अञ्जानमै मिटर ब्याजको पासोमा परेका रामशुभम मुसहर

A+ A A-

६३ वर्षका रामशुभम मुसहर अचेल बसिरहेको ठाउँबाट जुरुक्क उठ्न सक्दैनन् । हातको छाला चर्चरी फुटेको छ । न टेक्नका लागि दह्रो गरी लौरो समाउन नै सक्छन् ।

‘यता नबस्नुस् गाडी आउँछ, उता बस्नुस्,’ रूखको छायामा ओत लागेका रामशुभमलाई एक प्रहरी जवानले घाम चर्किएको सडकतर्फ फर्काउन खोज्छन् । रूखो आवाजमा दिइएको आदेश उनी नकार्दैनन् । सकिनसकी उठेर रापिलो सडकमा गएर बस्छन् ।

‘यस्तो तातोमा बस्दा बिरामी पर्नुहुन्छ नि,’ छेवैकी अधबैँसे महिलाले सहानुभूति राखिन् । ‘जिन्दगीभरको कमाइ उठाउन तातो मात्र होइन, आगोमा पनि पसिहाल्छु,’ उनी ढिपी कस्छन् ।

केही दिनयता रामशुभमको चिसो मन माइतीघरको रापिलो सडकमा पोखिइरहेको छ । माइतीघर भएर सरकार गाडी हुइँकन्छ । तर, उनको पीडालाई महसुसधरी गर्दैन । ‘हामी आज घरबास उजाडिएर गुहार गरिरहेछौँ । तर, सरकारले हाम्रो पीडा अहिलसेसम्म बुझेको छैन,’ उनी दुःखेसो गर्छन् ।

रामशुभमलाई छिटोभन्दा छिटो घर जानु छ । २५ वर्षीय छोरा रामजीवनलाई गोरखपुरको अस्पताल लैजानु छ । ‘ढिलो भइसक्यो । अस्पतालले औषधि चलाउन पाएन भने छोरा बौलाउँछ,’ उनी बर्बराउँछन् ।

यदि सर्वस्व नगुमेको भए रामशुभम यतिबेला न सडकमा हुन्थे, न छोरालाई अस्पताल लैजाने चटारोमा नै ।

आठ वर्षअघिसम्म रामशुभमसँग डोजर थियो । दिनभरि डोजरको काममा व्यस्त हुन्थे । श्रीमती सरस्वती मुसहर खेतालासँगै खेतमा हुन्थिन् । छोराहरू बुबाकै काममा सघाउँथे । कक्षा ३ सम्म पढेका साइँला छोरा रामकिशोरले मलेसिया जाने सोच बनाए । विदेश जान डेढ लाख लाग्थ्यो । तर, उनीहरूसँग पैसा थिएन । ऋण लिनका लागि गाउँमा बैंक थिएन । उनी सापटी लिनका लागि गाउँका जगदीश झनुकोमा पुगे । जगदीशले बिनाधितो पैसा नदिने बताए ।

५ प्रतिशत ब्याजसहित श्रीमती सरस्वतीको नाममा उनले डेढ लाख ऋण लिए । ऋण लिँदा पकलिहवा–४ मा रहेको साढे तीन कट्ठा जग्गाको लालपुर्जा राखेका थिए । जगदीशले दृष्टिबन्धक र छिनुवापासको कागज गरेर ऋण दिए । कागजमा लेखिएको थियो, ‘साहु जगदीश झनुबाट मैले ३ लाख रुपैयाँ ऋण लिएको हुँ । र कर्जाका लागि ०३–३–६–१/४ कित्ता नम्बरको जग्गा दृष्टिबन्धक राखेको छु ।’

५ प्रतिशत ब्याजलाई जगदीशले ऋण लिएको रकमभन्दा डब्बल उल्लेख गरेका थिए । ‘५ प्रतिशत ब्याज भने पनि डब्बल ऋण लेख्ने चलन छ गाउँमा । मैले पनि त्यही गरेँ,’ उनी भन्छन् । आपत् परेको बेला ऋण लिँदा सावाँ डब्बल हुने त्यहाँको चलन थियो ।

ऋण ८ महिनामा तिनुपर्ने सर्तसहित कागज गरिएको थियो ।

छोरा विदेश गएर कमाएपछि ऋण तिर्ने योजना थियो राम शिवमको । तर, छोराको कमाइ राम्रो भएन । उल्टै ऋण काढेर नेपाल फर्काउनुपर्‍यो । जगदीशको ऋण तिर्ने भाका आउँदै थियो, उता छोरा फर्काउन र साहुको ऋण तिर्न ४ लाख लाग्ने भयो । उनी ४ लाखको खोजीमा अर्को साहुकोमा पुगे । साहु थिइन्, नवलपरासीकै स्थायी बासिन्दा रमा जोशी ।

त्यहाँ पनि उही प्रक्रिया दोहोरियो । उनले ५ प्रतिशत ब्याजदरमा साढे ४ लाख रुपैयाँ ऋण लिए । कागजमा लेखियो– ९ लाख रुपैयाँ ऋण । त्यसअघिको साहुसँग श्रीमतीको नाममा भएको जग्गा बन्धकी थियो । नयाँ ऋणका लागि आफ्नो नाममा भएको साढे १० कट्ठा जग्गा राखे । छोरालाई नेपाल फर्काएर बचेको केही पैसा थियो । जेठा छोरा कतारमा थिए, उनीसँग पनि थप पैसा मागेर भाखा मितिअघि नै साहु जगदीशलाई डेढ लाखको सावाँब्यासहित ४ लाख रुपैयाँ बुझाए । उनलाई साहुले ५ प्रतिशत ब्याज भनेको थियो । तर, झुक्याएर ६० प्रतिशत ब्याज लिएको पत्तै भएन । सबै ऋण चुक्ता गरेको ठान्दै घर फर्के । तर एक दिन तिनै साहुको कुराले रामशुभम छाँगाबाट खसेझैँ भए । जगदीशले भने, ‘ऋण सकिएको छैन । अझै ५ लाख बाँकी छ । नत्र घर धितो राखेको जग्गा जान्छ ।’

नतिरे जग्गा लिलामी हुने धम्की थियो । जग्गा फिर्ता लिनका लागि डोजर बेचेर ५ लाख रुपैयाँ तिरे । जगदीशलाई उनले ८ महिनामै ९ लाख तिरिसकेका थिए । तर पनि साहुले बन्धकी राखेको जग्गाको कागज दिएनन् । उल्टै ऋण चुक्ता भएको कागज गराउने भन्दै दृष्टिबन्धक रहेको जग्गा आफ्नो नाममा नामसारी गरे । त्यो कुरा उनले घर पुगेपछि मात्र थाहा पाए ।

अर्की साहु रमा जोशीले पनि ९ लाख रुपैयाँ पुर्‍याइसकेकी थिइन् । रामशुभमलाई १० कट्ठा जग्गा पनि गुमाउने डर भयो । त्यसैले उनले तिर्ने समय १ वर्ष बाँकी छँदै सुरुमा ८ लाख रुपैयाँ र पछि थप १ लाख ४० हजार रुपैयाँ जोशीलाई चुक्ता गरे । त्यो पैसा उनले थप जग्गा बेचेर चुक्ता गरेका थिए ।

दृष्टिबन्धक राखिएको जग्गा छुट्छ भन्नेमा उनी ढुक्क थिए । तर, पुरानै घटना दोहोरियो । १० लाख ४० हजार रुपैयाँ ऋण तिरेको कागज गर्ने नाउँमा उसैगरी झुक्याएर रमा जोशीले जग्गा आफ्नो नाममा नामसारी गरिन् ।

यतिबेलासम्म साढे १३ कट्ठा जग्गा खोसिइसकेको थियो भने १८ लाख रुपैयाँ रित्तिइसकेको थियो । उनले आफू अन्यायमा परेको थाहा पाए । त्यसपछि प्रहरी कार्यालयमा गए । पढेलेखेकोमा गए । तर, जग्गा फिर्ता हुने आधार देखेनन् ।

आधा सम्पत्ति गुमाइसकेका रामशुभमलाई दलालीले पनि छोडेनन् । छिमेकी राजेश कुशहवा नाम गरेका मुरारि पहलमानले आफूले जग्गा फिर्ता गरिदिने तर त्यसबापत केही पैसा आफूलाई दिनुपर्ने सर्त राखे । जग्गा फिर्ता आउँछ कि भन्ने आसमा उनले सर्त माने ।

कुशहवाले विश्वासका लागि ३ कट्ठा जग्गाको कागज आफूलाई दिनुपर्ने सर्तमा कागजमा हस्ताक्षर गराए । तर, कुशहवाले राम शुवमलाई झुक्याएर नामसारी पो गराइदिएछन् । ‘पैसा उठ्छ र केही रकम उसलाई दिन्छु भनेको थिएँ । तर, मलाई झुक्याएर मेरो जग्गा नामसारी गरेछ,’ रामशुभम भन्छन् ।

यसले गर्दा घरमा कलह बढ्यो । तीन छोरा उनीबाट टाढिए । कान्छो छोरा थिए साथमा ।

न्यायका लागि बाबुछोरा निकै ठाउँ भौँतारिए । तर, न्याय अहिलेसम्म पाएका छैनन् । छोरालाई लिएर उनी कहिले प्रहरी कार्यालय त कहिले काठमाडौं धाउँथे । यही क्रममा छोराको स्वास्थ्यमा समस्या देखिन थाल्यो । ‘छोरा बहुतै टेन्सनमा थियो । टोलाइरहने, एक्लै बोलिरहने गर्न थालेपछि गोरखपुर अस्पताल पुर्‍याएँ । दिमाग बिग्रेको छ भन्छन् डाक्टर । एक वर्ष भयो, औषधि गराइरहेको छु,’ रामशुभम भन्छन् ।

मिटर ब्याज शब्द काठमाडौं आएपछि मात्रै सुनेका राम शुभमको हातमा मिटर ब्याजी ऋण पीडित भनेर लेखिएको प्लेकार्ड छ । तर, उनलाई त्यसको अर्थ थाहा छैन । न त मिटर ब्याज गैरकानुनी हो भन्ने नै । केवल उनी ऋणीको प्लेकार्ड बोकेर सडकमा बसिरहन्छन् ।

उनी मात्र छैनन् त्यहाँ । उनीजस्तै ५ सय मिटरब्याजी ऋणपीडितहरू माइतीघरमा न्यायको याचना गरिरहेका छन् ।