‘चुहिने पुस्तकालय’बाट सुरू भएको पोखरा आर्ट ग्यालरी

पोखरा आर्ट ग्यालरी भएको भवनमा डोजर लगाउँदै पोखरा महानगर ।

A+ A A-

कोरेका चित्र देखाउनलाई २०५५ सालसम्म पोखरामा छुट्टै ग्यालरी थिएन । पढ्नेहरूलाई सार्वजनिक पुस्तकालय २०४८ सालतिरै खुलेको थियो । पोखरामा आर्ट ग्यालरी खुल्नुको सम्बन्ध त्यही सार्वजनिक पुस्तकालयसँग जोडिन्छ ।

अहिले जहाँ पोखरा आर्ट ग्यालरी र पोखरा सार्वजनिक पुस्तकालय छन्, ती दुवै भवन केही दिनमै भग्नावशेष बन्दै छन् । पोखरा महानगरपालिकाले जीर्ण भएपछि गत बिहीबार महेन्द्रपुलस्थित आर्ट ग्यालरी र पुस्तकालय भएको भवनका व्यापारिक सटरमा डोजर लगाएको छ । १० भदौदेखि जारी चित्रकला प्रदर्शनी शनिबार सकिएको छ । सम्भवतः आउँदो हप्ताभित्र आर्ट ग्यालरी र पुस्तकालय भएका भवन भत्काइने छ ।

आफ्ना कला टाँगिने ग्यालरी भत्किन लाग्दा चित्रकारहरूको मन अमिलिएको छ । करिब साढे दुई दशकअघि पोखरा आर्ट ग्यालरी खोल्नेहरू पनि उहिलेका दुःख सम्झिरहेछन् । पोखरामा आर्ट ग्यालरी बनाउन कस्सिनेमध्येका एक बुद्धिबहादुर गुरूङ भन्छन्, ‘सुरूमा पुस्तकालय चुहिने भएर पानीपानी भएको थियो । साथीभाइले नै पैसा उठाएर मर्मत पनि गर्‍यौँ । कहिले आउने भनेको बजेट आएन । त्यतिबेलाका थुप्रो याद छन् । अहिले भत्किन लागेको सुन्दा निकै दुःख लागेको छ ।’

२०४८ सालमा महेन्द्रपुलमा खुलेको पुस्तकालय एक दशकपछि त्यही ठाउँमा पारिपट्टी सर्‍यो । पानी चुहिने र जीर्ण भएपछि पुस्तकालय त्यहाँबाट सरेको थियो । पुस्तकालयले पानी चुहिने भनेर छोडेको भवनमै कलाकारहरू चित्र प्रदर्शनी गर्न कस्सिए । यो २०५५/५६ सालतिरको कुरा हो ।

बुद्धिबहादुर, दुर्गा बराल ‘वात्स्यायन’, क्षेत्रलाल कायस्थ, एलपी गुरुङ, किरण रञ्जितलगायतले नै ‘चुहिने पुस्तकालय’लाई मर्मत गरेर पि.एस.एम आर्ट ग्यालरी बनाएका थिए । ‘सरुभक्तजी पुस्तकालयको अध्यक्ष हुनुहुन्थ्यो । उहाँसँग चाबी मागेर हामीले मर्मत गर्‍यौँ । पछि नगरपालिकाले पनि दुई लाख रूपैयाँ दियो । ग्यालरी व्यवस्थापनको काम पनि सिर्जनशील कलाकार समूहले पायो,’ बुद्धिले शिलापत्रलाई स्थापनाकालीन किस्सा सुनाए ।

अहिले आर्ट ग्यालरी र पुस्तकालय भएको जग्गा पोखरा महानगरपालिकाको हो । २०५६ सालमा आर्ट ग्यालरी बनाइँदा तत्कालीन पोखरा उपमहानगरपालिकाको मेयर कृष्ण थापा थिए । उनीसँग बुद्धिको राम्रो चिनजान थियो । कृष्णले नै आर्ट ग्यालरी राख्न ठाउँ दिए, बजेट हालेर कलाकारलाई प्रोत्साहन गरे । त्यसपछिका दिन पोखरामा चित्र कोर्नेको संख्या पनि विस्तारै उकालो लाग्न थाल्यो । हिजो २/४ जनाको पहलमा खुलेको आर्ट ग्यालरी आज महानगरपालिकाले भत्काउँदा सयौँ कलाकारहरू निराश छन् ।

पोखरामा कलाकारहरू २०३५ सालतिरै एकीकृत भइसकेका थिए । तर, चित्र देखाउने ठाउँ कतै थिएन । दुर्गा बराल ‘वात्स्यायन’को नेतृत्वमा त्यतिबेला शिल्पी कलाकार समूह बनेको थियो । पछि त्यो पोखरा कलाकार समूह बन्यो । तर, त्यही नामको संस्था अर्कै समूहले दर्ता गरिसकेको थियो । त्यसपछि ‘सिर्जनशील कलाकार समूह’गठन गरेको बुद्धिबहादुर सम्झन्छन् । त्यतिबेला बुद्धिबहादुर समूहको उपाध्यक्ष थिए ।

त्यही समूहले पोखरामा चित्रकलालाई उकास्न भूमिका खेल्यो । कलाकार बढ्न थाले, प्रदर्शनी बढ्न थाल्यो । भएको आर्ट ग्यालरी साँघुरोमात्रै भएन, चुहिने पनि भएपछि विकल्प खोजियो । हाल नेपाल ललितकला प्रज्ञा प्रतिष्ठानका परम्परागत विभाग प्रमुखसमेत रहेका बुद्धिबहादुरकाअनुसार अहिले जहाँ आर्ट ग्यालरी छ त्यो भवन २०६६ सालतिर बनेको हो । आडैको भवन निकै जीर्ण भएपछि अर्को ठाउँ खोजिएको थियो । छेऊमै एक जनाले होटल बनाउने तयारी गर्दै थिए । कलाकारहरूले उनलाई त्यो ठाउँमा होटल नबनाउन आग्रह गरे । त्यसपछि त्यहाँ आर्ट ग्यालरी बन्यो, जुन निकट भविष्यमै ढालिँदै छ ।

नेपाल ललितकला प्रज्ञा प्रतिष्ठानले आर्ट ग्यालरी बनाउन त्यतिबेला ९ लाख रूपैयाँ सहयोग गरेको थियो । पोखरा, विराटनगर, धरानका कलाकारबाट गरेर १९ लाख रुपैयाँमा २०६७ सालमा आर्ट ग्यालरी बनेको हो । १२ वर्षपछि त्यो आर्ट ग्यालरीको अस्तित्व महेन्द्रपुलबाट मेटिँदै छ ।

पोखरा सार्वजनिक पुस्तकालय भएको भवनका सटरमा डोजर लगाइँदै । तस्वीरः अनुप पौडेल

ग्यालरीमा गत १० भदौदेखि सिर्जनशील कलाकार समूहको आयोजनामा चित्रकला प्रदर्शनी सुरू भएको थियो । कोरोना संक्रमणले गर्दा ३ वर्षपछि बल्ल गत १० भदौदेखि ग्यालरीमा चित्रकला प्रदर्शनी सुरु भएको थियो । त्यो शनिबार सकिएको छ । र, महेन्द्रपुलको ग्यालरीमा यो नै अन्तिम चित्रकला प्रदर्शनी बनेको छ ।

अब ग्यालरी कहाँ सर्छ निश्चित छैन । महानगरले अर्को ठाउँ बनाइदिने वाचा त गरेको छ, तर त्यो कंक्रिटको एउटा भवनसँग कलाकारहरूको अगाध प्रेम छ । महानगरले आर्ट ग्यालरीको भवन भत्काउन लागेकोमा कलाकारलाई कुनै गुनासो छैन । तर, वैकल्पिक ठाउँ नखोजी ग्यालरी भत्काउने काम अघि बढाएकोमा चित्त दुःखाइ छ ।

‘यो दुई संस्थाले पोखरेलीलाई चेतना र ज्ञान बाँडरिहेको छ । यो कुरालाई व्यापारीसँग तुलना गरेर हेर्न मिल्दैन,’ कलाकार अमृत कार्की भन्छन्, ‘बौद्धिकता बढाउने ग्यालरी र पुस्तकालय कुनै ठाउँमा व्यवस्थापन गर्देर भत्काउन सुरु गरेको भए कुनै आपत्ति छैन ।’

सिर्जनशील कलाकार समूहकी अध्यक्ष मिलन शेरचन नयाँबजारस्थित प्रदेश संग्रहालयकै सटर ग्यालरी बनाउन उपयुक्त हुने बताउँछिन् । ती सटरमा बतास समूहको सो–रूम रहेकोमा अहिले खाली छ । ‘त्यहीँ प्रदेश संग्रहालय पनि छ । त्यहाँ आएका पर्यटकले यता आर्ट ग्यालरी पनि हेर्छन्,’ उनले भनिन्, ‘पृथ्वीचोकमा बनाउने भनिएको छ । त्यो बजार हो । मान्छे हिँडिराख्ने, हल्ला हुने ठाउँमा को आएर हेर्छ ?’

पोखरा आर्ट ग्यालरीमा जारी चित्रकला प्रदर्शनीमा राखिएका चित्रहरू । तस्वीरः अनुप पौडेल

कहाँ बन्छ ग्यालरी र पुस्तकालय ?

महानगरपालिकाले पोखराको पृथ्वीचोकमा आर्ट ग्यालरी, पुस्तकालय, घण्टाघर भएको ‘पोखरा हाउस’ बनाउने योजना बनाएको छ । त्यसका लागि चालु आर्थिक वर्षमा दुई करोड रूपैयाँ छुट्याइएको छ । त्यहाँ आर्ट ग्यालरी र पुस्तकालय नबन्दासम्म मेयर धनराज आचार्यले कलाकारहरूलाई नयाँबजारस्थित क्षेत्री समाजको भवन प्रयोग गर्न सकिने विकल्प दिएका छन् । तर, समाज घरमा विवाह, ब्रतबन्धजस्ता कार्यक्रम हुने र होहल्ला हुने भएकाले त्यो ठाउँ उपयुक्त नभएको कलाकार बताउँछन् ।

भवन भत्काएपछि हाल आर्ट ग्यालरी र पुस्तकालय भएको ठाउँमा पार्क र सार्वजनिक शौचालय बनाउने योजना महानगरको छ । जीर्ण भएकाले आर्ट ग्यालरी र पुस्तकालय भएको भवन भत्काउने निर्णय २०७५ साल चैतमा मानबहादुर जिसी नेतृत्वको कार्यपालिका बैठकले गरेको थियो । तर, कोरोनाले गर्दा त्यो काम अघि बढेन । अहिले आचार्य मेयर भएपछि व्यवसायीलाई ३५ दिनको समय दिएर, उक्त समय सकिएपछि भत्काउन सुरू गरिएको हो । दुई वटा भवनमा आर्ट ग्यालरी, पुस्तकालय र ३५ वटा व्यापारिक सटर थिए ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, भदौ २५, २०७९ १७:५१