के हलवालाकै कारण डुब्छन् नेपाली फिल्म ?

A+ A A-

गत बुधबार फिल्म ‘राधा’का निर्देशक सुवर्ण थापाले अचानक पत्रकार सम्मेलनमार्फत् हलबाट शो रोक्ने निर्णय गरे । अघिल्लो साताको शुक्रबारबाट प्रदर्शनमा आएको फिल्मको शो दिनप्रतिदिन घट्दै गइरहेको थियो । ‘हुँदाहुँदा फिल्मको शाे १५ पनि नभएपछि बाध्य भएर हलमा फिल्म रोक्यौँँ,’ निर्देशक थापाले भने ।

निर्देशक थापाका अनुसार हलवालाहरूले सुरुको दिन नै शो कम दिएका थिए । त्यसमाथि दर्शक आउने बिहान र साँझको समयमा शो दिएनन् । र हरेक दिन घटाउँदै लगेपछि शो बन्द गर्न बाध्य हुनुपर्‍याे ।

अघिल्लो साताको शुक्रबारबाट प्रदर्शनमा आएको फिल्म ‘प्रकाश’ले पनि पहिलो दिन सन्ताेषजनक शो पाएको थिएन । पहिलो दिनमै शो कम दिएपछि निर्माण टिम पत्रकारसम्मेलन गर्दै हलवालाहरूसँग आक्रोसित बनेको थियो ।

फिल्मका अभिनेता प्रदीप खड्काले हलवालाहरूले शो कम दिए चोक चोकमा प्रोजेक्टर राखेर फिल्म देखाउने अभिव्यक्ति दिएका थिए । तर प्रकाश दर्शकले रुचाएसँगै शो थपिँदै गयो ।

दुई नेपाली फिल्मसँगै यतिबेला बलिउड फिल्म ‘लाइगर’ प्रदर्शनमा आयो । सुरुको दिनमा ‘लाइगर’लाई हल सञ्चालकहरूले नेपालीभन्दा शो बढी दिए । बलिउडलाई प्राथमिकता दिइरहँदा नेपाली फिल्मलाई भने नियोजित रुपमा शो नदिएको निर्माता तथा निर्देशकहरूको गुनासो थियो । ‘लाइगर अहिले फ्लप भइरहेको छ । तर पनि शो राम्रो पायो । तर राधा भने राम्रै चल्थ्यो, चलाउनै नदिने स्थिति आयो,’ निर्देशक थापा भन्छन् ।

हलहरूमा नेपाली फिल्महरूले भोगिरहेको सास्ती नयाँ भने हैन । बलिउड वा हलिउड फिल्महरूसँग प्रतिष्पर्धा गर्नुपर्ने बाध्यता त छँदैछ । तर, हल सञ्चालकहरूले हलिउड वा बलिउड सिनेमालाई प्राथिमकताका साथ प्राइम टाइममा शो दिँदा नेपाली सिनेमाहरूको शो भने सुरुवाती दिनदेखि नै कम हुन्छन् । प्रत्येक दिन शो घट्दै गएपछि फिल्म हलबाट उत्रन्छ र निर्माताको लखौँको लगानी डुब्छ ।

यसअघि गत १ वैशाखबाट प्रदर्शनमा आएको फिल्म ‘ए मेरो हजुर ४’ दक्षिण भारतीय फिल्म ‘केजीएफ च्यापटर २’सँग प्रतिष्पर्धामा उत्रिएको थियो । फिल्मकी निर्देशक झरना थापा त्यतिबेला विदेशी चलचित्रसँग लड्नुपर्दा हलवालाहरूसँग रुस्ट बनेकी थिइन् ।

‘अहिले हामी बिदेशी चलचित्रसँग एक्लै लड्नुपरेको छ, भोलि तपाईंले पनि लड्नुपर्ने नै छ । बुढी मरी भन्दा पनि काल पल्किएको हेक्का राख्नु हुन मेरो विनम्र अनुरोध छ । चलचित्रकर्मी मित्रहरू, आज हामीलाई झम्टिने चितुवाले भोलि तपाईंलाई बाँकी राख्छ त ? यो तथ्यलाई विचार गर्नुहोला,’ थापाले आफूलाई पर्दा एक्लै लडिरहँदा अन्य फिल्मकर्मीले आवाज नउठाउँदा गुनासो पोखेकी थिइन् ।

थापाले यही समस्या ‘प्रकाश’ र ‘राधा’मा पनि देखिएको भन्दै आफूले एक्लै प्रतिकार गर्नुपरेको फेसबुकमार्फत् सम्झिएकी थिइन् । ज-जसलाई पर्‍याे, उनीहरू मात्र लड्नुपरेको भन्दै उनले चिन्ता व्यक्त गरेकी थिइन् । ‘हामी एक अर्कामै लड्ने गरेका छौँ । लालसिंह चड्डालाई एक्लै छोडिदियौं । अर्को हप्ता भने तीन-तीनवटा नेपाली फिल्म आपसमा भिड्यौं । एक-अर्काको अस्तित्व स्वीकार नगर्ने, अरुको पीडामा कहिल्यै नबोल्ने, आफूलाई पर्दा मात्रै हारगुहार गर्ने हाम्रो स्वार्थीपना आजकै दिनबाट निर्मुल गरेर नेपाली फिल्ममाथिको आक्रमणको प्रतिकारमा हामी सबै एक हुनुपर्छ,’ उनले लेखेकी थिइन्, ‘हिजो हामीलाई चिथोरेको चितुवाले आज गर्दन नै समातेको छ । यस्तै भैरहे,भोलि पुरै इन्डस्ट्री नै निल्ने छ ।’

गत साल पुसमा तेलेगु फिल्म ‘पुष्पा’सँग जुध्नु परेपछि फिल्म ‘चपली हाइट’का निर्माता अर्जुन कुमार चिन्तामा थिए ।

हलहरूमा तेलेगु फिल्मका दर्शकहरू बढिरहँदा करोडौँ खर्चेर बनाइएका नेपाली फिल्म डुब्दा निर्माताहरू मारमा थिए । ‘नेपाली हल र मिडियाले पनि विदेशी फिल्मको प्रचार गरे । अब त यो ज्यादतीको विषयमा केही बोल्न पनि मन लाग्दैन । सबैलाई पर्छ तर कोही एक हुँदैनन्,’ निर्माता अर्जुनकुमार गुनासो गर्छन् ।

किन तारोमा नेपाली फिल्म ?
एकजना निर्देशकले अनौपचारिक भेटघाटमा भनेका थिए, ‘फिल्म बनाउन सजिलो छ । तर, हलसम्म पुर्‍याउन र चलाउन निकै कठिन छ ।’ नेपाली फिल्म हलमा चलाउनकै लागि ठूलो सङ्घर्ष गर्नुपरेको थुप्रै निर्माता/निर्देशकको अनुभव छ ।

हलमा नेपालीभन्दा विदेशी फिल्मलाई किन धेरै प्राथमिकता दिइन्छ त ? ‘प्रकाश’का निर्देशक दिनेश राउतका अनुसार विदेशी फिल्म नेपालमा ल्याउँदा हल सञ्चालकले नै थुप्रै लगानी गरेका हुन्छन् । आफूले लगानी गरेर ल्याएको हुँदा उनीहरू त्यसबाट नाफा कमाउन केन्द्रित हुन्छन् ।

‘नेपाली फिल्म जस्तो भए नि राम्रो छैन भन्ने भ्रम छाडेर हिन्दी फिल्म चल्छ भनेर लगानी गरिन्छ । दर्शकले हेर्नुअघि नै नेपाली फिल्मको शो अफ टाइममा दिइन्छ । दर्शकले पनि राम्रो नभएरै प्राथमिकता नदिएको भन्ने धारणा बनाउँछन्,’ निर्देशक राउत भन्छन् ।

यसले गर्दा जति नै राम्रो फिल्म बनाए पनि प्लेटफर्म नपाएपछि निर्माताहरू निराश हुने र पछि हट्ने गरेको निर्देशक राउतको बुझाइ छ । ‘फिल्म महिनौँ लगाएर बनाइन्छ । रिजल्ट निकाल्ने समयमा चाहिँ अवरोध हुन्छ । अनि कसरी सस्टेन हुन्छ नेपाली फिल्म उद्योग,’ निर्देशक राउत भन्छन् ।

निर्देशक थापाका अनुसार त हलहरू परजीवि हुन् । उनीहरू जहाँ बढी रगत आउँछ त्यहीँ टाँसिन्छन् । रगत आउन छाड्यो भने छाड्दिन्छन् । ‘उनीहरूलाई डर छ, यदि लाइगर वा कुनै हिन्दी फिल्म डुब्यो भने आफ्नो लगानी फिर्ता आउन्न । विदेशी फिल्मका लागि उनीहरू आफैँ प्रोडुसर जस्ता हुन्छन्,’ थापा भन्छन् ।

कलाकार दीपकराज गिरि यो समस्या उत्पन्न हुनुमा चलचित्रकर्मी नै जिम्मेवार रहेको बताउँछन् । त्यसको असर आफू लगायत सबै चलचित्रकर्मीले नै भोगिरहेको उनको भनाइ छ । ‘यहाँ कोही एकजुट भइरहेको छैन । बरु एकले अर्कालाई सिध्याउने काम गरिरहेका छन् । तँ पनि छैन म पनि छैन भनेजस्तो । अनि कसरी नेपाली फिल्म सुरक्षित हुनसक्छ त ?’ दीपकराजको प्रश्न छ ।

‘हलवाला पसले हुन्, जे बिक्छ त्यही बेच्छन्’
फिल्म वितरक मनोज राठी हलवालाहरूले फिल्मलाई कुनै अन्याय नगरेको बताउँछन् । ‘हलवाला पसले हुन् । उनीहरूले जे बिक्छ त्यही बेच्ने हुन् । नेपाली फिल्म पनि हाउसफूल हुनुपर्‍याे नि ! हलवाला बाध्य हुन्छन्,’ राठी भन्छन् ।

कुन फिल्मलाई हलले कुन बेला शो दियो भन्ने कुराले अर्थ नराख्ने उनी बताउँछन् । ‘बिहान, दिउँसो र राति जुनबेला शो राखे पनि फिल्म राम्रो भयो भने चल्छ । 'कबड्डी' फिल्मले यस्तो हाइप ल्यायो कि त्यो बेला हिन्दी फिल्म नै चलेन । प्रेम गीतको पनि त्यही हुनेवाला छ । हलवालाको आफ्नो रुचिअनुसार शो तय गरिन्छ,’ राठी भन्छन् ।

उनी फिल्मकर्मीहरूले प्रतिष्पर्धामै व्यापार गर्नुपर्ने दाबी गर्छन् । प्रतिष्पर्धामा राम्रो कन्टेन्ट बिक्ने उनको भनाइ छ । ‘हलवालालाई केही रिसिइवी छैन, व्यापार गर्न बसेको हो । कोहीसँग इमोसनल व्यापार गर्दैनन्,’ उनी भन्छन् ।

क्यूएफएक्स सिनेमाकी महाप्रबन्धक प्रशंसा पाण्डे हलहरूले सिनेमालाई नेपाली र हिन्दी भनेर नछुट्याउने बताउँछिन् ।

‘फिल्मको कन्टेन्ट र स्ट्रेन्थ हेरेर शो दिन सकिन्छ । हामीलाई नेपाली फिल्म प्रमोट गर्दा राम्रो हो नि ! रुटिन मिलाउँदा थपघट होला, तर फिल्मले कस्तो व्यापार गर्छ त्यो अनुसार तय हुन्छ,’ पाण्डे भन्छिन् ।

सुरुमा कति शो दियो भन्ने कुरा मात्र हाइलाइट गरिने उनको गुनासो छ । उनका अनुसार राम्रा चलेका फिल्महरूको दोस्रो दिनदेखि शो थपिँदै गएका कुराहरू चर्चाको विषय बन्दैनन् । ‘अन्ततः बजारले कसरी सिनेमा लिन्छ र हलमा दर्शक कति छन् भन्ने कुराले नै शो दिने हो । यसमा हलको केही दोष छैन,’ उनी भन्छिन् ।

बोर्ड अध्यक्ष भन्छन्- नियम बनाउँदै छौँ
चलचित्र विकास बोर्डका अध्यक्ष भुवन केसी वर्षौंदखि आफूहरूले पनि यही समस्या भोग्दै आइरहेको बताउँछन् ।

फिल्म प्रदर्शनका क्रममा हलहरूबाट आफ्नै फिल्ममा पनि अन्याय भएको उनको अनुभव छ । ‘म त्यसकै लागि त बोर्डमा आएको छु । यत्रो समयदेखि नेपाली सिनेमालाई हेलाको दृष्टिले हेर्ने । शोहरू बराबार पाउने नीति नियम हामी बनाउँदैछौँ,’ केसी भन्छन् ।

‘नीति छिट्टै बन्छ । त्यसपछि कडाइका साथ अगाडि बढाउँछौँ । त्यसपछि कोही नेपाली निर्माता मारमा पर्नुपर्ने छैन,’ केसीको दाबी छ ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, भदौ १८, २०७९ १८:०८