‘राजा’ हाँस्दै होलान्

A+ A A-

हाँसो एक भावनात्मक अभिव्यक्ति हो । यसले खुसी मात्र दर्शाउँदैन । गर्व, दुःख, पश्चात्ताप, आक्रोश, लाचारी पनि दर्शाउँछ ।

ट्राफिक प्रहरीले पक्रेपछि ङिच्च गर्ने सवारीचालकलाई हेर्नुस् त, उसको हाँसोमा देखिन्छ एक अनौठो लाचारी !

देख्नलाई ऊ हाँसिरहेको छ तर त्यसभित्र हीनताबोध हुन्छ । अघिपछि ट्राफिक प्रहरीलाई मान्छे नगन्नेले पनि यस्तो बेला ‘गल्ती भइहाल्यो, एकपल्टलाई छोडेर कृपा गरिदिनोस् प्रभु’ भन्ने लाचारी हाँसोमै प्रकट गर्छ । यस्तो हाँसोले लाज भन्ने जिनिसलाई सजिलै पचाइदिन्छ ।

सन्तानले कुनै ठूलो उपलब्धि हात पार्दा आमाबाउको ओठमा देखिने हाँसोमा गर्व र खुसी हुन्छ । निकटतम प्रतिस्पर्धीका बारेमा प्रशंसा सुन्दा देखाउनुपर्ने हाँसोमा अक्सर ईर्ष्या, डाह र रिस हुन्छ । धार्मिक कथाहरूमा उल्लेख गरिएका युद्धमा राक्षसको अट्टहासले दुस्मनका अगाडि आफू बलियो छु भन्ने आत्मविश्वास मात्रै देखाउँदैन, दुस्मनप्रतिको खिसी टिउरी वा उपहास (डेनिग्रेन्ट हाँसो) पनि दर्शाउँछ । हो, हाँसो कैयन् प्रकारका हुन्छन् ।

राजनीतिमा पनि हाँसोको बेग्लै महत्त्व छ । अरु बेला सीमामा घम्साघम्सी गर्ने चीन-भारत देशका नेता आपसमा भेट हुँदा हाँसेरै अंकमाल गर्छन्, चाहे मनमा जस्तोसुकै बदनियत नै किन नहोस् । आखिरमा उत्तर कोरियाली नेता किम जोन ऊन र अमेरिकी डोनाल्ड ट्रम्प आपसमा भेट्दा नहाँसी बस्न सके त ! कूटनीतिमा पनि हाँसोको खास अर्थ रहेछ ।

अब नेपालको कुरा गरौँ । शान्तिको देश भनेर चिनिने यो सानो देश अचेल हाँसोकै कारण अशान्त छ । सोच्नुस् त, हाँसोले अशान्ति र छटपटीको माहौल पनि दर्शाउँदो रहेछ ।

हामीकहाँ त जताततै हाँसो छ । कांग्रेसलाई देखेर कम्युनिस्ट हाँसेका छन् । कम्युनिस्टलाई देखेर कांग्रेस हाँसेका छन् । दलीयलाई देखेर निर्दलीय हाँसेका छन् । निर्दलीयलाई देखेर दलीय हाँसेका छन् । राजावादीलाई देखेर गणतन्त्रवादी हाँसेका छन् । गणतन्त्रवादीलाई देखेर राजावादी हाँसेका छन् । नेतालाई देखेर जनता हाँसेका छन् । जनतालाई देखेर नेता हाँसेका छन् । अख्तियारलाई देखेर अदालत हाँसेको छ । अदालतलाई देखेर प्रहरी हाँसेको छ । प्रहरीलाई देखेर सैनिक हाँसेका छन् । सैनिकलाई देखेर ठेकेदार हाँसेका छन् । स्कुललाई देखेर अभिभावक, उनीहरूलाई देखेर स्कुल । जुत्तालाई देखेर चप्पल अनि यसलाई देखेर जुत्ता... ।

आस्ते... !

धेरै भावुक भएर परै पुगिहालियो ! यी... आफ्नै पारा सम्झेर म आफैँ हाँसिरहेको छु । कस्तो लेख पढिरहेको छु भनेर सायद तपाईं पनि हाँसिरहनुभएको छ ।

गत आइतबार पनि हामी हाँस्यौ । व्यापारीका एजेन्टलाई छेउमा राखेर बजेट बनाएका कमरेड जनार्दन शर्माले डिलिट गराएको सीसीटीभी फुटेज नभेटिएपछि सफाइ मात्र पाएनन्, पुनर्नियुक्तिसमेत पाए । यो सुन्दा तपाईंलाई हाँस उठेन ?

पख्नोस् त, हाँसउठ्दो बात बाँकी नै छ । सिंहदरबारभित्र मध्यराति, त्यो पनि बजेट बनाउनेजस्तो काममा व्यापारीका एजेन्ट छिरेको सुरक्षासम्बन्धी गम्भीर अपराधमा हाम्रा मान्यहरूले छानबिन गरे र निचोड सुनाए- कमरेड निर्दोष छन् । हाम्रा मान्यहरूले आफ्नो नेताको हुकुमबाहेक आफ्नो बृद्धिविवेकले कुनै काम गरेको इतिहास छ ? छैन, र त हाँस्नुपरेको हो । त्यसैले अर्थ मन्त्रालयमा पनि कर्मचारीलाई देखेर अर्थमन्त्री हाँस्दै होलान् । अर्थमन्त्रीलाई देखेर कर्मचारी हाँस्दै होलान् ।

खासमा हाँस्नु भनेको नरुनु होइन । नरुनु भनेको खुसी हुनु होइन । के हामी खुसी छौँ ? देशको राजनीतिसँग खुसी नभएको मान्छे केसँग खुसी हुन सक्छ ? देश बन्दैन भन्ने निचोडमा पुगेको मान्छे के बन्न सक्छ, उसले के बनाउन सक्छ ?

यति सुनिसक्दा तपाईंले हाँसो कसरी रोक्न सक्नुभयो, यही सम्झेर म हाँसिरहेको छु । कस्तो मान्छे रहेछ, जे सम्झेर पनि हाँस्ने, यही सम्झेर तपाईं पनि हाँसिरहनुभएको होला । हो, हामीले नहाँसी सुखै छैन । प्रतिगमनलाई परास्त गरी अग्रगमनको नारासहित बनेको सरकारले हामीलाई हँसाउन कुनै कसर बाँकी राखेको छ र ! यसअघि केपी ओलीले हँसाएका थिए, अहिले देउवा–दाहालले हँसाइरहेका छन् ।

माओवादी केन्द्रमा अर्थमन्त्री हुने अर्को कुनै पात्र रहेनछ । यो झन् हाँसउठ्दो कुरो । प्रचण्डलाई देखेर देउवा हाँस्दै होलान् । देउवालाई देखेर प्रचण्ड हाँस्दै होलान् । नारायणकाजीको मौनता देखेर देव गुरुङ हाँस्दै होलान् । देव गुरुङलाई देखेर वर्षमान पुन हाँस्दै होलान् ।

राजतन्त्रमा हाँसोका कारण कम थिए । गणतन्त्रमा ज्यादै भए । हिजो गभर्नर महाप्रसाद अधिकारीलाई जोगाएर केपी ओलीले हँसाए, आज जनार्दन शर्मालाई चोख्याएर देउवा-दाहालले हँसाए । यसैगरी हँसाउनेहरू छान्न हामी जनता हात पसारेर पर्खिरहेका छाैँ । याे देखेर पूर्वराजा हाँस्दै होलान् ।

सोच्नुस् त, तपाईंलाई लत्याएर, तपाईंको कामै छैन भनेर, कसैले, कहिले तपाईंलाई घोक्रेठ्याक लगाएर अरु कसैलाई साथ दिएको थियो तर अहिले जसलाई उसले साथ दियो, उसैलाई हेरेर हाँस्न अभिशप्त छ । यो देखेर तपाईं नहाँसी बस्न सक्नुहुन्छ ? त्यस्तै त हो नि । पूर्वराजा पनि हाँस्दै होलान् । मैले माथि नै लेखेको छु, हाँसोका अनेकन प्रकार हुन्छन् । हाँसोमा तरहतरहका भावना हुन्छन् ।

गणतन्त्रले राजा वा राजावादीलाई रुवाउनुपर्थ्यो भन्न खोजेको होइन । कम्तीमा गलाउनुपर्थ्यो । सबै ठीकठाकै छ भन्ने भान गराउनुपर्थ्यो ।

तर, यिनै नेताबाट जनता कायल भएको देख्दा पूर्वराजा नहाँसी बसेका हाेलान् ? नेताले जनतालाई भुसुनो ठानेको देख्दा पूर्वराजा नहाँसेका होलान् ? 'राजा' उपाधि लिन मात्र बाँकी रहेका नेता देखेर पूर्वराजा नहाँसेका होलान् ? गणतान्त्रिक देशको राज्यकोषमाथि धमिराझैँ धुरिएर लुटपाट मच्चाएको देखेर पूर्वराजा नहाँसेका होलान् ?

पूर्वराजा केमा चाहिँ हाँसेनन् हाेला ? हिजो गोकुललाई देखेर हाँसे होलान्, आज जनार्दनलाई हेरेर हाँस्दै होलान् ? चुनावमा भोट हाल्ने जनतालाई देखेर पूर्वराजा हाँसे होलान् ? जसलाई भोट हाल्यो, उसैको निर्मम शासनमा परेकाे देखेर पूर्वराजा हाँसे होलान् । राजै ठीक थिए भन्ने जनमत बढिरहेको देखेर पूर्वराजा हाँसे होलान् ।

समाजवादउन्मुख देशमा समाजवादका व्यापारीहरूलाई हेरेर हामी हाँसिरहेका छौँ, ती व्यापारी हामीलाई हेरेर हाँसिरहेका छन् । हामी सबैलाई हेरेर हिजो पन्छाइएका शासक हाँसिरहेका छन् ।

एकैछिन हाँसाे राेकेर कुरा गराैँ । समाजवादको वास्तविक लक्ष्य के हाे ? सुनिश्चित रूपमा मानव विकासलाई लुटपाटको अवस्थाबाट पार लगाउनु हाेइन ? संकटको समाधान गर्नु नै समाजवाद होइन ? हाम्रो नेतृत्व वर्गको आचरण, पृष्ठभूमि, कार्यशैली, हाम्रो सामाजिक धरातल, चलन, दिशाले यस्तो खालको समाजवाद यात्राको एकरति भान हुन दिन्छ ?

सत्ताको आडमा नाफा असुल्ने, ऐन–नियम, स्वास्थ्य, शिक्षा, सञ्चार, बैंकिङ र यातायातजस्ता अत्यावश्यक क्षेत्रमा कब्जा जमाउने, जताबाट पैसा आउँछ, त्यहाँ परिवार र आफन्तलाई नियुक्त गर्ने, पूर्वाधार विकासमा कमिसन असुल्न ‘डमी’ ठेकेदार उभ्याउने, शिक्षा र स्वास्थ्यमा व्यापार गरिरहेकाहरूकाे संरक्षण गर्ने नेताहरूलाई भोट हाल्न हात पसारेर बसिरहेको आफूलाई हेरेर तपाईंलाई हाँस उठ्दैन ?

खासमा हाँस्नु भनेको नरुनु होइन । नरुनु भनेको खुसी हुनु होइन । के हामी खुसी छौँ ? देशको राजनीतिसँग खुसी नभएको मान्छे केसँग खुसी हुन सक्छ ? देश बन्दैन भन्ने निचोडमा पुगेको मान्छे के बन्न सक्छ, उसले के बनाउन सक्छ ?

त्यसैले अहिलेकै जस्तो लाचार हाँस्ने वा खुसी हाँस्ने, हाम्रै हातमा छ । हामी आफैँले पूर्व बनाएका राजालाई डेनिग्रेन्ट हाँसोको अवसर नदिऔँ । चुनावका लागि इमानदार नेतृत्वलाई प्राेत्साहन गराैँ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, साउन १७, २०७९ १५:४२