गोसाइकुण्ड जाने सोचमा हुनुहुन्छ ? पढ्नुस्, गएर फर्केकाकाे यात्रा अनुभव

A+ A A-

नुवाकोटको सदरमुकाम विदुर, उत्तरगया वेत्रावतीहुँदै हाम्रो बस घुमाउरो बाटोबाट उकाली चढ्यो । राम्चेको पहिरो, ढाडो खोलालगायतका सुन्दर दृश्यावलोकन गर्दै हामी करिब ६ घण्टाको यात्रापछि रसुवा जिल्लाको सदरमुकाम धुन्चे पुग्यौँ । आँत चिस्याउने ठण्डा पानी पियौँ । तर, हामी धुन्चेमा बास बसेनौँ । हामीले पैदल यात्रा थाल्यौँ । अलि पर पुगेपछि लौरो बेच्ने एक हुल बच्चाहरू देखिए । मैले पनि एउटा सानी नानीले समातेको लौरो किनेँ, दश रुपैयाँमा । अलिकति हिँड्न नपाई उकालो सुरु भयो ।

०००

बाल्यकालमा टोखा छहरे बाटो खुलिसकेको थिएन । काठमाडौं बस्ने जागिरेहरू रानीपौवा हुँदै घर आउँथे । ३/४ घण्टा नै ओरालो झर्नुपर्ने, रानीपौवाको ओरालो आको कस्तो खुट्टा दुखेको छ’ भन्दै हामीलाई चक्लेट दिन्थे । जागिरे रवाफ र उनीहरूको अनुहार हेर्दै खुसी हुँदै हामी चक्लेट खान्थ्यौँ । सानै हुनाले त्यो उकाली र ओरालीको हामीलाई अनुभव थिएन । मेरो भने मानसपटलमा तस्वीर बनिहाल्थ्यो- कस्तो होला रानीपौवाको उकालो ? ठाडै उकालो पो छ कि ? हामी पनि हिँड्न सक्ने ठीकैको उकालो पो हो कि ?

जागिर खाएपछि मात्र हिँड्न र अनुभव गर्न पाउने उकालो पो हो कि ? हैन भने हाम्रा घरकाले किन हामीलाई किन लिएर जाँदैनन् रानीपौवाको उकालो ? हिँड्न सक्दैन भनेर ?

एक दिन घरमा कोही थिएन । म टन्न आँप खाएर ओछ्यानमा केके सोच्दै पल्टिएको थिएँ । यत्तिकैमा म रानीपौवाको उकाली चढ्न लागेँ । उकाली यस्तो थियो मानौँ, म यो उकाली चढ्नै सक्दिनँ, तारे भिरजस्तो, कस्तोकस्तो । नचढूँ-नचढूँ - नसकूँ-नसकूँ । दिमागले भन्छ- हिँड्नपर्छ, म सानो भए पनि रानीपौवाको उकालो चढेर देखाउँछु तर पाइला फिटिक्कै अगाडि सर्दैन । मनले हरेस खाएजस्तो ।

‘ओइ, आँप झर्‍यो’ - तल्लो पाटामा कोही करायो । म झल्याँस्स ब्युँझिएँ । धत् ! सपना ! आज पनि म रानीपौवाको उकालो चढ्न सकिनँ । आँखा मिच्दै म तल्लो घरतिर ओर्लिएँ ।

०००

‘उकालीओराली-भञ्ज्याङ चौतारी’ गीतले भनेझैँ उकालो बाटोमा भञ्ज्याङ अनि चौतारी हुनुपर्छ । भञ्ज्याङ नभएरै होला, धुन्चेदेखि देउरालीसम्मको उकालोमा भञ्ज्याङको सट्टा ससाना छाप्रा नामी ‘थर्पु’ भेटिए । उकालोमा आउने थर्पुहरूमा बिसाउँदैबिसाउँदै साँझ पर्न लाग्दा हामी देउराली पुग्यौँ । थर्पु नं ८ देउराली, हाम्रै प्रतीक्षामा थियो । भर्खरको केटो, तामाङ दम्पती र एक छोरी, खाना राम्रै खुवाए । थकाइ बढी भएरै होला, हामी मस्तले निदायौँ ।

०००

भोलिपल्ट बिहान चिया नास्ता गरेपछि हाम्रो यात्रा फेरि सुरु भयो । प्रहरी चेकिङमा कार्ड चेकजाँच गरियो । हिँड्नुपर्ने उकालो बाटो अझै बाँकी थियो । देउराली-ढिस्सा-चन्दनवारि-चोलाङपाटी-लौरीबिनायक-बुद्ध मन्दिर, त्यसपछि सिधा बाटो देखाइएको थियो । कहिले पुग्नु बुद्ध मन्दिर- मनमनै गमेँ, दिनभरमा त कसो नपुगिएला ? ढिस्सा - चन्दनवारिहुँदै चोलाङपाटी पुग्दा कुहिरोले हामीलाई ढाकिसकेको थियो । भोक र थकाइ एकसाथ लागेको हुनाले हामी चोलाङपाटीमा केही बेर बसेर आफूलाई मन लागेको तातो चीज खायौँ । एक तामाङ युवक टुङ्ना बजाएर ग्राहक आकर्षण गर्दै थिए । ‘आकाशैबाट के उडिआयो भेडाको ऊनजस्तो, भेडाको ऊनजस्तो’ मैले भिडियो खिचेँ, फर्कंदा चिया खाने सर्तमा ।

चोलाङपाटीबाट अलिकति उकालो लागेपछि आर्मी क्याम्प देखियो । तीर्थयात्रीलाई आइपर्ने समस्या र सावधानीका उपाय अपनाउन सुझाव दिँदै केही जवान भने तातोपानी खान आग्रह गर्दै थिए, कोही प्रेसर जाँच्दै थिए ।

बच्चामा सपनीमा देखेको उकालो बल्ल सुरु भयो । अलिकति हिँड्नासाथ सास बढ्थ्यो । लसुन र कागती खाँदै म हजुरबाको पछिपछि हिँडे । हजुरबासँग हिँड्दा फाइदा हुन्थ्यो- न छिटो, न त ढिलो, सुस्तरी, बस्दैबस्दै, उभिँदैउभिँदै । लौरीविनायक नपुग्दै अर्का हजुरबालाई वाकवाकी र टाउको दुखाइले समात्यो । लेक लाग्नुको प्रारम्भिक चरण यस्तै हुन्छ भन्ने सुनेका थियौँ । ‘त्यस्तो हुनासाथ माथि उकालो नचढी तल झर्नुपर्छ,’ चेक जाँच गर्दा भनेको सम्झिएँ ।

६९ वर्षीया हजुरबालाई गोसाइँकुण्ड पुग्ने र तीर्थाटन गर्ने रहर लाग्नु स्वाभाविक थियो । हामीले अलिकति माथि पुगेर खाना खायौँ । माया होटलमा सुत्ने खाने व्यवस्थाले हजुरबालाई केही सहज भयो । खाना खाएर हजुरबा एक निन्द्रा सुतेर उठेपछि हामी फेरि उकालो चढ्न थाल्यौँ । बाटोमा लेक लाग्नेसम्बन्धी रिपोर्ट तयार पार्न आएका विद्यार्थीले हजुरबालाई केही प्रश्न सोधे । के हुन्छ ? यसअघि यति उचाइमा पुग्नुभएको थियो कि थिएन ? लेक लाग्नेबारे तपाईंलाई केही थाहा छ ? यसबाट बच्न के सावधानी अपनाउनुभएको छ ? जस्ता प्रश्न थिए ती ।

लौरीविनायकको उकालो सुरु भयो । कागती र लसुन चपाउँदै हामी हिँड्न थाल्यौ । ‘हाई अल्टिट्युड’का कारण अलिकति उकाली हिँड्यो कि सास फुल्थ्यो ।

उचाइ र चिसो, फुस फुस हिउँ परेझैँ हुस्सु र सिमसिम पानी । आफूसँग भएको ओढ्ने ओडेर अझै हामी हिडिँ नै रहेका थियौँ । यो ठाउँमा धेरैबेर रोकिन हुँदैन । चिसो र टाउको दुखाइले समात्छ । उकालो चढ्दै गरेका कोही भन्दै थिए । त्यसैले हामी धेरै बेर रोकिने कुरा आएन, हिडिँ नै रह्यौँ बिस्तारैबिस्तारै, रोकिँदैरोकिँदै । अलि माथि पुग्दा कोही अगाडि, कोही बीचमा र कोही निकै तल हुस्सुले छेकिएका थिए । बुद्ध मन्दिरको एक थर्पुमा पुग्दा दुई जनाअगाडि तीन जना बीचमा र बाँकी ६ जाना निकै पछाडि थिए । तीन घण्टामा सबै बल्लतल्ल बुद्ध मन्दिर आइपुगे । बाँकी यात्रा भोलिलाई थाती राख्दै तातोतातो खाँदै, पछाडि रहेका साथीहरूलाई कुर्दै तामाङ बाजेको थर्पुमा हामी आराम गर्न लाग्यौँ । बाटोमा घोडा चढ्नुस् भन्दै ग्राहक खोज्नेहरू स्थानीयहरू देखिन्थे । ओरालोमा घोडा छिटो दौडने हुनाले खस्ने डरले उनीहरू घोडा डोर्‍याएर ग्राहक खोज्दै हिँडेका थिए सायद । हिँड्न नसकेका र थाकेकाहरू घोडामा चढेर यात्रा गर्दै थिए ।

सिमसिम पानी र हुस्सुले गर्दा नाकको फोरा घरीघरी पानीले भरिन्थ्यो । उकालो चढ्दा केही नबोकी हिँड्दा पनि गार्‍हो हुन्छ भन्थे, मेरो तीन किलो जतिको झोला पनि साह्रै गह्रौँ लाग्यो । साह्रै गाह्रो भएर एकछिन उभिँदा दिमागमा जोर पर्थ्यो, टाउको रन्किन्थ्यो । बुद्ध मन्दिरमा तीन घण्टा आराम गर्दा पनि टाउको दुख्न कम भएन । औषधि खायौँ । केही छिनपछि अलि हल्का भएजस्तो भयो । ट्वाइलेट जान बाहिर निस्कँदा, जाडोले काम छुट्यो, मुटु काँप्यो, जति भएको कपडा लाएर सिरक ओढेर सुत्दा पनि जाडो अझै कम भएन । मुटु काँपिरह्यो । एकछिनपछि खाना खायौँ । खाना तातोतातो पस्किँदापस्किँदै सेलाउने रहेछ । हामीले छिटोछिटो खाना खायौँ । टाउको अझैसम्म दुखिनै रह्यो । एक निद्रा सुतेर औषधि खाएर सुतेपछि टाउको दुख्न कम भयो । अनि म भुसुक्क निदाएँ । बाजे र साथीहरू घुरिरहेका थिए । भोलिपल्ट बिहान सबेरै तातो पानी खाएर हाम्रो यात्रा फेरि सुरु भयो ।

गोसाइँकुण्डकाे राेचक किंवदन्ती

पौराणिक किंवदन्तीअनुसार पहिले देवता र दानवबीच भयानक युद्ध हुने क्रममा दानवहरूले देवतालाई जिते । देवताहरू भगवान् विष्णुको शरणमा पुगेपछि विष्णु भगवान्‌को सल्लाहअनुसार दानव र देवता मिलेर समुद्र मन्थन गरे । समुद्र मन्थनबाट निस्कने अमृत देवतालाई पिलाएर अमर बनाउने र त्यसपछि दानवलाई मद्यपान गराएर उनीहरूको सर्वनाश गर्ने सल्लाह दिएपछि देवताले दानवहरूलाई फकाइफुल्याइ समुद्र मन्थन गर्न सहमत गराए ।

समुद्र मन्थन गर्दा विभिन्न वस्तुहरू निस्किए । यसै क्रममा कालकुट विष पनि निस्कियो । कालकुट विष सहन नसकेर देवता र दानव कोही मूर्च्छा परे त कोही मर्न लागे । जसलाई शान्त नपारे यो संसार तथा सृष्टिलाई नै भष्म गराउन सक्थ्यो । यो अवस्था देखेपछि सबै देवता र दानव भगवान् शिवको शरणमा पुगेपछि, देवाधिपति महादेवले उक्त विष स्वयम् आफैँले सेवन गरे । विषले गर्दा उनको घाँटी नीलो भएकाले महादेवलाई नीलकण्ठ पनि भनियो । विषको डाहा शान्त पार्न हिमालय पर्वतमा पुगेर आफूसँग भएको त्रिशूलले भित्ता खोपे । त्यसबाट तीनधारा भएर निस्किएको जल पिएपछि डाहा शान्त भयो र त्यही त्रिशूलधाराबाट उक्त पानी बगेर गई हालको गोसाइँकुण्ड उत्पत्ति भएको प्रचलित किंवदन्ती धार्मिक ग्रन्थहरूमा पाइन्छ । सोही कुण्डको बीचमा अहिले पनि भगवान् शिव अर्थात् महादेव विराजमान भएको विश्वास गरिँदै आएको छ ।

समुद्री सतहदेखि ४३८० मिटरको उचाइमा रहेको प्रसिद्ध पर्यटकीय एवं धार्मिक तीर्थस्थल गोसाइँकुण्ड गोसाइँकुण्ड गाउँपालिका -५ लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्जभित्र अवस्थित छ । गोसाइँकुण्डमा प्रत्येक वर्ष गंगादसहरा र साउन शुक्ल पूर्णिमा (जनैपूर्णिमा) गरी वर्षको दुईपटक विशेष मेला लाग्ने गर्दछ । गोसाइँकुण्डवरिपरि भैरवकुण्ड, आमाकुण्ड, सूर्यकुण्ड, सरस्वतीकुण्ड, रक्तकुण्ड, चन्द्रकुण्ड, दूधकुण्डलगायतका करिब १०८ वटा कुण्ड रहेको अनुमान गरिएको छ । काठमाडौं-धुन्चे, सिन्धुपाल्चोकको मेलम्ची-कुटुमसाङ ठाडेपाटी, काठमाडौं सुन्दरीजल-कुटुमसाङ र नुवाकोटको घ्याङफेदी-यार्सा हुँदै गोसाइँकुण्ड पुग्न सकिन्छ । काठमाडौं-धुन्चेहुँदै गोसाइँकुण्ड जाने पदमार्ग सबैभन्दा बढी चल्ती हुने पदमार्ग हो ।

हामी हिँड्यौँ, हिँड्दै रह्यौँ । बाटो कतै सम्म, कतै उकालो, कतै ओरालो थियो । मान्छेको लस्कर परैसम्म देखिन्थ्यो । बाटैभरि जय शम्भु र जय भोलेको आवाजले जोकोहीको मनमा जय भोले गुञ्जिन्थ्यो । गोसाइँकुण्ड महादेवप्रति असीम श्रद्धा उब्जिन्थ्यो । विदेशी जोडी पर्यटक पनि यात्रामा देखिन्थे । उनीहरू भन्थे, 'नमस्टे, नमस्टे !' हात नजोडेरै नमस्ते, केवल एक औपचारिकता, देशको विदेशी पाहुनाप्रतिको सम्मान र आदारभाव- नमस्ते ।

पर पारि घुम्टो उघार्दै गरेका पहाड, तलतल चौर र भेडाको बथान, माथिबाट बग्दै आएको पानीको छङछङ आवाज, बाटोभरि फुलेका भुईंफूल ।

‘ऊ त्यो परको नागकुण्ड रे,’ पछाडिबाट कसैले बोलेको आवाज आयो । केही क्षणमा हामी गोसाइँकुण्ड पुग्यौँ । बिहानीपख खुलेको गोसाइँकुण्ड, हावाको लहरसँगै सरसराइरहेको कुण्डको पानी, कुण्डलाई घेरेर रहेका अग्ला चट्टाने पहाड, जोकोही त्यस ठाउँसम्म पुग्न पाएकोमा प्रसन्न देखिन्थे । स-साना छाप्रामा चिया र नास्ता खाँदै गरेका देखिन्थे । (फूल, प्रसाद लानुस् रु.२५) म फूल बेच्ने बाजेनिरको ओभानो काठमा बसेँ । सबै जना जम्मा भएपछि हामी गोसाइँकुण्ड किनारमा पुग्यौँ नुहाउन । गोसाइँकुण्डमा नुहाएर पूजाआजा सकेर फोटो खिच्न लाग्दा पो देखियो- सबैका आँखा सुन्निएका थिए । नुहाइसकेर पूजा गरेपछि सबै प्रसन्न देखिए । चिया र खाजा भाएर हामी फर्कनु थियो । बिस्तारैबिस्तारै हामी गोसाइँकुण्ड ओरालो झर्न लाग्यौँ । ‘भगवान् तेरो लीला अपरम्पार छ । गोसाइँकुण्ड महादेवले सबैको कल्याण गरून् ।

हातमा हेरेँ, लौरोले पनि गोसाइँकुण्डमा नुहाएछ ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, साउन २८, २०७९ ०९:३१