त्यो बेग्लै कुरा हो

A+ A A-

धेरै पहिले झापामा हुने साहित्य सम्मेलनका लागि रक्सौलको बाटो हुँदै झापातर्फ जाँदै थिएँ । त्यहाँका प्रहरीले हामीलाई ‘को हौ ? कता जाने हौ ?’ भनेर सोधे ।

हामीले पनि ‘हमलोग कवि है’ भनेर जवाफ फर्कायौं । एउटा प्रहरी अधिकारीले मलाई हेर्दै ‘आप भि कवि है’ भनेर भन्यो । यतिखेर मैले पढाउन थालिसकेको थिएँ । मतलब जवान भइसकेको थिएँ । त्यो बेग्लै कुरा हो, मेरो कद सानो थियो ।

οοο

अलिक पहिले वीरगन्ज गएका बेला त्रिजुद्ध हाइस्कुलको एउटा क्लासको फोटो खिँचें । म त्यही स्कुलमा पढेको हुँ । अझ भन्नुपर्दा त्यही क्लासमा पढेको हुँ । त्यो बेग्लै कुरा हो, स्कुलमा मलाई पढ्न त्यति मन लाग्दैनथ्यो ।

क्लासमा पढाइरहँदा कक्षाप्रति त्यति रुचि लाग्दैनथ्यो ।

क्लासमा छिर्ने दुईवटा ढोका थिए । म पछाडितर्फको ढोकामा बस्थें । क्लासमा ध्यानै जाँदैनथ्यो । त्यतिखेर ११/१२ बजे रिक्सामा सिनेमाको विज्ञापन गर्दै आउँथ्यो । म त्यही विज्ञापन पर्खिबस्थें । यसरी सिनेमाको विज्ञापन पर्खिँदा पर्खिँदा, यही समयमा मैले पहिलो कविता कोरें । त्यो बेग्लै कुरा हो, द्याट वाज माई फस्र्ट पोएम । र, त्यो कविता मैले अघि भनेको फोटो खिचेको क्लासमा कोरेको थिएँ ।

οοο

जतिखेर कविता लेख्थें, त्यतिखेर गायक बन्न चाहन्थें । म सरस्वती पूजाको दिनमा फिल्मी गीत गाउँथें । मसँग गीत गाउने एक साथी थियो । ऊ फिमेलको आवाजमा गीत गाउँँथ्यो, म मेलको आवाजमा । उसको आवाज अलि पातलो थियो । खासमा म गायक नै बन्न चाहन्थें ।

त्यो कुरा बेग्लै हो, यही समयमा मेरो रुचि फिल्ममा पनि बसेको हो । जुन आजसम्म कायम नै छ ।

कविता पनि निरन्तर लेखिरहें । २०१५ सालमा एसएलसी दिएँ । तर, त्यो वर्ष पढाइको बोझले गर्दा मैले गीत गाइनँ । यही वर्ष म र अरू तीन साथी मिलेर कलकत्ता पनि पुगेका थियाैं । एसएलसी दिन नपरे हुन्थ्यो भनेर । त्यतिखेर रेलमा मेरो हाफ टिकट लागेको थियो । किन भन्ने कुरा तपार्इंले चाल पाइसक्नुभयो होला ।

२०१६ सालतिर गीत गाउन थाल्दा मेरो आवाज दोहोरो भयो । अर्थात् मेल–फिमेलको जस्तो सुनिन थाल्यो । २०१६ मा आएर आफैले गीत लेखें, लय पनि बनाएँ । र, गाउँन थालें । यतिखेर ६ स्ट्रेन्जाको प्रेम गीत लेखेको थिएँ । यो गीत सुनेपछि मान्छेहरूले ‘के हो ? के छ ? केही छ कि ?’ भनेर सोध्न थालेका थिए । त्यो बेग्लै कुरा हो, त्यतिखेर मेरो कोही प्रेमिका थिएनन् ।
भर्खर भर्खर युवा हुन थालेको थिएँ । यतिखेर मलाई केही थाहा पनि थिएन । तर, त्यो प्रेमगीत थियो ।

कविता लेखेर कसले चिन्छ र ? जस्तो लाग्थ्यो । गीत लेख्दा चाहिँ बडो पपुलर भइन्छ जस्तो लाग्थ्यो । धेरै मान्छेले मन पनि पराउँथे । कति मान्छेले त मसँग गीत लेखाएर लगे । वीरगन्जका स्टेजमा मैले कैयौं गीत गाएँ । त्यो बेग्लै कुरा हो, कि म अब गाउन सक्दिनँ ।

οοο

अरू ठाउँ जान मलाई कारण चाहिन्छ । तर, वीरगन्ज जान कारण चाहिँदैन । त्यो मेरो आफ्नो ठाउँ हो । गायक बन्न हिँडेको मान्छे, कवि भएँ । र, कविबाट उपन्यासकार अनि कथाकार पनि भैगएँ ।

झापा सम्मेलनको समयमा पहिलो उपन्यास लेख्दै थिएँ । उपन्यासको नाम थियो– अन्त्यपछि । झापामा म राति सुत्ने समयमा पनि अलिअलि लेखेरै सुत्थें । त्यो सिंगै उपन्यास पहिलोपटक रूपरेखामा छापिएको थियो । त्यो कुरा बेग्लै हो, उपन्यास लेख्नु अगाडि मैले दुई–चार वटा कथा पनि लेखिसकेको थिएँ ।

οοο

मलाई २०६० सालमा मलाई ‘आख्यान पुरुष’को उपाधि सनद रेग्मी संयोजक रहेको नेपालगन्जको संस्थाले दिएको हो । यो उपाधिमाथि धेरै टीका टिप्पणी भए । केही व्यंग्यात्मक कुरा पनि आए । पुरुष नै किन भन्ने कुरा पनि आएका थिए ।

अब समस्यामा थिएँ म । ‘त्यो बेग्लै कुरा हो’ यो उपाधि मलाई पनि मन परेको थिएन । दिइसकेको कुरा नाइँ भन्न पनि नमिल्ने । त्यसलाई ड्रम्प गरिदिऊँ भने सुन पनि छ, चाँदी पनि छ । यो समस्या अहिलेसम्म छ मसँग । र, यो जीवनभर रहिरहनेछ ।

अस्ति पनि एउटा पत्रकारले प्रश्न गर्नुभयो, ‘यो आख्यान पुरुष किन ?’

‘पुरुषको अर्थ वास्तवमा नायक भनेको हो,’ मैले जवाफ फर्काएँ ।

‘अनि तपाईं मात्र नायक त ?’ पत्रकारले फेरि प्रश्न गरे ।

‘म नायक मात्रै कहाँ हो र । फिल्म कथामा मल्टी हिरो हुन्छन्, त्यस्तै हो,’ पत्रकारलाई मैले स्पष्टीकरण दिएँ ।

मलाई दिइएको पुरुष उपाधिमाथि यसरी टिप्पणी आउँछन् । त्यो बेग्लै कुरा हो ।

οοο

उमेरको कुरा पनि गरिहालौं । पुगेको चाहिँ ७५ हो । त्यो बेग्लै कुरा हो, मेरो उमेर लागेको चैँ ७६ हो ।

अब के भन्ने कसरी भन्ने ? कहिलेकाहीँ त वयोवृद्ध पनि आउँछन् र मलाई सोध्छन्, ‘मभन्दा तपाईं कान्छो कि जेठो ?’ अनि जब उमेर भन्छु अनि त्यसपछि ए कान्छै हुनुहुँदो रहेछ भन्छन् ।

कहिलेकाहीँ यस्तै कुराहरू पनि कथाको विषय बनेका हुन्छन् । यो बेग्लै कुरा हो, अब त कथा लेख्दा आफंै पनि कथाको विषय भइन्छ ।

साहित्यमा बेलाबेलामा आफूलाई पनि विषय बनाइन्छ । कुनै समयमा ३०–३१ वर्षको मान्छे देख्यो भने कति बूढो रहेछ ठान्थें । तर, आज त ३० वर्ष त कता हो, कता छुटिसक्यो ।

οοο

म धेरै कुरा लेख्न खोज्छु । तर, थोरै कुरा मात्रै लेखिन्छन् । त्यो बेग्लै कुरा हो, कतिपय कुरा लेखेर भ्याइँदैनन् । त्यसमाथि पढ्न पनि खोज्छु । ज्यादाजसो त म साहित्य नै लेख्छु ।

अलिक अगाडि मैले किर्केगाडमाथि पनि लेखेको थिएँ । माक्र्सभन्दा पनि ५ वर्ष जेठा उनी अस्तित्ववादका पिता हुन् । त्यो बेग्लै कुरा हो, अहिलेसम्म एक जनाले पनि भनेन कि मैले त्यो पढेको छु ।
एक जनाले पनि नपढेको त नहोला । त्यसमाथि किर्केगाडमाथि लेख्न मैले उनका १२ वटा पुस्तक पढेको थिएँ ।

मधुवालामाथि लेख्दा कैयाैं फोन आए । कैयौं कमेन्ट आए । मैले सिरियलिज्म माथि पनि लेखेको छु । त्यसमा जम्मा चार वटा प्रतिक्रिया आएका थिए ।

त्यो बेग्लै कुरा हो, एउटाले बुझ्दै बुझिनँ भन्यो । अर्कोले भन्यो, ‘यो विशेषज्ञका लागि मात्रै हो ।’

जस्तो मधुवालाको लेखमा भारतीय राजदूतावासका प्रथम सचिवले किताब दिएको कुरा लेखेको छु । मधुवालाको लेख पढेर एउटा लेखकले ‘त्यो पुस्तक चाहियो’ भनेर समेत फोन गरेका छन् । मैले त्यो पुस्तक दिइनँ, यो बेग्लै कुरा हो ।

οοο

लेखनले बाँचिन्छ भन्ने कुरा मेरो हकमा लागू भएको छैन । अब त हुनुपर्ने नि ! तर, भएको छैन । अब बाँकी रहेको जीवन बाँच्ने हो । जति मन लाग्यो, त्यति लेख्ने हो । किन नलेखेको भनेर पुलिसले समाउन आउने होइन । मन लागे लेख्ने हो, मन नलागे नलेख्ने ।

म लेखनमै सन्तुष्ट छु । यो बेग्लै कुरा हो । मैले अरु थोक केही जानेकै छैन ।

म अव्यवस्थित मान्छे पनि हुँ । त्यो अंग्रेजीमा ‘डिसअर्गनाइज’ भन्छन् नि । अघि भर्खर पनि म कस्तो मान्छे हुँ भनेर सोचिरहेको थिएँ । मलाई लाग्छ, ‘भएभरका नट बोल्ट र कल पुर्जा फालेर बसेको मान्छे हुँ म । म त असरल्ल मान्छे हुँ । असरल्ल व्यक्तित्व छ, मेरो । यस्तो असरल्ल मान्छेले निरन्तर लेखिरहन्छ किनभने लेखनमा ऊर्जा चाहिन्छ ।’

पुस्तक लेख्दा विषयअनुसार हुन्छ । मलाई लाग्छ, सेल्फ सेन्सरसिप आफैं हुन्छ । मैले ‘अलिखित’ लेख्दा त्यस्तो सेल्फ सेन्सरसिप गर्नुपरेन । तर, सेन्सरसिपको सजगता अब पो अपनाउनुपर्ला जस्तो छ । अहिले लेखकलाई गारो छ । सामाजिकता र लेखनमा अलिकता नाँघ्न नसकिने दायरा पनि छन् कि ?

οοο

अलिखितभन्दा पहिले पनि मैले साहित्यमा भोजपुरी भाषाको प्रयोग गरेको छु । अहिले यहाँ बोल्दा पनि संयम भएको छु । नभए म भोजपुरीका शब्द पनि प्रयोग गर्छु । अलिखितको विषय नै त्यस्तो थियो, जहाँ भोजपुरी बोलिन्छ । ममाथि भोजपुरी भाषाको प्रभाव धेरै परेको छ । अलिखितमा झन् धेरै भोजपुरी भाषा खुलेर आएको छ । जति मैले सोचेको छु, त्यति लेख्नु सकुँ बाँकी त अब... ।

(आख्यान पुरुषको उपाधि पाएका धु्रवचन्द्र गौतम विसंगत लेखनीका कारण पनि चर्चित छन् । ‘त्यो/यो बेग्लै कुरा हो’ उनका हरेकजसो पुस्तकमा भेटिने वाक्य हो । आफूलाई ‘छरपस्ट/असरल्ल’ भन्न रुचाउने गौतमले केही समयअघि एक कार्यक्रममा दिएको वक्तव्यमा आधारित)

प्रकाशित मिति: शनिबार, साउन १८, २०७६ १८:५२