बेलायती चुरोटको डब्बामा नेपालका श्री ३ को तस्वीर

A+ A A-

बेलायती नागरिक थोमस ओग्डेनले सन् १८६० मा पार्क लेन, लिभरपुलमा सानो चुरोट पसल खोलेका थिए । सानो पसलबाट सुरु गरेको उनको व्यापारले छिट्टै नै प्रगति गर्न थाल्यो । ठाउँठाउँमा अरु पसलहरू खोल्दै गए । चुरोटको बढ्दै गरेको व्यापार देखेर सन् १८६६ मा सेन्ट जेम्स स्ट्रिटमा उनले ओग्डेन्स चुरोट (Ogden's Tobacco Company) नामको फ्याक्ट्री नै खोले ।

ओग्डेनको चुरोट फ्याक्ट्रीले सन् १८६६ मा चुरोट उत्पादन गर्न थालेको थियो । सानो लगानीमा खोलेको यो चुरोट फ्याक्ट्रीले छिट्टै नै राम्रो प्रगति गर्‍यो । जसले गर्दा ओग्डेनले एकपछि अर्को गर्दै विभिन्न स्थानमा फ्याक्ट्री थप्दै गयो । उनको चुरोट मात्र विशेष थिएन । उनले उत्पादन गर्ने चुरोटको डब्बा पनि विशेष हुने गर्थ्यो । उनले विभिन्न किसिमका चित्र भएका चुरोटका डब्बा बनाउन थालेका थिए ।

चुरोटका डब्बाहरूमा कहिले जनावरहरू, कहिले विभिन्न चराचुरुङ्गीका फुल, कहिले प्रख्यात खेलाडी, कहिले विभिन्न नायिकाहरूका तस्वीरहरू राखिएका थिए । चुरोटका डब्बामा हुने चित्रले गर्दा पनि उनको चुरोट फ्याक्ट्री निकै चर्चामा थियो । सन् १८९० सम्म आइपुग्दा ओग्डेनका चुरोट फ्याक्ट्री लिभरपुलमा छवटा भइसकेका थियो ।

सन् १९०१ मा अमेरिकन टोबाको कम्पनीका मालिक जेम्स ड्युकले उनको कम्पनी खरिद गरे । तत्कालीन समयमा नै ८ लाख १८ हजार बेलायती पाउण्डमा फ्याक्ट्री बिक्री भएको थियो । तर, अमेरिकीहरूले यसलाई लामो समय चलाउन पाएनन् । एक वर्षपछि नै फेरि बेलायती धनाढ्यहरूले नै यसलाई फेरि किने र नाम परिवर्तन गरेर इम्पेरियल टोबाको कम्पनी राखे ।

नयाँ मालिकले सन् १९६० मा इम्पेरियल टोबाको कम्पनीको मुख्य कार्यालय रहेको लिभरपुलको चुरोट फ्याक्ट्री बन्द गराए । सन् १९८० को दशकमा फ्याक्ट्री भएको आधा ठाउँ भत्काएर नयाँ भवनहरू बने । सन् २००७ सम्म आइपुग्दा सो ठाउँको फ्याक्ट्री पूर्ण रूपमा बन्द भयो । त्यो ठाउँमा नयाँ घण्टाघरयुक्त विशाल भवन बन्ने योजना बन्यो । अहिले सो चुरोट फ्याक्ट्री भएको ठाउँमा १९ वटा एपार्टमेन्टहरू छन् भने एउटा विशाल घण्टाघर पनि बनेको छ ।

तर, इम्पेरियल टोबाको कम्पनी भने समयअनुसार परिवर्तन हुँदै गयो । यसमा अरु धनाढ्यहरू जोडिँदै गए र पछि इम्पेरियल ग्रुप लिमिटेड भएको थियो । बिस्तारै यसको नाम परिवर्तन हुँदै अहिले इम्पेरियल ब्रान्ड्स भएको छ । यस कम्पनीले उत्पादन गर्ने चुरोटको बजार हिस्सा विश्वमै करिब चौथो स्थानमा छ । यस ग्रुपले चुरोट तथा सिगार उत्पादन गर्ने गर्दछ । तर, यो ग्रुपमा अन्य व्यवसाय पनि जोडिएको छ ।

सुरुमा चुरोट उत्पादन गर्ने ओग्डेनले चुरोटको डब्बामा विभिन्न चित्रहरू राखेर आफ्नो व्यवसायलाई अत्यधिक बढाएका थिए । यही क्रममा सन् १८९४ देखि सन् १९०१ को बीचमा विभिन्न विश्वप्रसिद्ध व्यक्तित्वहरूको चित्रहरूको २३१ वटा शृंखला नै सुरु गरियो । यस शृंखलामा विभिन्न साहित्यकारहरू, राजनीतिज्ञहरू, विभिन्न देशका राष्ट्र प्रमुखहरू, प्रधानमन्त्रीहरू, नायकहरू, नायिकाहरू, गायिकाहरू, वैज्ञानिकहरूका तस्वीरहरू परेका थिए ।

जापानी प्रधानमन्त्री तथा राजनीतिक व्यक्तित्वहरूका तस्वीर पनि परेका थिए । भारतमा रहेका बेलायती अफिसरका तस्वीरहरू पनि परेका थिए । तर, भारतीय नागरिकका भने कुनै पनि तस्वीर सो चुरोटका खोलमा परेका थिएनन् । यता नेपालका तत्कालीन प्रधानमन्त्री श्री ३ वीरशमशेर जबराको भने तस्वीर परेको थियो । सन् १९०१ मा श्री ३ वीरशमशेर जबराको देहान्त भएको थियो । श्री ३ वीरशमशेरको देहान्त भएकै वर्ष ओग्डेन चुरोटको बट्टामा उनको तस्वीर रहनुले बेलायतीबाट समवेदनास्वरुप सम्झेको अनुमान गर्न सकिन्छ ।

सो चुरोटको डब्बामा राखिएको श्री ३ वीरशमशेर जबराको तस्वीरमा MAHARAJAH OF NEPAUL लेखिएको छ भने सबैभन्दा तल New Series I तथा छेउमा 378 नम्बर राखिएको छ । अरु Ogden's 'Guinea Gold' Cigarettes लेखिएको छ । ओग्डेनको 'गिनी गोल्ड' चुरोट भनेर जनाइएको छ ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, असोज १, २०७९ ०६:४८