दलालबाट ठगिएपछि गायक बनेका प्रकाश दुतराज

A+ A A-

म्याग्दी खोलाको टन्टलापुर घाममा रापिलो बालुवा चालिरहेकी आमालाई देख्दा मन कति पोल्दो हो ? कलेजबाट डेरा फर्कंदै गर्दा देखिने आमाको दुःख प्रकाश दुतराजले सहन सकेनन् ।

‘आमा, म विदेश जान्छु,’ उनले निर्णय लिए ।

विदेश गएर पैसा कमाइन्छ र परिवारले दुःखबाट छुटकारा पाउँछ भन्ने थियो प्रकाशलाई । खाडी मुलुकमा जान उनले प्रक्रिया अघि बढाए । एक जना व्यक्ति थिए, जसले पैसा र प्रक्रिया पूरा गरे विदेश पठाइदिने वाचा गरे ।

सबै प्रक्रिया पूरा गरेर प्रकाश विदेश जान घरबाट हिँडे । बिदाइमा अमिलो आँसु झार्दै आमाले निधारमा रातो टीका लगाइदिइन् ।

लाहुर जाने सपना बोकेर हिँडेका प्रकाश काठमाडौँ ओर्लिए । जब काठमाडौँ आइपुगे, अनि मात्र थाहा भयो, उनको कागजात त सबै ‘फेक’ पो रहेछ । उनीलगायत केही साथीहरूको लाखौँ पैसा खाएर विदेश पुर्‍याइदिन्छु भन्ने ती व्यक्ति फरार भएछन् ।

एकाएक प्रलय आयो । प्रकाश टुक्रिए । भावविह्लल भए । आँखा धमिल्याउँदै सम्झिए, उही टन्टलापुर घाममा बालुवा चालिरहेकी आमाको उदास अनुहार, अनि त्यो अनुहारमा खुसी ल्याउन परदेशिन खाेजेको छोराको ठगिएको मनोदशा ।

दिउँसै रात परेझैँ भयो । अब अनुहार झुकाएर फेरि उही गाउँ फर्कनु कसरी ? ‘त्यसो भए के गर्ने ?’ आहत भएको मनले सोच्यो । काठमाडौँमा केही चिनेका दाइहरू थिए । अलिअलि जानेको भनेकै गीत गाउन हो । दाइहरू दोहोरी साँझमा काम गर्थे । लय टुटेको समयमा गाउँको रैथाने भाका टिपेर प्रकाश दोहोरी साँझमा पुगे । र, उनले नयाँ बिहानीको सुरुवात पनि त्यही साँझबाट गरे ।

०००

लोक भाकामा मौलिकता खोजिरहेका बेला नयाँ गीतहरू गुञ्जिन थाले । ‘बैनी झ्यालैमा, घर कता हो बैनीको, चोली मैलो भो, जाम भो माइली’ जस्ता गीतहरू प्रत्येकका मोबाइलमा बज्न थाले । युट्युब र टिकटकले जनाउ दिए- गीत हिट भयो । ‘आधुनिक मान्छे’हरूको जिब्रोमा गीतका स्वादहरू बसे । अनि चिनिन थाले- प्रकाश दुतराज ।

प्रकाश यो समयका चर्चित गायक हुन् । यी चर्चित गायकलाई अब विदेश भासिनु छैन । आफ्नी आमाको अनुहारमा हाँसो ल्याउन हिँडेका प्रकाश अब धेरै आमाहरूको अनुहारमा हाँसो फर्काउन चाहन्छन् ।

गाउँका दुःख, गाउँका सुस्केरा र गाउँका सौन्दर्य उनका गीतका प्राण हुन् । उनी गीतबाट गाउँ जोगाउन चाहन्छन् । गाउँ चिनाउन चाहन्छन् । हरेकसँग भएका गाउँका पुराना स्मृतिहरू फर्काउन चाहन्छन् । ‘गाउँबाट शहरको सपना देखिन्थ्यो । तर म शहर आएपछि आँखाबाट गाउँ छुट्दैन । त्यसैले मैले गाउँका लागि केही गर्नुछ,’ उनी अडान लिन्छन् ।

०००

प्रकाश गाउँको माया असाध्यै गर्छन् । उनको गाउँ एकपटक पहिरोले सोहोरिएको थियो । त्यतिबेला ८ वर्षका थिए उनी । म्याग्दीको मंगन गाउँमा २०५८ सालमा विशाल वर्षा भयो । बाढी/पहिरोले गाउँ नै बगायो ।

उनका बुबा विदेशमा थिए । आफूसहित एक दिदी, बहिनी र भाइ । अन्धकारमा न बत्ती थियो । एक्ली आमाले चार सन्तानलाई कसरी घरबाट निकालिन् होला ? सम्झँदा प्रकाशको आङ जिरिङ्ग हुन्छ । त्यतिबेला आमाको आँखा आँसुले भिजेका थिए । गाउँका १६ जनाले ज्यान गुमाएका थिए । ज्यान गुमाउनेमा आफ्ना नजिकका साथी र माया गर्ने दाइहरू पनि थिए प्रकाशका ।

गाउँभरिमै न लत्ताकपडा बाँकी थिए, न खाद्यान्न । उनीहरू पारिको स्कुलमा गएर बास बसे । ‘गाउँका १३ जना एकै ठाउँमा बस्थ्यौँ । कहिले खानाको अभाव हुन्थ्यो त कहिले कपडा,’ उनी सम्झन्छन् ।

त्यो वर्ष कसैको अनुहारमा हाँसो छाएन । बिस्तारै समय शान्त हुँदै गयो । कोही विस्थापित भए, कोही घर सम्झेर पुनः गाउँ नै फर्किए ।

प्रकाशको गाउँ दुःखसुःखमा सधैँ गुञ्जिरहन्थ्यो । हरेक व्यक्तिसँग भाका हुन्थ्यो, लय हुन्थ्यो । चाडपर्व, बिहे र व्रतबन्धमा गाउँले भाकामा गीत गाइन्थ्यो । प्रकाश त्यसको सिको गर्थे । उनी कुनै पनि गीतका माहौल छुटाउन्नथे ।

एकपटक प्रकाश भिरको रूखमा स्याउला झार्न गए । रुखमाथि चढे । उनी रुखमाथि चढेर तलका सबै हाँगाहरू झारिदिए । जब तल ओर्लन खोजे, टेक्ने हाँगा जति सबै आफैँले काटेर झारिसकेका थिए ।

तल ठूलो भिर थियो । खस्यो भने हाडसमेत नभेटिने भिर । उनी रूखको टुप्पामा बेसरी हातले समाउँदै काँप्न थाले । त्यो डरमा उनले ठूला-ठूला आवाजमा गीत गाए । ताकि कोही आएर उनको आवाज सुनून् र उद्धार गरून् । साढे २ घण्टापछि माथिबाट साथीहरू झरे । त्यसपछि त उनी जोडजोडले चिच्याउन थाले । ‘साथीहरू आए र मलाई बल्लतल्ल त्यहाँबाट उद्धार गरे,’ उनी सम्झन्छन् ।

प्रकाश साथीहरूसँग हिँड्दा होस् वा मेलापात जाँदा, रेडियो लिएर हिँड्थे, गीत सुन्थे । गीतसँग उनको लगाव गहिरो हुँदै थियो ।

०००

रातोदिन काम गर्दा पनि अभावले कहिल्यै छाडेन । आमाको सन्तान पढाउने चाहना । एक दिन आमा बेनी बजार गइन् र उतै बस्ने बन्दोबस्त मिलाएर घर आइन् । उनीहरू अब आमासँग शहर जाने भए । बेनी जाँदा पहिलो पटक प्रकाशले गाडी देखे ।

बजारमा पनि जीवन त्यति सहज थिएन । खाट थप्न सक्ने सामर्थ्य आमासँग थिएन । घरबाट बोकेर ल्याएको गुन्द्रीमा चार महिनासम्म रात बिताए उनीहरूले ।

कक्षा ९ मा प्रकाशले पढ्दै काम गर्न थाले । उनी एउटा कार्यालयमा पियन थिए । बिहान जाने, सरसफाइ गर्ने, चिया पकाउने र स्कुलबाट फर्केपछि पुनः सफा गरेर कार्यालय बन्द गर्थे ।

प्सल टु पढ्दासम्म गरिरहे त्यो काम । महिनामा ३५ सय पाउँथे । कोडाभाडा तिरेर पकेट खर्च जुट्थ्यो । यद्यपि, बेलाबेलामा खानुपरेका गालीले भने साह्रै नमज्जा लाग्थ्यो उनलाई । ‘पैसा भएका मान्छेको बोली यस्तै हुन्छ’ भनेर मन बुुझाउँथे । झोलामा किताब र कापी बोकेर सरसफाइको काम गर्दा उनी पटकपटक रोएका छन् ।

अरु साथीसँग जस्तो प्रकाशसँग आफ्नो बाल्यकाल थिएन । उनका रहरहरू कहिल्यै पूरा हुन पाएनन् । ‘अरुले खाएको कुरा मलाई पनि खाने रहर हुन्थ्यो, अरुले लगाएको जस्तै मलाई पनि लगाउने रहर हुन्थ्यो । तर, मसँग यति धेरै जिम्मेवारी थियो । मेरो रहरलाई जिम्मेवारीले सधैँ थिचिरह्यो,’ उनी सुनाउँछन् ।

कक्षा ११ मा पढ्दा पहिलोपटक उनले कलेजको साँस्कृतिक कार्यक्रममा भाग लिए । गीत गाए । उनको आवाजलाई धेरै साथीले मन पराए, ‘कति मीठो गीत, कति मीठो आवाज ।’ तर पनि प्रकाशलाई ‘गायक’ बन्छु भन्ने ती दिनहरूमा कहिल्यै लागेन ।

जब विदेश जान भनेर काठमाडौँ आए, अलपत्र परेपछि दोहोरी साँझमा काम गर्न थाले, प्रकाशले आफूलाई चिने । आफ्नो गायकीलाई महसुस गरे ।

दोहोरी साँझमा बाजाहरू बजाउन सिके, गीतहरू गाउन सिके, कलाकारहरूसँग भेटे । अनि लाग्यो, ‘अब म पनि गायक बन्छु ।’

पहिलो एल्बम जागिरबाट जम्मा गरेको पैसा खर्चिएर निकाले । तर चलेन । गीत नचलेपछि उनलाई फेरि आशा हरायो । ०७२ मा ठूलो भूकम्प गयो, उनी पुनः बेनी फर्किएर चिनजानको दाइको पसलमा काम गर्न थाले । त्यही बेला फेरि आयो सोच- विदेश जाने ।

विदेश जाने सोच लिएर उनी पुनः काठमाडौँ आए । त्यसबीचमा उनले फेरि एउटा गीत निकाले ‘आरन’ । अचम्मै भयो, गीत त एकाएक चर्चामा आयो । उनी धेरै मान्छेमाझ चिनिन थाले । ‘बैनी झ्यालैमा’ निकाले । ‘त्यसपछि त सबै कुरा अर्कै भयो । विदेश जाने सोच त्यागेँ, गीतमै भविष्य देखेँ,’ उनी सम्झन्छन् ।

त्यसयता प्रकाशले पछाडि फर्कनुपरेको छैन । उनले बनाएका गोरेटोहरू फराकिलो बन्दै गइरहेका छन् । गीत/ सङ्गीतले पहिचानसँगै बाँच्ने आधार नै खडा गरिदिएको छ । ‘मलाई देश छाड्नबाट सङ्गीतले रोक्यो । त्यस कारण अब म न देश छाड्छु, न सङ्गीत,’ प्रकाश मुस्कुराउँछन् ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, असोज १, २०७९ ०८:०९