यस्तो छ मधेस प्रदेशका भावी मुख्यमन्त्रीको चुनावी अवस्था

A+ A A-

आगामी मंसिर ४ गते हुने प्रतिनिधिसभा र प्रदेशसभा चुनावपछि मधेस प्रदेशको मुख्यमन्त्री बन्ने लक्ष्य लिएका करिब आधा दर्जन नेताहरू चुनावी मैदानमा छन् । यो दौडमा अहिलेका मुख्यमन्त्री लालबाबु राउतका साथसाथै अन्य नेताहरू पनि मैदानमा उत्रिएका छन् ।

तत्कालीन राष्ट्रिय जनता पार्टी (राजपा) बाट प्रदेशसभामा निर्वाचित सरोज यादवले २०७४ मै मुख्यमन्त्रीको दाबी गरेका थिए । २०७४ को चुनावअघि भएको चुनावी गठबन्धनहुँदै राजपा र संघीय समाजवादी फोरमबीच भएको भद्र सहमतिका कारण राजपाले मुख्यमन्त्री पाएन । त्यतिबेला दुई पार्टीबीच जसले बढी सिट जित्छ, उसैको मुख्यमन्त्री हुने भद्र सहमति थियो । त्यसैले, फोरमले मुख्यमन्त्री पायो र लालबाबु राउत मुख्यमन्त्री निर्वाचित भए । राजपाभित्र जितेन्द्र सोनल मन्त्री हुँदा मुख्यमन्त्रीको दाबी गरेका यादवले सभामुख हुने मौका पाए ।

राजपा र फोरमबीच पार्टी एकता भई गठन भएको जसपा एक वर्षमै विभाजन भयो र यादव भने महन्थ ठाकुर र राजेन्द्र महतोको साथ छोडेर जसपामै बसे । अनि, अहिले जसपाबाट एमालेको समर्थनसहित बारा निर्वाचन क्षेत्र नम्बर १ को ख बाट प्रदेशसभामा उम्मेदवारी दिएका छन् । यादवको यो उम्मेदवारी मुख्यमन्त्रीको दाबीसहितको हो ।

पाँच वर्षअघिसम्म लोकतान्त्रिक समाजवादी पार्टीका वरिष्ठ नेता राजेन्द्र महतोको विश्वासिलो पात्रका रूपमा चिनिएका यादव प्रदेशको मुख्यमन्त्री बन्ने लक्ष्यका साथ उपेन्द्र यादव नेतृत्त्वको जनता समाजवादी पार्टी (जसपा) बाट उम्मेदवार बनेका छन् । प्रदेशमा लोसपाभन्दा जसपाले राम्रो सिट ल्याउने आशामा उनले लोसपा छोडेर जसपाको टिकटमा उम्मेदवारी दिएका छन् । तर, यादवको जित त्यति सहज भने छैन ।

एमाले–जसपा गठबन्धनबाट उम्मेदवारी दिएका निवर्तमान सभामुख यादव, कांग्रेसका नागेन्द्र साह कानु र एकीकृत समाजवादीका बतहु यादवबीच रोचक प्रतिस्पर्धा हुने देखिएको छ । सत्ता गठबन्धनका उम्मेदवार कांग्रेसका साहलाई लोसपा र माओवादी केन्द्रको समर्थन छ । तर, गठबन्धनको अर्को दल नेकपा एकीकृत समाजवादीले भने आफ्नै उम्मेदवार उठाएको छ ।

स्थानीय तहको निर्वाचनमा आएको परिणाम र पार्टीको सांगठनिक आधारमा विश्लेषण गर्दा सो क्षेत्रमा सत्तारुढ गठबन्धनका उम्मेदवार साह अगाडि छन् । तर, गठबन्धनमा एकीकृत समाजवादीले आफ्नै उम्मेदवार उठाउँदा जसपाका यादवलाई फाइदा हुन सक्छ ।

मुख्यमन्त्री लालबाबु राउत पनि स्वाभाविक रूपमा भावी मुख्यमन्त्रीको दाबेदार हुन् । उनी एमाले–जसपा गठबन्धनबाट पर्सा निर्वाचन क्षेत्र नम्बर १ को ख बाट प्रदेशसभामा उम्मेदवार छन् । उनले भावी मुख्यमन्त्रीको रूपमा आफूलाई प्रचार नगरे पनि पार्टीभित्र उनलाई दोस्रोपटक मुख्यमन्त्री होस् भन्ने चाहना राख्नेको समूह पनि छ । अन्य प्रदेशमा भएको राजनीतिक उथलपुथलले एउटै प्रदेशमा ३ जनासम्म मुख्यमन्त्री हुँदा मधेस प्रदेशका राउत मात्रै पाचवर्षे कार्यकाल चलाउने मुख्यमन्त्रीमा पर्छन् ।

साइकल खरिदमा भएको अनियमितताको विषयमा अख्तियारले मुख्यमन्त्री कार्यालयमा छापा मारेपछि मुख्यमन्त्री राउतको छविमा नकारात्मक प्रभाव परेको थियो । तर, उक्त विषयमा अख्तियारले मुख्यमन्त्री राउतलाई क्लिन चिट दिइसकेको छ । राउतका प्रतिस्पर्धी सत्ता गठबन्धनबाट कांग्रेसका रामनारायण कुर्मी छन् । सो क्षेत्रमा कुर्मी समुदायका मतदाता बहुसंख्यक छन् । त्यसैले यहाँ राउत र कुर्मीबीच रोचक प्रतिस्पर्धा हुने देखिएको छ ।

संगठनको हिसाबले पनि कुर्मी अगाडि रहेकाले मुख्यमन्त्री राउतलाई चुनावी मैदानमा कडा टक्कर दिने सम्भावना छ । तर, सत्ता गठबन्धन दल लोसपाका वीरगञ्ज महानगरपालिकाका अध्यक्ष ओमप्रकाश सर्राफले हाम्रो नेपाली पार्टीबाट उम्मेदवारी दिएपछि उम्मेदार कुर्मीलाई चुनावी चुनौती थपिएको छ ।

सो क्षेत्रमा मुस्लिम समुदायबाट शसिकपुर मियाँले उम्मेदवारी दिएका छन् । मियाँको उम्मेदवारीले मुख्यमन्त्री राउतको चुनावी समीकरण फेरबदल गराइदिन सक्ने विश्लेषण पनि भइरहेको छ । वीरगञ्जमा विपक्षी दलका उम्मेदवारहरूले मुख्यमन्त्री राउतलाई वीरगञ्ज राजधानी नबनाएको भन्दै चुनावी मैदानमा प्रश्न गरिरहेका छन् । यो मुद्दाले राउतलाई तुलनात्मक रूपमा रक्षात्मक बनाएको छ ।

जसपाका नेता मनिष सुमनले पार्टीले मुख्यमन्त्रीको विषय निर्णय गरिनसकेको बताए । शिलापत्रसँग भने, ‘मधेसको ठूलो पार्टी जसपा हुन्छ तर मुख्यमन्त्रीपछि सहमति टुंगो लाग्छ ।’

यता, सत्ता गठबन्धन दलको नेतृत्व गरिरहेको कांग्रेसबाट पनि दुई जना उम्मेदवारलाई भावी मुख्यमन्त्रीको रूपमा हेरिएको छ । कांग्रेसका मधेस प्रदेश अध्यक्ष कृष्णप्रसाद यादव र प्रदेशका निवर्तमान भौतिक पूर्वाधारमन्त्री रामसरोज यादवलाई भावी मुख्यमन्त्रीको रूपमा हेरिएको छ । सत्ता गठबन्धनमा कांग्रेसले धेरै सिट ल्याएको खण्डमा यी दुईमध्येबाट मुख्यमन्त्री हुने सम्भावना छ ।

कांग्रेसका मधेस प्रदेश अध्यक्ष यादवले रौतहट निर्वाचन क्षेत्र नम्बर १ को ख बाट उम्मेदवारी दिएका छन् । सो क्षेत्रमा एमाले–जसपा गठबन्धनबाट जसपाका नेता एवम् प्रदेशका भूमि व्यवस्था कृषि तथा सहकारी राज्यमन्त्री योगेन्द्र यादव उम्मेदवार छन् ।

सत्ता गठबन्धन दलबाट सो क्षेत्रमा प्रतिनिधिसभा सदस्यमा नेकपा एकीकृत समाजवादी पार्टीका अध्यक्ष माधवकुमार नेपाल र जसपा–एमाले गठबन्धनबाट गौर नगरपालिकाका पूर्वमेयर अजय गुप्ता उम्मेदवार छन् ।

सो क्षेत्रमा स्थानीय तहको चुनावको मतपरिणामको हिसाबले सत्ता गठबन्धनका उम्मेदवार यादव जसपा–एमाले गठबन्धन उम्मेदवारभन्दा अगाडि देखिन्छन् । तर, कांग्रेस छाडेर टिकटका लागि एमालेमा प्रवेश गरेका राजेश चौधरीलाई एमालेले पनि टिकट नदिँदा उनी स्वतन्त्र उम्मेदवार बनेका छन् । उनले पाउने मतले यो क्षेत्रको चुनावी परिणाममा प्रभाव पार्ने देखिएको छ ।

कांग्रेसका मधेस प्रदेशका प्रचारप्रसार विभाग प्रमुख नितिश गुप्ताले गत निर्वाचनमा पराजित भएकाले प्रदेश सभापति यादवले यसपटक सहानुभूति मत पाउने दाबी गरे । गुप्ताले यादव निर्वाचित भएमा पार्टीको तर्फबाट मुख्यमन्त्री उम्मेदवार यादव हुने सम्भावना रहेको बताए । गुप्ताले भने, ‘मुख्यमन्त्री बन्नकै लागि यादवले आफ्नो अनुकूल मिलाएर प्रदेशमा टिकट वितरण गरेका छन् ।’

यता, कांग्रेसमै भावी मुख्यमन्त्रीको रूपमा प्रदेशका निवर्तमान मन्त्री रामसरोज यादवलाई हेरिएको छ । यादव धनुषा निर्वाचन क्षेत्र नम्बर ३ को क बाट उम्मेदवार बनेका छन् । यादवसँगै जसपा–एमाले गठबन्धनबाट मुख्यमन्त्री राउतका स्वकीय सचिवसमेत रहेका जितेन्द्र यादवले उम्मेदवारी दिएका छन् ।

सो क्षेत्रको स्थानीय चुनावको मतपरिणामलाई विश्लेषण गर्दा सत्ता गठबन्धन अगाडि देखिन्छ । तर, यो क्षेत्रमा जसपा–एमाले गठबन्धनको पनि राम्रो संगठन छ । त्यसैले यो क्षेत्रमा यादवद्वयबीच रोचक प्रतिस्पर्धा हुने देखिन्छ । स्वतन्त्र उम्मेदवार रहेका डा.प्रशान झाको इन्ट्रीले चुनावी प्रतिस्पर्धा थप रोचक बनाइिदएको छ ।

त्यसैगरी, जसपा छाडेर नेपाल संघीय समाजवादी पार्टीबाट मुस्लिम युवानेता अजिज राइनले पनि सो क्षेत्रमा उम्मेदवारी दिएका छन् । सो क्षेत्रमा मुस्लिम सामुदायको पनि राम्रो मत छ । जसले गर्दा, जसपा–एमालेका साझा उम्मेदवार यादवलाई चुनावी चुनौती झन् थपिएको छ ।

लोसपाबाट भावी मुख्यमन्त्रीको उम्मेदवारको रूपमा प्रदेशका पूर्वभौतिक पूर्वाधार तथा विकासमन्त्री जितेन्द्र सोनललाई लिइएको छ । उनी पार्टीका मधेस प्रदेश अध्यक्ष हुन् भने पार्टी अध्यक्ष महन्थ ठाकुरका विश्वास पात्रसमेत हुन् । उनी बारा निर्वाचन क्षेत्र नम्बर ४ को ख का उम्मेदवार छन् । सोनल जसपा–एमाले गठबन्धनका उम्मेदवार आत्मा रायसँग चुनावी प्रतिस्पर्धामा छन् । संगठनको हिसाबले सोनल सो क्षेत्रको बलियो उम्मेदवार भए पनि चुनावको मुखमा लोसपा छोडेर एमालेमा प्रवेश गरेका एकमाल मियाँ प्रतिनिधिसभामा एमाले–जसपाको साझा उम्मेदवार भइदिएका छन् । यसले सत्ता र गठबन्धनको समीकरण तलमाथि हुन सक्ने विश्लेषण भइरहेको छ । सो क्षेत्र मुस्लिम बाहुल्य क्षेत्र भएकाले पनि यो अनुमान गरिएको हो ।

सत्ता गठबन्धन दलले प्रतिनिधिसभामा पूर्वमन्त्री किसान श्रेष्ठलाई नेकपा एसबाट उम्मेदवार बनाएको छ । श्रेष्ठ यसअघि कांग्रेसका वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेलको क्षेत्र तनहुँबाट निर्वाचित भएका थिए । तर, यो निर्वाचनमा सो क्षेत्रबाट पौडेल चुनाव लड्ने भएपछि श्रेष्ठ बारा क्षेत्र नम्बर ४ मा ओर्लिएका हुन् ।

जसपासँग प्रदेशसभामा बराबरको सिटमा चुनावी गठबन्धन गरेको एमालेको भावी मुख्यमन्त्रीमा अहिले कोही देखिएको छैन । मधेस प्रदेशमा एमालेको संगठन कमजोर छ । त्यसले पनि पछिल्लो समय माओवादीबाट एमालेमा प्रवेश गरेका प्रभावशाली नेता प्रमुख साहले उम्मेदवारीको दिन पार्टी छाडेपछि त्यसले झन् एमालेलाई मधेस प्रदेशमा ठूलो झट्का लागेको छ ।

एमालेका मधेस प्रदेश अध्यक्ष रामअवतार यादवले भने, ‘तत्काल हाम्रो पार्टीबाट मुख्यमन्त्रीको भावी उम्मेदवार को हुन् भन्ने विषय गौण हो । तर, पार्टीले राम्रो सिट ल्याएको खण्डमा मुख्यमन्त्री लायक धेरै नेताहरू हाम्रो पार्टीमा छन् । अहिले कसैको नाम लिए त्यो हतार हुन जान्छ ।’ यसअघि एमालेका मधेस प्रदेशका संसदीय दलका नेतामा सप्तरी निवासी सत्यनारायण मण्डललाई बनाएको थियो । तर, यो चुनावमा पार्टीले उनलाई टिकट नै दिएको छैन ।

१०७ सदस्यीय प्रदेशसभामा सरकार बनाउन कम्तीमा ५४ जना सांसद आवश्यक पर्छ । अहिले मुख्यरुपमा दुई गठबन्धन चुनावी प्रतिस्पर्धामा रहेकाले कुनै एक दलले बहुमत ल्याउने सम्भावना कम छ । त्यसैले आगामी सरकार गठबन्धनबाट बन्ने सम्भावना प्रबल छ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, कात्तिक २, २०७९ २०:०१