबाट पौडेलले जितिन् । उनीसहित ग्रीसकी इभान्जेलिया जी, इटालीकी मिरियम राभेटो, नाइजेरियाकी एगोडी उचेन्डु र चीनकी यान ताङले अवार्ड पाए ।

सेन्टर फर नेचुरल एण्ड एप्लाइड साइन्सेसकी प्रमुख अनुसन्धानकर्ता डा. पौडेल सूक्ष्म जीव र नेपालमा पाइने जडीबुटीको औषधीय गुणको अध्ययन र अनुसन्धानमा पनि सक्रिय छिन् । हम्बोल्ड फाउन्डेसनबाट पाएको अवार्ड रकम उनले विज्ञान र प्रविधि क्षेत्रमा सक्रिय महिला अनुसन्धानकर्ताको क्षमता विकासमा दुई वर्षभित्र खर्च गर्नेछिन् । यसका लागि उनले सातै प्रदेशमा तालिमहरू सञ्चालन गर्ने योजना बनाएर काम थालिसकेकी छन् ।

तस्वीरः बबिता पाैडेलकाे फेसबुक प्राेफाइलबाट।

कर्णाली प्रदेशको वीरेन्द्रनगरमा सुदूरपश्चिम विश्वविद्यालय र बागमतीको कीर्तिपुरमा रिकास्टसँगको सहकार्यमा महिला अनुसन्धानकर्तालक्षित कार्यक्रम गरिसकेको डा. पौडेलले बताइन् । ‘चैतको तेस्रो साता जनकपुर र विराटनगरमा कार्यक्रम गर्दैछौँ’, उनले शिलापत्रसित भनिन् । उनले दक्षिण कोरियाको सुनचुनहयाङ युनिभर्सिटीबाट विद्यावारिधि गरेकी छन् । उनका अनुसार विज्ञान तथा प्रविधिको क्षेत्रमा काम गरिरहेका महिलाबारे पूर्ण जानकारीसहितकाे डेटाबेस बनाउने काम पनि भइरहेको छ ।

हेमु र शोभा

संयुक्त राष्ट्रसंघीय शैक्षिक, वैज्ञानिक तथा सांस्कृतिक संगठन (युनेस्को) ले विकासोन्मुख देशका महिला वैज्ञानिकलाई आविष्कारमा सघाउन र एकापसमा जोड्न अर्गनाइजेसन फर ओमेन इन साइन्स फर द डेभलपिङ वर्ल्ड (ओडब्लूएसडी) संस्था बनाएको छ, जसले हरेक वर्ष विकासोन्मुख देशका महिला वैज्ञानिकमध्येबाट उत्कृष्ट २० जनालाई अर्ली करिअर फिलोसिप अवार्डबापत ५० हजार डलर दिँदै आएको छ । यसका लागि विभिन्न देशबाट सयौँ आवेदन पर्ने गरेकाे छ ।

सन् २०१८ मा पहिलोपल्ट नेपालका वैज्ञानिकद्वय डा. हेमु काफ्ले र डा. शोभा पौडेलले जनही ५० हजार डलर (६० लाख रुपैयाँभन्दा बढी) रकमबराबरको फेलोसिप भित्र्याए ।

काफ्लेले एस्ट्रोनमी, स्पेस एन्ड अर्थ साइन्समा फेलोसिप पाइन् भने पौडेलले सोसिअल एन्ड इकोनोमिक साइन्समा अवार्ड जितेकी हुन् ।

२०१८ मै ईएसडब्लूएस फिलोसिप पाएकी काफ्लेले वातावरणीय विज्ञानमा जापानको नागोय विश्वविद्यालयबाट विद्यावारिधि गरेकी छन् । बुटवलको सामान्य परिवारमा जन्मेर काठमाडौंहुँदै इजरायलमा एमएस्सी अनि जापानमा पीएचडी गरेर स्वदेश फर्केकी उनी ‘खडेरी’ विषयको अनुसन्धानमा संलग्न छिन् । 'मेरो विशेषज्ञताको क्षेत्र खडेरी हो । अहिले म यसैमा अनुसन्धान गरिरहेकी छु', डा. काफ्लेले शिलापत्रसित भनिन्, 'संसार नै जलवायु परिवर्तनको असरसँग जुधिरहेको छ । यस्तोमा मैले अध्ययन, अनुसन्धान गरिरहेको विषय झन् सान्दर्भिक हुन पुगेको छ ।'

टीयूबाट स्नातकोतर शोभाले जापानको क्योटो युनिभर्सिटीबाट ग्लाेबल इन्भाइरोमेन्टल स्टडिजमा विद्यावारिधि गरेकी छन् । नेपालको खेतीपातीमा प्रयोग गरिने जलवायुमैत्री प्रविधिबारे प्रस्तावमा उनले ५० हजार डलरको अवार्ड जितेकी थिइन् । उनी गैरनाफामूलक संस्था साइन्स हब नेपालकी प्रबन्ध निर्देशक हुन् ।

टिस्टा र प्रतिभा

ओडब्लूएसडीबाट सन् २०१९ मा वैज्ञानिकद्वय टिस्टा प्रसाईं जोशी र प्रतिभा पाण्डेले ५० हजार डलरको अवार्ड जिते । डा. जोशी पानी र यसको शुद्धताबारे अनुसन्धान गरिरहेकी वैज्ञानिक हुन्, जसले सन् २०१७ मा युनिभर्सिटी अफ चाइनिज एकेडेमी अफ साइन्सेसबाट वातावरणीय इन्जिनियरिङमा विद्यावारिधि गरेकी छन् । त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट वातावरणीय माइक्रोबायोलोजीमै स्नातकोत्तर गरेकी उनी मानवशास्त्रमा पनि स्नातकोत्तर हुन् ।

उनलाई युनेस्कोको ‘अर्गनाइजेसन फर ओमन इन साइन्स फर द डेभलपिङ वर्ल्ड’ ले एसिया प्रशान्त क्षेत्रबाट जीव विज्ञानमा ‘ओडब्लूएसडी एल्सेभिएर फाउन्डेसन अवार्ड’ बाट सम्मानित गरेकाे थियाे भने सन् २०१७ मा युनिभर्सिटी अफ चाइनिज एकेडेमी अफ साइन्सेसले ‘एक्सिलेन्ट इन्टरनेसनल स्टुडेन्ट अवार्ड’ दिएको थियो ।

काठमाडौंको सेन्ट जेभियरस् स्कुलहुँदै अमेरिकाको नर्थवेस्टर्न युनिभर्सिटीबाट सन् २०१३ मा ‘नानोटेक्नोलोजी केमेस्ट्री’ मा विद्यावारिधि गरेकी पाण्डेले खेर गइरहेका अमिला फलहरूबाट दबाई बनाउने अनुसन्धान गरेकी छन् । उम्दा वैज्ञानिक पाण्डेले सन् २०१९ मै नास्टबाट 'नबिल नास्ट साइन्स एण्ड टेक्नाेलाेजी अवार्ड' पाएकी थिइन् । उनले खेर गइरहेका अमिला फलहरूबाट दबाई बनाउने प्रविधि विकास गरेकी छन् ।

२०२० की एक्ली ज्योति

तस्वीरः वन विज्ञान अध्ययन संस्थान पाेखराकाे बेवसाइटबाट ।

सन् २०२० का लागि ज्योति भण्डारी एक्ली वैज्ञानिक थिइन्, जसले ओडब्लूएसडी फिलोसिप अवार्ड पाइन् । चाइना एग्रिकल्चरल युनिभर्सिटीबाट विद्यावारिधि गरेकी डा. भण्डारी पोखरास्थित वन विज्ञान अध्ययन संस्थानकी उपप्राध्यापक हुन् । आयुर्वेदिक जडीबुटीको व्यावसायिक उत्पादन तथा नेपालमा ओत तथा चमेरोको महत्त्वबारे उनी अनुसन्धान गरिरहेकी छन् ।

सुभांगी र सुप्रिया

कोभिडका कारण २०२१ मा ओडब्लूएसडी अवार्डका लागि आवेदन नै खुलेन । सन् २०२२ मा सुभांगी सुवेदी दाहाल र सुप्रिया शर्मा ओडब्लूएसडी अवार्डबाट सम्मानित भए । अवार्डबापत ५०/५० हजार डलर (करिब १ करोड ३१ लाख रुपैयाँ) भित्र्याएका उनीहरू त्रिभुवन विश्वविद्यालयका उपप्राध्यापक हुन् । सुवेदी त्रिचन्द्र क्याम्पस र शर्मा त्रिवि माइक्रोबायोलोजी केन्द्रीय विभागमा कार्यरत छन् ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, फागुन २४, २०७९ १४:२५