भोटिङ मेसिन निर्माता राम–लक्ष्मण भन्छन्– एकपटक प्रयोग गर्न दिनुस्, बिग्रिए खर्च व्यहोर्छौं (भिडियो)

भोटिङ मेसिन निर्माता राम–लक्ष्मण भन्छन्– एकपटक प्रयोग गर्न दिनुस्, बिग्रिए खर्च व्यहोर्छौं (भिडियो)

A+ A A-

चुनावमा मतदान र मतगणना कार्य अत्यन्तै झन्झटिलो हुन्छ । एकातिर मतदातालाई मतदान गर्न धेरै समय लाग्ने गरेको छ भने अर्काेतिर बदर पनि धेरै हुने गरेको छ । गणना गर्न त झन् हप्तौँ लाग्ने गरेको छ । फर्जी मतदान अर्को प्रमुख समस्याका रूपमा रहेको छ ।

प्रविधिको युगमा पनि कागजमा स्वस्तिक छापले मतदान गर्नुपर्ने र एक–एक गरेर गणना गर्नुपर्ने भएकाले यस्ता समस्याहरू निम्तिएका हुन् ।

चुनावी प्रक्रिया सुधारका लागि प्रयत्न नभएको भने होइन । २०६४ सालमै निर्वाचन आयोगले एक चुनाव क्षेत्रमा इलेक्ट्रोनिक भोटिङ मेसिन ‘ट्रायल’ गरेको थियो । आयोगले मेसिनको प्रयोग सफल भएको निष्कर्ष निकालेको थियो । तर, यसपछि आयोगले चुनावमा मेसिन प्रयोग गर्न चाहेको छैन ।

आयोगले ४ मंसिरमा हुने चुनाव पनि कागजमै स्वस्तिक छापले मतदान गराउने भएको छ । अनुसन्धानकर्ता दाजुभाइ राम–लक्ष्मण रिमालले आफूहरूले बनाएको ‘इलेक्ट्रिोनिक भोटिङ मेसिन’ देशका कुनै संसदीय चुनाव क्षेत्रमा प्रयोग गर्ने अवसर चाहेका छन् ।

‘निर्वाचन आयोगले एउटा मात्र भए पनि चुनाव क्षेत्रमा हामीले बनाएको मेसिनको प्रयोग गर्न दिए हुन्छ । यदि केही भए हामी खर्च व्यहोर्छौं । हाम्रो विश्वास के हो भने अहिलेको भद्रगोलपूर्ण चुनावी प्रक्रिया अन्त्य हुन्छ र मतदाता शिक्षामा खर्च गर्नुपर्दैन’, अनुसन्धानकर्तामध्येका रामले शिलापत्रसँग भने ।

छिमेकी देश भारतका सबै राज्यमा सन् २०१६ देखि इलेक्ट्रोनिक भोटिङ मेसिनको प्रयोग हुँदै आएको छ । त्यसअघि सन् १९९० देखि भारत सरकारले मेसिन प्रयोग थालेको थियो । जसका कारण मतदान र मत गणना छोटो समयमै सकिने गरेको छ ।

अनुसन्धानदाता लक्ष्मण रिमालले आफूहरूले बनाएको मेसिनमा मतदान छिटो हुने, मत बदर पटक्कै नहुने र मतगणना पनि ‘बटन क्लिक’ गर्दा छिनमै नतिजा सार्वजनिक हुने बताए ।

‘मतदातालाई मतदाता शिक्षा आवश्यक पर्दैन । वृद्धवृद्धा मात्र होइन, अपाङ्गता भएकालाई समेत मतदान गर्न सहज हुन्छ । मतदान पनि छिटो हुन्छ’, अनुसन्धानकर्ता लक्ष्मणले भने, ‘मत बदर शून्य हुन्छ । मतगणना एक क्लिकमै सकिन्छ । झन्झट हुँदैन ।’

रिमाल दाजुभाइले बनाएको मेसिन ‘अफलाइन’ प्रणालीको हो । त्यसो भएको हुनाले पनि ह्याकरले ‘ह्याक’ गर्न नसक्ने उनीहरूको दाबी छ । उनीहरूका अनुसार मतदानपछि प्रमाणस्वरूप ‘प्रिन्ट’ कागज मेसिनबाट आउने, मुद्दा अदालतमा परेको अवस्थामा अदालतले उक्त कागजलाई मान्यता दिने, मेसिनमा डिजिटल हस्ताक्षर भएको र मतदान गर्दाको रेकर्ड मेसिनको दुई ठाउँमा बस्ने हुन्छ ।

नुवाकोटको बेलकोटगढी– १२, मदानपुर घर भएका उनीहरूले इलेक्ट्रोनिक भोटिङ मेसिन बनाउन २०६४ सालपछि रिसर्च गरेका थिए । उनीहरूले कम्युनिटी साइरन, पानी तान्ने पम्पको अटोमेटिक कन्ट्रोलरलगायत दर्जनौँ प्रविधिको विकास गरिसकेका छन् ।