बलराम, जो आधुनिक तरिकाले गाईपालन र डेरी उद्योग गर्न चाहन्छन्

A+ A A-

‘कृषि गुरु’ नामक पत्रिकाबाट बलराम पौडेलले आइडिया स्टुडियोबारे थाहा पाए । ‘कृषि गुरु’ पत्रिकाको सरले आइडिया स्टुडियोले विभिन्न आइडियाहरूबारे अध्ययन गरेर सहयोग गर्छ भनेर नम्बर दिनुभएको थियो,’ पौडेल भन्छन् ‘त्यसपछि मैले आइडिया स्टुडियोसँग सम्पर्क गरेको हुँ ।’

कास्की अन्नपूर्ण गाँउपालिका– ३, मराम्ची घर भएका उनी आइडिया स्टुडियोमा केही सहयोग सल्लाह पाइन्छ कि भन्ने आशाले आएका हुन् । उमेरले ५८ वर्ष पुगेका उनी कृषिक्षेत्रमै काम गर्दै आएका छन् । निर्वाहमुखी कृषि हुँदै विस्तारै व्यवसायमुखी र औद्योगिक कर्ममा लागेका पौडेलले हाल डेरी उद्योग सञ्चालन गरिरहेका छन् ।

भौगोलिक रूपमा हेर्ने हो भने अन्नपूर्ण गाउँपालिका धेरै सुगम र धेरै विकट ठाउँ पनि होइन । विभिन्न पाँचवटा सामुदायिक वनले घेरिएको अन्नपूर्ण गाउँमा अहिले वन विस्तार भएर उब्जनी हुने भूमि नै संकटमा पर्दै गएको उनी बताउँछन् ।

कृषिकर्म यहाँका कृषकहरूले जीविकोपार्जन गर्दै आएको एउटा पेसा नै थियो । तर, गाउँ जङ्गलको चपेटामा पर्दा त्यहाँका चराचुरुङ्गी, बाँदर, मृग, खरायोलगायत वन्यजन्तुले खेतीबालीमा क्षति पुर्‍याएपछि कृषकहरूको जनजीवन नै प्रभावित भएको उनी बताउँछन् ।

गाउँमा यस्तो समस्या देखिएपछि वैकल्पिक व्यवसाय के गर्ने भन्नेबारे उनी अलमलमा थिए । यसैबीच, बलरामलाई पशुपालन गर्ने सोच फुर्‍यो । ‘गाउँ नै जङ्गल भइसकेपछि घाँस पनि प्रशस्त हुने भएकाले पशुपालनमा राम्रो आम्दानी हुने रहेछ भन्ने लाग्यो,’ पौडेलले भने । तर, डालेघाँसले मात्र पशुलाई नपुग्ने भएकाले उनले जमिन लिजमा लिएर घाँस लगाए ।

‘राजनीतिक पहुँच भएन, सरकारले पत्याएन, गाउँको जग्गा भयो, बैंकले पत्याएन । त्यस कारणले आइडिया स्टुडियोमा केही सहयोग सल्लाह पाइन्छ कि भनेर आएको हुँ । गाउँमा ४२ घरधुरी थियौँ । अरुचाहिँ बसाइ सरेर जानुभयो । तर, मचाहिँ गाउँ छोडेर कतै जान्नँ भनेर गाउँमै खेतीपाती गर्दै बसेँ,’ उनले शिलापत्रसँग भने ।

वरिपरि जङ्गल बढेका कारण बाँदरले धेरै नै दुःख दिने गरेको उनले बताए । बाँदरकै पिरका कारण कृषि पेसा गर्न छोडेर धेरै युवा वैदेशिक रोजगारीमा जान बाध्य भएका छन् ।

‘मैलेचाहिँ म विदेश पनि जान्नँ, गाउँ छोडेर बाहिर पनि जान्नँ र मेरा छोराहरूलाई पनि विदेश पठाउँदिनँ, यहीँ केही हुन्छ, केही गर्नुपर्छ भनेर खाद्यान्न खेती गरेँ । खेतीपाती राम्रो नभएपछि यहाँ के हुन्छ भनेर अनुसन्धान गर्दा मैले गाई पाल्ने सोच बनाएँ,’ उनले भने, ‘०६५ सालमा एउटा जर्सी गाईबाट सुरु गरेको गाईपालन अहिले बढाएको छु । गाउँको बाँझो जग्गा लिजमा लिने र त्यहाँ मेसिनद्वारा घाँस काट्ने र तुइनद्वारा घाँस ढुवानी गर्ने । मेसिनले काट्दा १ घण्टामा ५ देखि १० भारी घाँस काट्न सकिने रहेछ । जुन सामान्य रूपमा घाँस कटाइभन्दा १० गुणा छिटो हो ।’

डेरीलाई थप बढाउने सोच

अहिले उनले गर्दै आएको गाईपालनबाट उत्पादित दूध स्थानीय डेरीलाई प्रतिलिटर ५५ रुपैयाँमा बेच्दै आएका छन् । सो दूध प्रोसेसिङ गरेर दही, घ्यु बनाएर बिक्री गर्दा धेरै नाफा हुने उनले बुझेका छन् ।

‘मसँग दैनिक १०० लिटर दूध हुन्छ । यसमा गाउँभरिबाट थप २०० लिटर दूध सङ्कलन गर्दा किसानहरूलाई र मलाई पनि फाइदा हुने मैले देखेको छु । यस्तो फाइदा हुने देखेर मैले दूध डेरी उद्योग गर्ने सोच बनाएको हुँ ।’

यी सामग्री भए उद्योग स्थापना हुन्छ

आफ्नो सोच पूरा हुन सबैभन्दा पहिला प्राविधिक ज्ञान हुनुपर्ने उनलाई लागेको छ । ‘सबैभन्दा पहिला त मलाई प्राविधिक क्षेत्रको ज्ञान चाहिएको छ । दूध प्रोसेसिङका लागि कुन–कुन सामग्री चाहिन्छ भन्ने ज्ञान हुनुपर्छ । दोस्रो भनेको आर्थिक स्रोत चाहियो,’ पौडेल भन्छन्, ‘दूध उत्पादनका लागि गाई र घाँस भइसकेपछि अरु पूर्वाधार बिस्तारै बढाउन लान सकिन्छ । गाउँमा प्रशस्त बाँझो जग्गा छ । त्यो जग्गा लिजमा लिएर काम गर्न सकिन्छ ।’

माथिल्लो डाँडा क्षेत्रमा प्रशस्त घाँस रहेको र तल्लो क्षेत्रतिर पानीको सहजता रहेकाले दुई/चारवटा पोल राखेर तुइन बनाएर माथिल्लो क्षेत्रबाट तल्लो क्षेत्रमा घाँस ल्याउन सकिन्छ ।

माथि डाँडामा घाँस काटेर तुइनमा ल्याउँदा प्रतिमिनेट १ भारी घाँस गोठसम्म ल्याउने उनको योजना छ । भन्छन्, ‘अहिले मैले १४ वटा गाई पालेको छु । घाँस यसरी ल्याउन सकेको खण्डमा मैले अरू छवटा गाई थपेर २० वटा पुर्‍याउन सक्छु । युवाले पनि विदेशमा जस्तै दुःख यहीँ गर्नुपर्‍यो,’ उनले भने, ‘यहाँबाट २० किलो मिटर माथि पर्यटकीय क्षेत्र घान्द्रुक छ । डेरीबाट उत्पादित सामग्री त्यहाँसम्म पुर्‍याउन सक्ने हो भने बिक्री राम्रो हुन्छ । यस्तै २४ किलोमिटर तल पोखरा पर्छ । पोखरामा पनि हाम्रो उत्पादनले राम्रो बजार लिन सक्छ ।’

अहिलेसम्म आधुनिक उपकरण प्रयोग गरेका छैनन्

घाँस काट्न र दूध उत्पादनका लागि उनले अहिलेसम्म कुनै पनि प्रकारको आधुनिक उपकरण प्रयोग गरेका छैनन् । ‘अब चाँडै नै ग्रासकटर मेसिन ल्याउने विचारमा छु । क्षेत्रीय कृषि अनुुसन्धान केन्द्रमा मैले मेसिन देखेको छु । त्यसले १ घण्टामा ५ देखि १० भारी घाँस काट्न सकिने रहेछ । मेसिनलाई २ हजार रुपैयाँ पर्दो रहेछ,’ उनले भने ।

काम सुरु भइनसकेकाले अहिले दूध डेरीलाई नै दिँदै आएका छन् उनले र सबै गाउँलेले । दानामा आधारित पशुपालन भयो भने त्यति नाफामूलक नहुने र घाँसमा आधारित व्यवसाय भयो भने आर्थिक आम्दानी धेरै हुने उनले बुझेका छन् । यसका लागि पौष्टिक घाँसहरू रोप्ने उनको योजना छ ।

उनको योजना पूरा गर्न मुख्य भनेको प्राविधिक ज्ञान र आर्थिक लगानी चाहिन्छ । ‘मेरो योजना पूरा गर्नका लागि आइडिया स्टुडियोले उद्योगको कागज राखेर बैंकबाट कम ब्याजमा ऋण लिन सक्ने व्यवस्था मिलाइदिनुपर्‍यो । प्राविधिक ज्ञान पनि दिनुपर्‍यो,’ उनले भने । यसका साथै आवश्यक पर्ने व्यावहारिक र नीतिगत कुराहरू आइडिया स्टुडियोबाट सिक्न पाइन्छ भन्ने उनको अपेक्षा छ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, असोज ४, २०७९ ०५:५९