रवि लामिछानेकाे पार्टी बन्ला त राष्ट्रिय दल ?

A+ A A-

प्रतिनिधिसभा चुनावका लागि एमाले र राप्रपापछि सबैभन्दा धेरै उम्मेदवारी दिने दल हो- रवि लामिछाने नेतृत्वको राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) । प्रदेशसभा चुनाव बहिष्कार गरेको रास्वपाले प्रतिनिधिसभाको १ सय ६५ मध्ये १ सय ३१ सिटमा उम्मेदवारी दिएको छ । सबैभन्दा धेरै एमालेले १ सय ४१ र दोस्रोमा रहेको राप्रपाका १ सय ४० उम्मेदवार छन् ।

धेरै उम्मेदवारी दिने दलको सूचीमा तेस्रो नम्बरमा रहेको रास्वपाले चुनावपछि विजयी सूचीमा आफूलाई कुन स्थानमा उभ्याऊला ? चानचुन ६ महिनाको उमेरमै प्रतिनिधिसभा चुनाव लड्न निस्केको पार्टीले संसद्‌मा राष्ट्रिय दलको हैसियत बनाउन सक्ला त ? सक्छ भने कसरी ? धेरैलाई चासो छ ।

राष्ट्रिय पार्टी बन्न प्रत्यक्षमा कम्तिमा १ सिट र समानुपातिकतर्फ ३ प्रतिशत मत ल्याउनैपर्छ । प्रत्यक्षमा सभापति लामिछानेसहित पुकार बम, शिशिर खनाल, सोविता गौतम, डा. तोसिमा कार्कीलगायत परिचित र प्रतिष्ठित अनुहार देखिन्छन् । यीमध्ये काठमाडाैं- २ मा साेविता र ललितपुर- ३ मा ताेसिमाकाे माहौल तुलनात्मक रूपमा राम्रै देखिन्छ । डा. ताेसिमाकाे उम्मेदवारी खारेजीविरुद्ध परेकाे रिटमा आज सुनुवाइ हुँदैछ । उम्मेदवारी सदर भएमा उनी माओवादी केन्द्रकी पम्फा भुसाल र एमालेका अमृत खड्कासँग भिड्नेछिन् । उनलाई रास्वपाकी बलियो उम्मेदवारका रूपमा हेरिएको छ ।

उनीहरूबाहेक धेरै निर्वाचन क्षेत्रमा रास्वपाले स्थानीयस्तरमा राम्रै छवि भएकालाई टिकट दिएको छ । तर, तीमध्ये कसैले चुनाव जित्छन् भनेर लख काट्न सकिने अवस्था छैन ।

चितवन- २ मा उठेका लामिछानेलाई चाहिँ रास्वपाका सबैभन्दा बलिया उम्मेदवारका रूपमा हेरिएको छ । पार्टीको विचार, सिद्धान्तभन्दा पनि आफ्नो लोकप्रियताका कारण रविले चुनाव जित्ने अड्कलबाजी छ । तर, उनका प्रतिद्वन्द्वी पनि कमजोरचाहिँ छैनन् । एमालेबाट निवर्तमान सांसद कृष्णभक्त पोखरेल र सत्ता गठबन्धनबाट कांग्रेसका उमेश श्रेष्ठ रविका घाघडान प्रतिस्पर्धी हुन् ।

यी दुवै उम्मेदवारलाई उछिनेमा रविले संसदको बाटो तय गर्नेछन् । तर, राष्ट्रिय पार्टी बन्न यत्तिले मात्रै पुग्दैन । समानुपातिकतर्फ ३ प्रतिशतको थ्रेसहोल्ड पार्टीले कटाउनुपर्ने हुन्छ । देशैभरिबाट खसेको समानुपातिक मतमध्ये ३ प्रतिशत कटाउनुपर्ने व्यवस्थालाई थ्रेसहोल्ड भनिन्छ । यो प्रावधान राजनीतिक दलसम्बन्धी ऐन २०७३ मा छ ।

रविले चुनाव जिते पनि पार्टीले समानुपातिकमा खसेको कुल मतको ३ प्रतिशत मत पाएन भने राष्ट्रिय दलको मान्यता पाउँदैन । प्रत्यक्षमा विजयी उम्मेदवार प्रतिनिधिसभामा स्वतन्त्र सांसदको हैसियत रहन्छन् ।

२०७४ सालमा राप्रपाले एक सिट प्रत्यक्ष जित्यो तर समानुपातिकमा २ लाख भोट पनि पाएन । सदर १ करोड ४५ लाख ४ सय ७४ मतको ३ प्रतिशत अर्थात् ३ लाख १ हजार ३ सय ६४ मत नपाउँदा राप्रपा राष्ट्रिय दल बन्नबाट वञ्चित भएको थियो ।

त्यसैले प्रत्यक्ष जिते पनि समानुपातिकको थ्रेसहोल्ड नकटे रास्वपा राष्ट्रिय दल बन्न सक्दैन । प्रत्यक्षमा जितेन तर समानुपातिकमा ३ प्रतिशत कटायो भने के हुन्छ ?

यसो हुँदा पनि राष्ट्रिय दल बन्न सक्दैन । प्रत्यक्षमा एक सिट नजितेपछि समानुपातिकमा जति सिट ल्याए पनि उक्त पार्टीका सांसदहरू स्वतन्त्रको हैसियतमा रहन्छन् । त्यसैले प्रत्यक्षमा एक सिट र समानुपातिकमा ३ प्रतिशत मत ल्याए मात्र रास्वपाले संसद्‌मा राष्ट्रिय दलकाे हैसियत पाउँछ ।

के छन् आधार ?

नेताहरू भने रास्वपा राष्ट्रिय दल बन्ने दाबी गर्छन् । ‘दलहरूप्रति जनतामा वितृष्णा चुलिँदो छ । स्वतन्त्र र नयाँप्रति आशा बढेको छ । भोट माग्न जाँदा मतदाताले बालेन र हर्कजस्तो काम गर्नुपर्छ भन्नुहुन्छ । रास्वपा जनताको यही भावनालाई सम्बोधन गर्न अघि बढेकाले हामीले जित्ने मत पाउँछौँ । अर्कातिर सभापति रविजी र चुनाव चिह्न घण्टी लोकप्रिय भएकाले रास्वपा मजाले राष्ट्रिय पार्टी बन्छ’, काठमाडौं ६ का उम्मेदवार शिशिर खनाल तर्क गर्छन् ।

सभापति लामिछानेलाई सामाजिक सञ्जालमा फलो गरेका लाखौँ प्रयोगकर्तालाई पनि रास्वपाले समानुपातिक मतको आधारका रूपमा राखेको छ । प्रत्यक्षमा धेरै ठाउँ उम्मेदवारी दिएकाले पनि समानुपातिकतर्फ मत बढ्ने अपेक्षा रास्वपाकाे देखिन्छ ।

पहिलोपल्ट भाग लिएको दल र उम्मेदवार पनि सबै नयाँ अनुहार भएकाले यसै हाेला भनेर लख काट्न पनि उत्ति सजिलो छैन । तैपनि कम्तीमा एक सिट प्रत्यक्ष जितेमा रास्वपा राष्ट्रिय दलकै ढोकाबाट संसद् छिर्न सक्नेमा भने कतिपय विश्लेषक सहमत छन् । वैचारिक वा सैद्धान्तिक प्रभावभन्दा पनि सभापति लामिछानेको प्रभावले रास्वपालाई समानुपातिकमा राम्रै भोट आउन सक्ने विश्लेषकहरूको अनुमान छ । प्रमुख दलका कतिपय प्रतिनिधि भने बिनासंगठनकाे पार्टीले यति छोटो समयमा ३ लाखभन्दा बढी भोट पाउने कुरा त्यति सजिलो नभएकाे तर्क गर्छन् ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, कात्तिक १५, २०७९ १६:१९