कस्ताे हुन्छ मृत्युपछिकाे अनुभव ?

A+ A A-

घटना सन् २०११ को हो । इङ्ल्यान्डका ५७ वर्षे समाजसेवी मिस्टर ए काम गर्दागर्दै बेहोस भए । उनलाई साउथेम्पनको सरकारी अस्पतालमा भर्ना गरियो ।

डाक्टरहरू उनको पिसाब फेर्ने बाटो (ग्रोइन) मा केथेटर हाल्ने कोसिस गरिरहेका थिए । त्यही बेला उनलाई हृदयाघात भयो । अक्सिजनको कमीले उनको दिमागले काम गर्न छोड्यो । त्यहीँ मिस्टर एको मृत्यु भयो । अस्पतालको त्यो कोठामा यसपछि के भयो, यो थाहा पाएर तपाईं छक्क पर्नुहुनेछ ।

मिस्टर एलाई त्यसपछि एकएक कुराकाे सम्झना छ । उनका अनुसार मेडिकल कर्मचारीले उनलाई तुरुन्तै अटोमेटेड एक्सटर्नल डिफिब्रिलेटर (एईडी) बाट झट्का दिन थाले ।

यस क्रममा कुनै महिलाले आफ्नो हातमा समातेर छतको बाटोबाट बाहिर लैजान चाहिरहेको कुरा मिस्टर एलाई लाग्यो । उनी आफ्नो निष्प्राण शरीरलाई छोडेर महिलाको साथ लागे ।

मिस्टर ए त्यो सम्झिँदै भन्छन्, ‘ती महिलाले मलाई जान्दछिन्‌जस्तो लाग्यो । म उनलाई विश्वास गर्न सक्छुजस्तो पनि लाग्यो । उनी कुनै कारणले यहाँ आएको ठानेँ । तर कारण के थियो, मलाई थाहा छैन । केही क्षणमै मैले भुईंमा आफूलाई देखेँ । नर्स र कपालहीन एक व्यक्तिलाई पनि देखेँ ।’

मृत्युको अनुभव

अस्पतालको अभिलेखअनुसार एईडीसँग जोडिएका दुई निर्देशन दिइएको थियो । मिस्टर एले भनेजस्तै उनको छेउछाउ केही त्यस्तै मानिसहरू थिए । अर्थात् आफ्नो उपचार सुरु हुनुअघि मिस्टर एले जाे-जाे मानिसहरूलाई देखेका थिएनन्, तिनका बारे, यतिसम्म कि उनीहरूकाे काम बारेसमेत सही कुरा बताइदिए । उनले त्यो तीन मिनेटभित्र भएका हरेक गतिविधिबारे भनेका कुरा सबै सही साबित भए । रोचक त के भने, त्यो बेला उनी मृत थिए । त्यस बेला भएका कुरा उनलाई कसरी थाहा हुन सक्यो ?

मिस्टर एले आफ्ना सम्झनाहरू हामीमाझ शेयर गर्न पाए, किनकि डाक्टरहरूको कासिसले उनको जीवन फिर्ता भयो ।

मिस्टर एको उदाहरण जर्नल रिससिटेसनको एक पर्चामा पनि राखिएको छ । यो पर्चाले मृत्युनजिकैको अनुभवलाई स्वीकार गर्छ ।

शोधकर्ताहरूका अनुसार मुटु धड्किन छोडेपछि वा मानिसको दिमागले रगत पाउन छोडेपछि सबै चेतना त्यही बेला समाप्त हुन्छ ।

अर्थात् प्राविधिक रूपमा मानिसको मृत्यु हुन्छ । मानिसले मृत्युको विज्ञानबारे बुझ्न थालेयता यो कुरा पनि थाहा भएको छ, यस्तो स्थितिबाट मानिसको जीवन फिर्ता पनि हुन सक्छ ।

याे पनि...

हामीबाट टाढा हुँदैछ निन्द्रा र सपना, कति समय सुत्थे हाम्रा पूर्वज ?

वर्षौंसम्म यस्ता घटनाबारे कुरा गर्दा मानिसहरू त्यही घटनाको यादलाई बताउँछन् । तर विज्ञान र डाक्टर यसलाई स्वीकार गर्दैनन् । यसको कारण यो वैज्ञानिक खोजबिनको दायराबाट बाहिरको कुरा थियो ।

अमेरिकाका फिजिसियन सेन पारनियाले यस्तै अनुभवहरूमाथि अनुसन्धान गरेका थिए । पारनियाले अमेरिका र बेलायतको १७ संस्थानका सहयोगीसँग मिलेर ती २००० मानिसको अनुभवमा अध्ययन गरेका थिए, जसले मृत्युकाे नजिकै पुगेर कुनै न कुनै अनुभव गरेका छन् ।

२ हजार मानिसमा अध्ययन

चार वर्षसम्म हृदयाघातका २ हजार रोगीमाथि नजर राखिएको थियो । यी सबैमा एउटा समानता थियो, बिरामीको हृदयले काम गर्न बन्द गरेपछि आधिकारिक रूपमा मृत्यु भएकाे मानिन्थ्याे ।

यी २ हजार बिरामीमध्ये करिब १६ प्रतिशतलाई डाक्टरले मृत्युको मुखबाट थुतेर ल्याए । पारनिया र उनका सहयोगीले यी १६ प्रतिशत मानिसमध्ये एकतिहाइ अर्थात् १ सय १ मानिसको अन्तर्वार्ता गरे ।

पारनियाकाे टिमकाे लक्ष्य उनीहरूको अनुभव बुझ्नु थियो । उनीहरूको मानसिक एवं ज्ञानसम्बन्धी अनुभव बुझ्नु थियो । टिमले यस्ता मानिस पनि भेट्टायाे, जोसँग आफ्नो मृत्युपछिका पलबारे सबै जानकारी थियो ।

त्यसैले मिस्टर ए एक्ला व्यक्ति होइनन्, जोसँग आफ्नो मृत्युपलको सम्झना छ । यो अध्ययनमा हिस्सा लिने करिब ५० प्रतिशत मानिसलाई केही न केही कुरा सम्झना थियो ।

तर मिस्टर ए र एक अर्की महिलालाई छोडिदिने हो भने कुनै पनि बिरामीको अनुभव त्यो घटनासँग मेल नखानेखालको थियो, जुन मिस्टर एको मृत्युपछि उनको आसपास भएको थियो ।

यीमध्ये केहीले सपनाजस्तो स्थिति वा भ्रामक तस्वीरबारे बताएका थिए । यी अनुभवलाई पारनियाकाे टिमले सात प्रमुख थिममा बाँडेकाे छ । यसले के भन्छ भने, मृत्युका क्रममा मानसिक अनुभवको दायरा विस्तृत छ । अतीतका अनुभवसँग यसको साइनो छ ।

ती ७ थिम

यी सात थिम यस्ता छन्, ‘डर, जनावर र रुखहरू देख्नु, चम्किलो प्रकाश, हिंसा र उत्पीडन, पहिले देखिसकेका कुनै दृश्य, परिवारलाई देख्नु र हृदयाघातपछि घटनाहरू थाहा पाउनु ।’

उसो त यी मानिसको अनुभव प्रसन्न गर्ने खालका पनि छन् अनि भयानक पनि छन् । केही मानिसले आफू डराएको र पीडित भएको अनुभवबारे बताएका थिए । एक बिरामीले भनेका थिए, ‘म एक समारोहमा गएँ । त्यसमा एक्कासि आगो लाग्यो । मसँग चार जना थिए । झुट बोल्नेहरूको मृत्यु हुन्थ्यो । मैले शवघरमा मानिसहरू जल्दै गरेको देखेँ ।’ उसलाई गहिरो पानीमा तानेको कुरा कसैले उनलाई भन्यो ।

करिब २२ प्रतिशत मानिसलाई शान्ति र प्रसन्नताका चीजको अनुभव भयो । केहीले जीवित चीजहरू देखे । एकले भने, ‘सबैतिर रुख थिए, फूल होइन ।’ अरु केहीको भनाइ थियो, ‘मैले त सिंह र बाघ देखेँ ।’

कतिपयले चम्किलो प्रकाश पनि देखे । केहीले आफ्नो परिवारजनसँग भेटघाटको अनुभव गरे । यति मात्र होइन, केही बिरामीले पहिले देखेका घटना वा शरीरबाट अलग हुँदै गरेको भावबारे पनि बताए ।

याे पनि..

सुतेका बेला झस्कनुहुन्छ ? डराउनुपर्दैन (निन्द्राबारे १० रोचक तथ्य)

यी सबै कुरा मानिसले मृत्यपछि अनुभव गरेका थिए । यस्तो अनुभव उनीहरूको पृष्ठभूमि र पूर्वाग्रही सोचमा आधारित थियो । जसरी हिन्दु धर्म मान्ने कुनै बिरामीले मृत्युबाट फर्किएपछि कृष्णलाई देखेको कुरा बताउँथ्यो । उता एक अमेरिकीले ईसालाई देखेको बताएको थियो । यद्यपि कसलाई थाहा छ र ईश्वर कस्ता देखिन्छन् ?

नयाँ जानकारीको प्रतीक्षा

शोध गर्नेहरूको उक्त समूहले विभिन्न अनुभवबीचको फरक बुझ्न सकेको थिएन । यस्तो अनुभव अन्य मानिसलाई पनि हुनुपर्छ । तर, कतिपय मानिसको स्मरण शक्ति दबाईका कारण प्रभावित हुन सक्छ । मृत्युको मुखबाट फर्की आएका मानिसमा कुनै खालको बदलाव देखिने गरेको शाेधकर्ताहरूकाे भनाइ छ । केहीमा मृत्युप्रतिको डर हराउँछ भने कसैकसैमा परोपकारी भाव बढेर जान्छ ।’ (बीबीसीबाट अनुदित)

प्रकाशित मिति: शनिबार, पुस २, २०७९ ०७:४३