जलविद्युतको शेयर बेच्ने हचुवा तयारी

A+ A A-

गत बिहीबार नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से) मा नेसनल हाइड्रोपावर कम्पनीको सेयर प्रतिकित्ता ६३ रुपैयाँमा कारोबार बन्द भयो । यसका लगानीकर्ताले सो कम्पनीको एक कित्ता शेयर किन्न सय रुपैयाँ लगानी गरेका थिए ।

गत बिहीबार नै प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले ‘नेपालको पानी, जनताको लगानी, हरेक नेपाली विद्युतको शेयरधनी’ नारा सहितको ‘जनताको जलविद्युत आयोजना’ कार्यक्रमको सुरू गरे ।

सोही दिन नेप्सेमा सबैभन्दा महंगोमा चिलिमे जलविद्युत कम्पनीको शेयर प्रतिकित्ता ५०६ रुपैयाँमा कारोबार बन्द भयो । चिलिमेको शेयर कुनै समय २५ सय रुपैयाँभन्दा बढी पुगेको थियो ।

अहिले प्रधानमन्त्री ओलीले सुरू गरेको जनताको जलविद्युत आयोजना कार्यक्रमबाट १ खर्ब रुपैयाँभन्दा बढी रकम उठाउने लक्ष्य छ । कूल ३४ हजार ४ सय मेगावाट क्षमताका आयोजनाको लागि चाहिने ४९ प्रतिशत स्वपूँजी जनताबाट उठाउने लक्ष्यकासाथ यो कार्यक्रम आएको छ ।

शेयर किन्ने भनेको कम्पनीको विश्लेषण गरेर लगानी गर्न सक्ने हैसियत भएका ब्यक्तिले हो । सबै नेपालीले शेयर किन्नुपर्ने हो भने कम्पनीले प्रवाह गर्ने सुचना समयमै दूरदराजका नेपालीसम्म पुर्याउन सकिन्छ ?

यो कार्यक्रममा सबै नेपालीलाई जलविद्युत कम्पनीको शेयर दिने सरकारको लक्ष्य छ ।

सबै नेपालीले किन्नै पर्ने कुरा हो शेयर ? किन सबै नेपालीसँग जलविद्युत कम्पनीको शेयर हुनै पर्छ ? पहिला सरकारले यी प्रश्नको जवाफ दिएर मात्रै कार्यक्रम सुरू गरेको भए राम्रो हुन्थ्यो ।

शेयर किन्ने व्यक्तिलाई सबैभन्दा पहिला त बजारको लाभ लिन तत्काल शेयर किन्ने वा बेच्ने अबसर प्राप्त हुनुपर्छ । केही सेकेन्ड अगाडि सेयर किनेको वा बेचेको व्यक्तिले बजारबाट पाउने लाभ केही सेकेन्ड पछाडि किन्ने वा बेच्नेले नपाउन सक्छ । काठमाडौंको पुतलीसडक छेउछाउका ब्रोकरले दूरदराजका नेपालीलाई यो सेवा दिन सक्छन् ? प्रधानमन्त्री नै सहभागी भएर सुरू हुने कार्यक्रमले यस्ता विषयमा ध्यान दिएको देखिएन।

शेयर किन्ने भनेको जोखिम लिन सक्ने ब्यक्तिले हो । सबै नेपालीसँग बजारको जोखिम लिन सक्ने क्षमता रहन्छ ? कानको ढुङ्ग्री, नाकको फुली, बुलाकी वा आफ्नो पेवा पाठो चल्लो बेचेर पनि जलविद्युतको शेयर किन्नै पर्ने हो ? त्यसरी किनेको शेयर अहिले नेसनलको जस्तै गरेर प्रतिकित्ता ६३ रुपैयाँमा आयो भने त्यसको क्षतिपूर्ति कसले भरिदिने ?

शेयर किन्ने भनेको कम्पनीको विश्लेषण गरेर लगानी गर्न सक्ने हैसियत भएका ब्यक्तिले हो । सबै नेपालीले शेयर किन्नुपर्ने हो भने कम्पनीले प्रवाह गर्ने सुचना समयमै दूरदराजका नेपालीसम्म पुर्याउन सकिन्छ ? झाडापखलाले आक्रान्त भएर नेपाली मर्दा समयमै जीवनजलसम्म पुर्याउन नसक्ने राज्यले कुनै कम्पनीले समयमै सबै शेयरधनी समक्ष आफ्नो सूचना पुर्यायो कि पुर्याएन भनेर हेरिरहन सक्ला ?

यी सय रुपैयाँभन्दा कम मूल्यका शेयर
गत बिहीबार आँखुखोला जदविद्युत कम्पनीको शेयर मूल्य ८१ रुपैयाँ, अरूण भ्यालीको ९८ रुपैयाँ, दिव्यश्वरीको ९४ रुपैयाँ, कालिका पावरको ९१ रुपैयाँ, खानीखोलको ८१ रुपैयाँ र राइर्याङको ९७ रुपैयाँ छ ।

यस्तै रिडी हाइड्रोपावरको ९५ रुपैयाँ र सिनर्जी पावरको ८७ रुपैयाँ शेयर मूल्य छ । यी सबै कम्पनीको शेयर लगानीकर्ताले प्रतिकित्ता सय रुपैयाँमा नै किनेका थिए । यो मूल्य गत बिहीबारको हो ।

सयभन्दा माथि शेयर मूल्य भएका कम्पनीहरू
गत बिहीबार बुटबल पावर कम्पनीको शेयर प्रतिकित्ता ३४८ रुपैयाँ थियो । यस्तै अपिको १२९ रुपैयाँ, अरुण काबेलीको १६३ रुपैयाँ, छ्याङ्दीको १०२ रुपैयाँ, हिमालयन पावरको १७० रुपैयाँ, जलविद्युत लगानी तथा विकास कम्पनीको १३२ रुपैयाँ र नेपाल हाइड्रो डेभलपर्सको १२४ रुपैयाँ थियो ।

यस्तै पन्चकन्या माइको १०४ रुपैयाँ, राधी विद्युत कम्पनीको १५३ रुपैयाँ, सानिमा माइको २१६ रुपैयाँ, युनाइटेड मोदीको ११० रुपैयाँ र माथिल्लो तामाकोशीको २२८ रुपैयाँ थियो । यो मूल्य पनि गत बिहीबारको नै हो ।

किन कम छ जलविद्युतको शेयर मूल्य ?
यो प्रश्नको जवाफ कम्पनीले होइन, राज्यले दिनुपर्छ । सामान्यतः कम्पनीको अबस्थाले उसको शेयरमूल्य निर्धारण हुने हो । तर, जलविद्युत क्षेत्रको शेयर मूल्यका बारेमा यसो भनेर उम्कने छुट राज्यलाई छैन ।

यसका निश्चित कारणहरू छन् ।

जस्तो कि एक मेगावाट जलविद्युत आयोजना बनाउन अहिले करीब १८ करोड रुपैयाँ लाग्छ भनिन्छ । यो भनेको आयोजना विकासकर्ताले नै हो । राज्यले त्यसलाई स्वीकार गरेको छ ।

जलविद्युत क्षेत्रमा निमयनको आवश्यकता नै राज्यले देखेको छैन । नियामक नै नभएको क्षेत्रमा सबै नेपालीलाई लगानी गर्न लगाएर राज्यले के गर्न खोजेको हो ?

आयोजना निर्माण सुरू भएदेखि कति लगानी भएको छ, कुन गुणस्तरका वस्तु प्रयोग गरेर बनाइदैछ भन्ने जस्ता कुराको जानकारी राज्यले लिदैन । आयोजनाका प्रबद्र्धकले गर्नुपर्ने लगानी गरेका छन् कि छैनन् भन्ने जस्ता कुराको कुनै जानकारी आधिकारिक निकायले लिदैन ।

जलविद्युत क्षेत्रमा निमयनको आवश्यकता नै राज्यले देखेको छैन । नियामक नै नभएको क्षेत्रमा सबै नेपालीलाई लगानी गर्न लगाएर राज्यले के गर्न खोजेको हो ?

आजको दिनमा बैंक तथा वित्तीय संस्थाको सेयर किन्न वा बेच्न कसैलाई भनिरहनु पर्दैन । यसको कारण के हो भने वित्तीय क्षेत्रको नियामक निकाय नेपाल राष्ट्र बैंक बलियो छ । उसले प्रभावकारी रुपमा नियमन गरेको छ । त्यसैले तुलनात्मक रूपमा बैंकिङ क्षेत्रले लगानीकर्तालाई बढि प्रतिफल पनि दिइरहेको छ र लगानीकर्ता पनि ढुक्क भएर लगानी गरिरहेका छन् ।

सरकारले जलविद्युत क्षेत्रमा जनताको लगानी बढाउन चाहेको हो भने प्रधानमन्त्री वा अरू कसैले म यो कम्पनीको शेयर किन्दै छु भनेर हल्ला गरिरहनै पर्दैन । सबैभन्दा पहिला यो क्षेत्रका लागि बलियो नियामक बनाए हुन्छ ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, फागुन ५, २०७५ ००:३०