भारतीय सेनाध्यक्षको नेपाल भ्रमणः अग्निपथ योजनाबारे आफ्नाे चासाे राख्ने नेपाललाई अवसर

भारतीय सेनाध्यक्षको नेपाल भ्रमणः अग्निपथ योजनाबारे आफ्नाे चासाे राख्ने नेपाललाई अवसर

A+ A A-

भारतीय सेना प्रमुख मनोज पाँडे हाल नेपाल भ्रमणमा छन् । पाँचदिने भ्रमणका लागि काठमाडौंमा रहेका सेना प्रमुख पाँडेले नेपाली सेनाको मानार्थ महारथीको दर्ज्यानी चिह्न, सैनिक मञ्च टुँडिखेलस्थित वीर स्मारकमा श्रद्धाञ्जलि अर्पण, नेपाली सेनाको मुख्यालय जंगीअड्डामा 'गार्ड अफ अनर' सगरमाथा आधार शिविरको भ्रमण गर्नेलगायत कार्यतालिका रहेका छन् ।

नेपाली सेना र भारतीय सेनाबीच सन् १९५१ देखि एकअर्का देशको सेना प्रमुखलाई मानार्थ महारथीको दर्जा प्रदान गर्ने परम्परा रहँदै आएको छ । नेपाल भ्रमणमा रहेका पाँडेले मंगलबार प्रधानमन्त्री शेरवहादुर देउवालाई भेट्ने कार्यक्रम छ।

‘अग्निपथ’ भर्तीको बहस गर्ने कि ?

भारतीय सेना प्रमुख पाँडेसँग यही सालबाट लागू गरेको ‘अग्निपथ योजना’ भर्तीका बारेमा छलफल गर्नुपर्ने आवाज राजनीतिक वृत्तमा उठ्न थालेको छ ।

भारत सरकारले गत जनवरीदेखि नेपाली युवाहरू ‘अग्निपथ योजना’मा भर्ती गराउने योजना अघि सारेको छ । गोर्खा सैनिकको रूपमा भारतीय आर्मीमा भर्ती हुँदै आएका नेपालीहरू नयाँ योजना लागू भएपछि ‘अग्निपथ’को नाममा भर्ती हुनेछन् ।

भारतले गत २५ अगस्टदेखि बुटवल र सुनसरीको इटहरीमा अग्निपथ योजनामार्फत गोर्खा भर्तीका लागि सूचना जारी गरेको थियो । तर, नेपालले अनुमति नदिएपछि अन्तिममा स्थगित भयो ।

भारतले अग्निपथ योजनाको चासो राखेर भारतसँग संवाद अगाडि बढाउने निर्णय गर्दै परराष्ट्रमन्त्री नारायण खड्काले दुई साताअघि भारतीय राजदूत नवीन श्रीवास्तवलाई बोलाएर अग्निपथ योजनाबारे भारतको औपचारिक जानकारी मागेको परराष्ट्र मन्त्रालयले बताएको छ ।

सम्बन्धित समाचार

सुगौली सन्धिको उल्लङ्घनः अग्निपथ भर्तीमा भारतको अडान, दलहरू भन्छन्- यो अपमान हो

अग्निपथ सेना भर्तीका विषयमा भारतले अहिलेसम्म केही प्रतिक्रिया नदिएको परराष्ट्र मन्त्रालयले जनाएको छ । अहिले सत्ताको नेतृत्वमा रहेका दलहरू भने अग्निपथ योजनाका बारेमा तत्काल भारतसँग बहस गर्ने पक्षमा छैनन् । उनीहरू आगामी ४ मंसिरमा हुने संसदीय निर्वाचनपछि आएको नयाँ सरकारले नै याे विषयमा नीति बनाओस् भन्ने पक्षमा देखिएका छन् ।

भारतीय योजना ‘अग्निपथ’मा नेपालले आफ्ना युवा भर्ती गराउने कि नगराउने भन्ने विषयमा राज्यको नेतृत्वले छलफल गर्नुपर्ने वरिष्ठ अधिवक्ता युवराज संग्रौला बताउँछन् ।

नेपाली युवा भारतीय आर्मीमा भर्ती गराउँदा नेपालले भारतसँग सम्झौता गरेको थियो । उक्त सम्झौताकै आधारमा आफ्ना नागरिक पठाउँछु भनेर प्रस्ट पार्नुपर्ने उनले बताए । उनले भने, ‘भारतीय सेना प्रमुख अहिले नेपाल भ्रमणमा छन् । उनले नेपालका राष्ट्रपति र प्रधानमन्त्रीसँग पनि भेट्दैछन् । यही अवसरमा अग्निपथजस्तो महत्त्वपूर्ण विषयमा सरकारले छलफल गर्नुपर्छ ।’

संग्रौलाले भने, ‘सन् १९४७ नोभेम्बरमा गोर्खा पल्टनको हक–अधिकारका लागि नेपाल, भारत र बेलायतबीच त्रिपक्षीय सम्झौता भएको थियो । नेपालले यही बेला यो सन्धि परिमार्जन र सोही सन्धिभन्दा बाहिर युवा भर्ती नगराउने अडान राख्नुपर्छ ।’

भारतीय सेना प्रमुख नेपाल भ्रमणमा रहेकै बेला अग्निपथको विषयमा छलफल गरे यो सन्देश छिटो भारत सरकारसँग पुग्ने उनको भनाइ छ ।

यस्तै, भारतले आफ्नो ‘अग्निपथ’ योजना ल्याएको हो । यो विषयमा नेपाल सरकारले आफ्नो नीति र अग्निपथका बारेमा प्रस्ट विदेश नीति बनाउनुपर्ने एमाले उपमहासचिव प्रदीप ज्ञवालीले बताए ।

सरकारले सुरक्षा क्षेत्रमा जाने नेपालीहरूका विषयमा प्रस्ट नीति र सन्धिका विषयमा नहिचकिचाई सम्बन्धित पक्षसँग बहस गर्नुपर्ने ज्ञवालीले बताए । ‘हाल भारतीय सेना प्रमुख नेपाल भ्रमणमा छन् । अहिले यो विषय नेपालभित्र पनि बहस चलिरहेको छ । भारतीय सेना प्रमुखले प्रधानमन्त्रीसँग पनि भेट्दैछन् । यही मौकामा प्रधानमन्त्रीले अग्निपथका बारेमा प्रस्ट नीति खुलाउनुपर्छ,’ ज्ञवालीले भने, ‘भारतले अग्निपथमा सेना भर्ती गराउँदा नेपालमा कस्तो असर पर्छ । यो विषयमा सरकारले सुरक्षाको तवरबाट हेर्नुपर्छ । त्यही भएर सरकारले सम्बन्धित पक्षसँग तत्काल छलफल गर्नुपर्छ । नत्र समस्या आउन सक्छ ।’

भारतीय सेना प्रमुख नेपाल भ्रमणमा रहेकै बेला अग्निपथका विषयमा सरकारले एउटा सन्देश दिनुपर्ने ज्ञवालीको भनाइ छ ।

यसैगरी, भारतीय सेना प्रमुख नेपाल भ्रमणमा रहेका बेला सरकारले अग्निपथ भर्तीका विषयमा आफ्नो देशको धारणा यस्तो छ भनेर छलफलबाट निर्क्योल निकालिनुपर्ने नेपाली कांग्रेसका नेता मीनबहादुर विश्वकर्म बताउँछन् ।

नेपालीहरू भारतीय सेनामा यत्तिकै गएका त होइनन् । सेनामा भर्ती गराउने विषयमा भारतसँग त्रिपक्षीय सम्झौता भएको र त्यही सम्झौताभित्र रहेर नेपाली युवाहरूलाई भर्ती गराउनुपर्छ भन्ने तर्क नेपालले गर्नुपर्ने ज्ञवालीले बताए । भारतले ल्याएको अग्निपथ योजना नेपालले मान्नैपर्छ भन्ने केही दबाब नरहेको पनि उनको भनाइ छ ।

नेकपा माओवादी केन्द्रका महासचिव देव गुरुङले भने अग्निपथ योजना भारतले लागू गर्न खोजे सरकारले भर्ती प्रक्रिया नै खारेज गर्नुपर्ने तर्क राख्छन् । नेपाली युवाहरूलाई भारतका लागि सेनामा भर्ती भएर भारतकै लागि लड्दैछन् भने भारतले बुझ्नुपर्ने उनले बताए ।

भारतीय सेना प्रमुख नेपाल भ्रमणका क्रममा नेपालले अग्निपथका बारेमा हाम्रो सरकारको आधिकारिक धारण यस्तो छ भनेर प्रस्ट राख्नुपर्ने उनको भनाइ छ ।

के फरक छ सुगौली सन्धि र अग्निपथमा

सन् १८१६ मा नेपाल र तत्कालीन इस्ट इन्डिया कम्पनीबीच सुगौली सन्धि भएको थियो । सुगौली सन्धिपछि नै हो, नेपाली युवा ब्रिटिस सेनामा भर्ती हुन थालेको ।

तर, भारतसँग भएको त्रिपक्षीय सम्झौताविपरीत भारतीय रक्षामन्त्री राजनाथ सिंहले जून २०२२ मा भारतीय संसदमा अग्निपथ योजनाबारे पहिलोपटक सार्वजनिक गरेका थिए । उक्त योजनामा १७ देखि २३ वर्ष उमेर समूहका युवालाई चार वर्षका लागि भर्ना गर्ने बताइएको छ ।

भर्ती भएका युवालाई पहिलो वर्ष ४ लाख ७६ हजार र चौथो वर्ष बढाएर ६ लाख ९२ हजार भारु तलब दिइने घोषणा गरिएको छ ।

‘अग्निपथ योजना’मार्फत भर्ती भएकामध्ये २५ प्रतिशतलाई स्थायी गरिने र बाँकीलाई एकमुस्ट १४ लाख भारु दिएर अवकाश दिने भनिएको छ । अग्निपथ योजनाबाट सेनामा भर्ती भएका युवाले पेन्सन सुविधा पनि पाउँदैनन् ।

भारतसँग भएको त्रिपक्षीय सम्झौताको भाग १, सेक्सन ’जे’ मा गोर्खा सैनिकका सेवा सर्त उल्लेख गरिएको छ । उक्त सम्झौतामा न्यूनतम १५ वर्ष सेवा गर्ने सिपाहीलाई इन्डियन आर्मी पेन्सन कोडमार्फत पेन्सनको व्यवस्था दिने भनी प्रस्ट व्यख्या गरिएको छ ।

भारत सन् १९४७ मा बेलायतबाट स्वतन्त्र भयो । त्यसबेला नेपाली युवा कार्यरत १० वटा गोर्खा रेजिमेन्टमध्ये बेलायतमा चार र भारतमा ६ वटा राख्ने गरी त्रिपक्षीय सम्झौता भएको थियो ।

उक्त सम्झौता भएको ५ वर्षपछि स्पेसल फोर्स गोर्खा सैनिककै बनाएर अर्को रेजिमेन्ट थपिएको थियो । त्यसपछि भारतमा सातवटा गोर्खा रेजिमेन्ट छन् । यी रेजिमेन्टमा ३२ हजार नेपाली अहिले पनि भारतीय सेनामा रहेको भारतीय सेनाको तथ्यांक छ ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, भदौ २०, २०७९ १४:३७