'सगरमाथा नेपालमा छ' भनेर विश्वलाई बुझाउने टोनी हेगन

टोनी हेगन । तस्वीर: टोनी हेगन फाउन्डेसनबाट ।

A+ A A-

स्वीट्जरल्याण्डका प्रसिद्ध भूवैज्ञानिक थिए डा. टोनी हेगन । उनलाई नेपाल आउने पहिलो पर्यटक पनि मानिन्छ । २४ अप्रिल १९५० मा पहिलोपल्ट उनी नेपाल आएका थिए । त्यसबेला फराकिलो सकड थिएन । बाटो नै नभएपछि सवारी साधन कहाँबाट हुनु !

नेपालको हिमाल, पहाड, तराईकाे हजाराैँ किलोमिटर यात्रा उनले पैदलै गरेका थिए । पहिलोपल्ट नेपालको भौगर्भिक सर्भे गरी नक्सा तयार गरेका उनले भूगर्वशास्त्रको माध्यमबाट सगरमाथा नेपालमा रहेको कुरा विश्वलाई बुझाएका थिए ।

टोनी हेगनकै टोलीले ‘अन्नपूर्ण सर्किट’को पहिचान गरी एक दशक लामो अध्ययनपछि सन् १९६८ मा जियोलोजिकल सर्भे नेपाल प्रकाशमा ल्याएको थियो । सन् १९६० अघिसम्म नेपालमा झोलुङ्गे पुलहरू थिएनन् । नेपालीहरू पौडेर वा अन्य विभिन्न माध्यमबाट खोलानदी तर्थे । सन् १९६० मा डा. हेगनको अगुवाईमा नेपालमा झोलुङ्गे पुल निर्माण भएको थियो । त्यसपछि नदी तरेर ओहोरदोहर गर्न नेपालीलाई सहज भयो । नेपालमा चिज कारखानाको विकास, पर्यटन, झोलुङ्गेपुल तथा भौगर्भिक क्षेत्रमा उनको खास योगदान छ ।

जानकारहरूका अनुसार स्वीट्जरल्याण्डमा जन्मे पनि डा. हेगनले आफ्नो महत्त्वपूर्ण समय नेपालका लागि समर्पित गरेका थिए । अहिले पनि नेपालमा टोनी हेगनका नाममा एक फाउण्डेसन सक्रिय छ ।

नेपाल रहँदा टोनी हेगनको यात्रालाई समेटेर बनाइएको वृत्तचित्र उहिलेको नेपाल युट्युबमा हेर्न सकिन्छ । उनले लेखेको पुस्तक ‘डिसेन्ट्रलाइजेसन एण्ड डिभलपमेन्ट’ र यसको नेपाली अनुवाद ‘विकेन्द्रीकरण र विकास’ प्रकाशित छ । हेगनले सन् १९९९ मा ‘दी रिंग अफ दी बुद्ध’ नामक वृत्तचित्र पनि बनाएका थिए । उनी फोटोग्राफीमा पनि सिद्धहस्त थिए ।

सन् १९१७ अगष्ट १७ मा जन्मिएका डा. हेगनको ८५ वर्षको उमेरमा सन् २००३ को अप्रिल १८ मा निधन भएको थियो । उनलाई तत्कालीन राजा वीरेन्द्रबाट शुभराज्याभिषेक पदक तथा गोरखा दक्षिणबाहुसहित मानार्थ नेपाली नागरिकता पनि दिइएको थियो ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, भदौ १८, २०७९ ०४:५०