'प्रसाद'को गल्तीबाट 'प्रकाश'लाई जोगाउनु थियो : दिनेश राउत (अन्तर्वार्ता)

A+ A A-

करिब तीन वर्षअघि प्रदर्शनमा आएको फिल्म ‘प्रसाद’ले समीक्षकहरूबाट मिश्रित प्रतिक्रिया पायो । हलहरूमा दर्शकको सहभागिता पनि सन्तोषजनक नै थियो । तर, फरक धारमा मौलिक विषयवस्तुमाथि फिल्म बनाउने प्रयत्न गरेका फिल्मका निर्देशक दिनेश राउत भने पूर्ण सन्तुष्ट थिएनन् । उनी नयाँ सिनेमा बनाउन चाहन्थे, ‘प्रसाद’मा भएका कमजोरी नदोहोर्‍याउने गरी । ‘प्रसाद’भन्दा एक स्टेपमाथि हुने गरी फिल्म बनाउने सोच बनाएका दिनेशले ‘प्रकाश’ निर्माण गरेका छन् । चकलेटी हिरोको रूपमा चिनिने अभिनेता प्रदीप खड्कालाई 'प्रकाश’मा उनले कर्णालीको पात्र बनाए । फिल्मको ट्रेलर र गीत हेरेपछि प्रदीपको अभिनयमा आएको बदलावलाई लिएर निर्माण टिमले तारिफ बटुलिरहेको छ । फिल्मका निर्देशक राउतसँग फिल्मबारे गरिएको कुराकानीको सम्पादित अंश :

'प्रसाद’ले आलोचना पनि पायो, प्रशंसा पनि । नयाँ फिल्म बनाउँदा ‘प्रसाद’बाट के सिक्नुभयो तपाईंले ?

त्यतिबेला फिल्मको प्रतिक्रिया, समीक्षा थुप्रै पाएँ । मैले चरित्रलाई गहिराइमा गएर बुझ्ने कलाकारसँग काम गरेको थिएँ । ‘प्रसाद’अघि पनि काम गर्दा प्रतिक्रिया त आउँथे । ती चिनेकै मानिसबाट आउँथे । ‘प्रसाद’ फिल्ममा मैले नचिन्ने र सम्पर्कभन्दा बाहिरको मान्छेबाट पनि प्रतिक्रिया पाएँ ।

आफूले सधैँ सम्मान गर्ने अग्रजहरूले फोन तथा म्यासेजबाट प्रतिक्रिया दिनुभयो । त्यसले मलाई 'फरक काम गर्‍यो भने सबैका आँखामा परिन्छ' भन्ने कुरा अनुभूत गरायो । हुन त आफूले गरेको काममा सन्तुष्ट कहिल्यै हुुन्नँ । म ‘प्रसाद’बाट सन्तुष्ट थिइनँ । सन्तुष्ट थिइनँ भने त योभन्दा सशक्त गर्नसक्छु होला नि । लकडाउनमा हामीले नयाँ पटकथा तयार पार्‍यौँ । तर, त्यो पटकथा ‘प्रसाद’भन्दा कमजोर लाग्यो ।

त्यसपछि अर्को विषयतिर लागियो । लेखक विकास सुवेदीले ‘प्रकाश’को कन्सेप्ट सुनाउनुुभयो । मलाई मनपर्‍यो । त्यसपछि हिजोको गल्ती नदोहोर्‍याउने अडानसहित लाग्यौँ ।

प्रदीप खड्का फिल्म उद्योगमा छुट्टै स्टारडम भएका अभिनेता थिए । यद्यपि, उनका लागि ‘प्रकाश’मा निभाएको चरित्र आजसम्मकै नौलो र फरक हो । ‘हिरो’ बनेर फिल्म खेल्ने प्रदीप यो जोखिम मोल्न कसरी तयार भए त ?

प्रदीप र मेरो भेट भइरहन्थ्यो । फिल्मप्रति उसको बुझाइ राम्रो थियो । मलाई बिस्तारै अनुभूत हुन थाल्यो, उसले जसरी आफ्नो कुरा राखिरहेको छ, त्यसरी काम गर्न पाएको छैन । उसलाई बाहिर जसरी सोचिएको छ, त्योभन्दा फरक मान्छे हो । ऊ आफूलाई कलाकारितामा अगाडि बढाउन खोज्दैछ । प्रदीपलाई मैले आइडिया सुनाएँ । सुन्नेबित्तिकै उसले म यो काम गर्ने भन्यो ।

मैले भनेँ, ‘तिम्रो आफ्नो स्टार भ्यालुु छ । तिमी राम्रो ठाउँ बनाइसकेको मान्छे हौ । यो क्यारेक्टरमा एउटा लेभलको एक्टर चाहिन्छ । तिमीबाट होलाजस्तो लाग्दैन ।’

मैले उसलाई यदि काम गर्ने हो भने एक्टिङ गर्न सुझाएँ । उसले त्यतिबेला एउटा घतलाग्यो कुरा गर्‍यो, ‘सिक्ने कुरामा त म कहिल्यै पछाडि पर्दिनँ । मलाई कसैले एक्टिङ सिक्दै छ रे भन्यो भने नि फरक पर्दैन ।’

त्यसपछि प्रदीपलाई मैले एक्टिङ क्लास जोइन गराएँ । ऊ एक महिनाको कोर्स गरेर आयो । बीचमा हाम्रो स्क्रिप्ट विकास भइसकेको थियो ।

स्क्रिप्ट सुनाएँ । त्यतिबेला चाहिँ उसलाई लागेछ, ‘म यो गर्न सक्दिनँ ।’

किनकि उसले त्यतिबेला अभिनय बुझेको थियो । चरित्रलाई न्याय गर्ने कुरा सिकेको थियो । उसले हिजो त जसको पोसाक लगाइन्छ, त्यही पात्रको अभिनय भइहाल्छ नि भनेर बुझेको थियो । बाहिरी आवरणमा देखिने कुरा एक्टिङ होइन भन्ने कुरा उसले अभिनय सिकेपछि बुझ्यो । बुझेपछि त मान्छे डराउँछ । मैले मेरो आत्मविश्वास उसलाई दिएँ ।

जुम्लामा गएर सुटिङ गर्नुभयो । जुन कथा र पात्रमाथि काम गर्नुभयो, त्यो जीवन त्यहीँका मान्छेले बाँचिरहेका छन् । भनेपछि उनीहरूसँगको सम्बन्धचाहिँ कस्तो रह्यो ?

निकै यादगार रह्यो । त्यहाँ बसिरहेपछि एउटा परिवारजस्तो अनुभूत भयो हामीलाई । हामी सुटिङ सकेर फर्कंदा छुट्टिने बेलाको क्षण म अहिले पनि सम्झन्छु । बिदाको क्षण कति जना रुनुभएको थियो । कतिपय त छुट्टिनुपर्दाको पीडाले अगाडिसमेत पर्न सक्नुभएन । जब हामी त्यहाँबाट छुटेर खलंगा बजार पुग्यौँ, कतिपय हाम्रै पिछा गरेर पनि आउनुभयो ।

४५ दिनसम्म हाम्रा कलाकार उनीहरूजस्तै भएर बाँचे । कसैलाई पात्र अनुभूत भएन कि हामी पात्रका लागि तयारी गर्दैछौँ । हामी गाउँमा छरिएर प्रत्येक घरमा बस्यौँ । उनीहरूकै दैनिकीमा बाँच्यौँ । त्यसो गर्दा त पारिवारिक भइने रहेछ । सुटिङको बेलामा उहाँहरूले गर्नुभएको सहयोग थुप्रै छ । जे चाहिए पनि उपलब्ध गराइदिनुहुन्थ्यो । हामीले पात्रका लागि चाहिने कपडा उहाँहरूले लगाइराख्नुभएको पुरानै माग्यौँ । उहाँहरूलाई नयाँ दियौँ । उहाँहरू निकै खुसीसाथ हामीलाई ४५ दिनसम्म राख्नुभयो । त्यो निकै अविस्मरणीय रह्यो ।

कर्णालीको भाषा र लवजमा फिल्म ‘प्रकाश’का पात्रहरूले संवाद गर्छन् । भाषा सिक्न सहज थियो ?
हामीले लवजमा मात्र प्रयास गरेका हौँ । पूर्ण भाषामा हैन । संवाद नेपाली भाषाको थियो ।

प्रायः फिल्म कुनै समुुदाय विशेष ठाउँको भाषामा काम गर्न खोज्दा लवजमा चिप्लिएका छन् । स्वाभाविकता झल्कनुको साटो क्यारिकेचर भइदिएका छन् । ‘प्रकाश’मा पनि त्यही समस्या दोहोरिने डर पो छ कि ?

मलाई त्यो कहीँ न कहीँ डर थियो । त्यहीँका रैथानेको लवज जस्ताको तस्तै उतार्न त कठिन हुन्छ । कलाकारले लिने भनेको त क्यारिकेचर नै हो । सुटिङमा कलाकारले आफूलाई पात्रमा ढालेर जुन मिहिनेत गरे, त्यसको आउटपुट त्यहीँको मान्छेलाई देखाएँ ।

मलाईचाहिँ नाटकीय भइरहेछ कि, बोल्नका लागि पो बोलिरहेको छ कि भन्ने डर भइरह्यो । त्यहाँको मान्छेलाई सुनाएपछि उनीहरूले भने, ‘हाम्रोभन्दा झन् राम्रो पो बोलेको छ ।’

तर, मलाई वास्तविकताको नजिक पुगेको छैन भन्ने अहिले पनि लाग्छ ।

एकजना फिल्म निर्देशक बहस तथा छलफलमा भनिरहन्छन्, ‘यदि फिल्म मगर संस्कृतिमाथि बन्दैछ भने फिल्मको पात्र राईको अनुुहार भएर हुन्न, मगरकै अनुहार चाहिन्छ ।’ हामीले कुनै समुदाय विशेष फिल्म बनाउँदैछौँ भने त्यहाँको ‘अथेन्सिटी’ले त अर्थ राख्ला नि ?

राख्छ । त्यसैले त कलाकार भन्छौँ नि । यदि हामी जहाँको पात्र हो, त्यहीँको मान्छेलाई लिएर गर्ने हो भने कलाकार नै किन चाहियो र ? कोही त्यो कुरामा गम्भीर नहुनु फरक कुरा हो । पात्रलाई अनुभूति गरेर गर्ने भनेकै कलाकारले हो । बाहिर आवरण त अर्कै कुरा हो । कहीँ न कहीँ पात्रको नजिक पुुग्न सकियो भने न कलाकार भयो ।

विश्वमा गैर-कलाकारलाई लिएर बनाइएका थुप्रै चर्चित फिल्म छन् । कुनै ठाउँ वा समुदायको कथा भन्नु छ भने त्यहीँको गैर-कलाकारलाई पात्र बनाइएका छन् । के कर्णालीको कथा भन्न प्रदीप वा दिया मास्के नै चाहिन्थे त ? त्यहीँका पात्रलाई पनि त लिन सकिन्थ्यो होला नि । तपाईंलाईं ‘फेस भ्यालु’ नै चाहिएको थियो ?

कर्णालीकै पात्रलाई पनि ल्याउन सकिन्थ्यो । तर, मैले स्थापित कलाकार नै किन पात्रमा ल्याएँ भनेर कसैले प्रश्नको जवाफ खोजिरहेको हो भने, फिल्म भनेको व्यवसाय पनि हो । मैले त्यहाँ पुगेर काम गर्दा बिक्री गर्न सक्छु कि सक्दिनँ भन्ने कुरा महत्त्वपूर्ण छ । मेरो आफ्नो सिर्जना बढीभन्दा बढी मान्छेले हेरून् भन्ने अनुभूत हुुन्छ । स्थापित कलाकार हुुँदा मलाई मार्केटिङमा सजिलो हुने भयो । हाम्रो उद्योगलाई स्थापित गराउनु पनि पर्‍यो । मेरो सन्तुष्टिका लागि मात्र गर्ने, तर एक शोमै फिल्म उत्रने भयो भने म आफूलाई पनि केही फाइदा गर्दैन । जे गरे पनि व्यावसायिक रूपमा सफल हुनैपर्‍यो नि ।

पछिल्लो समय फिल्ममेकर सुदूरपश्चिम र कर्णालीका विकट गाउँतिर पुगेका छन् । फिल्ममेकरलाई त्यताको कथाले आकर्षित गरेको हो वा विविधता खोजिरहेको हो ?

यो भूगोल वा समुदायको नआइरहेको कथा आउनुुपर्छ भन्ने बुझाइ हुनुपर्छ । जति निर्देशकबाट सुदूरपश्चिम वा कर्णालीका पात्रका फिल्म आइरहेको छ, त्यो सही नियतले नै आएको छ । हामीले विविधता खोज्नुपर्छ । हाम्रो पहिचानको खोजीमा पनि यस्तो फिल्म बनाइरहेका छौँ । हाम्रो पात्र ल्याएर देखाएपछि न हाम्रो फिल्म हुन्छ । हाम्रो कथा भनेपछि न हाम्रो फिल्म हुन्छ ।

‘प्रकाश’मा मैले शिक्षक बन्न संघर्ष गर्ने पात्रको कथा भनेँ । त्यो पात्रको संघर्ष सुदूरपश्चिममा जति छ, त्यति अरु ठाउँका पात्रमा हुुन्न । यदि ‘प्रकाश’को पात्र पोखराको थियो भने जुम्लामा गर्ने जति संघर्ष त्यहाँ गर्नुपर्ने थिएन ।

१० भदौबाट फिल्म हलमा लाग्दैछ । तपाईं यसको सफलतालाई कसरी मापन गर्नुहुुन्छ त ?

पहिलो कुरा त ‘प्रसाद’ भन्दा एक स्टेप राम्रो छ है भनेर कसैले भनिरह्यो भने पहिलो सफलता मेरो त्यही हुुनेछ । अर्कोचाहिँ व्यापारिक रूपमा राम्रो कमाइ गर्‍यो भने अर्को सफलता मान्नुहुन्थ्यो ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, साउन ६, २०७९ १३:४५