गणेश ऐडीको तरक्की : गाँजाका कपडा बेचेर २ करोड आम्दानी, १०५ जनालाई रोजगारी

A+ A A-

हामीले गाँजालाई हेयको दृष्टिकोणले हेर्‍यौँ । जहाँ भेट्यो त्यहीँ डढेलो लगायौँ । गाँजाको दुरुपयोग रोक्न गाँजालाई नै मास्यौँ तर विकल्प खोजेनौँ । पैसा कमाउन बरु खाडी पस्यौँ । तर, आफ्नै घरमुन्तिर उम्रिरहेको गाँजाको बोेटमा फलिरहेको पैसा देखेनौँ ।

बझाङका गणेश ऐडी नेपालीले गाँजामा लागुऔषध देखे पनि गाँजामा भएको पैसा भने नचिनेकाे बताउँछन् । २४ वर्षदेखि काठमाडौंंसहित विश्वका ७० वटा देशलाई गाँजाबाट बनेको पोशाक चिनाउँदै आएका ऐडी सरकार र समाजले यसको उपयोगिता नबुझ्दा नेपाली जंगलमा गाँजा मास्ने नाममा अर्बौं रुपैयाँ जलिरहेको बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, ‘कोटेश्वरबाट कलंकीसम्म बाटोवरपर रहेका झाडीहरू हेर्ने हो भने पनि हामीले २ हजार किलो गाँजा एकैदिन भेट्न सकिन्छ । किन धाउने विदेश ?’

गाँजाका लागि नेपाली हावापानी लाभदायक मानिन्छ । नेपालमा मात्रै १ सय ११ प्रकारका गाँजा पाइन्छन् भने ती सबै गाँजाबाट औषधि मात्र नभएर नेपाली बजारलाई नै धान्न सक्ने लत्ताकपडासमेत उत्पादन गर्न सकिन्छ । ऐडी विगत २४ वर्षदेखि काठमाडौंंका कुनाकाप्चादेखि पहाडी र तराई क्षेत्रका गाउँगाउँसम्म पुगेर गाँजाका रेसाहरू भेला पार्दै आएका छन् । २०५५ सालबाट व्यवसाय सुरु गरेका उनले अहिलेसम्म फरेस्ट्री हेम्प ब्याग उद्योग, फरेस्ट्री फेब्रिक र नेपाल लोकल गार्मेन्ट गरी तीनवटा उद्योग सञ्चालन गरिसकेका छन् ।

गाउँमा सामूहिक रूपमा जंगलबाट गाँजा टिपेर त्यसबाट रेसा निकालेर गाउँलेले बर्सेनि लाखौँको कमाइ गर्दै आएको सञ्चालक ऐडी बताउँछन् । उनले मात्रै नेपालका ४७ जिल्लाबाट गाँजा संकलन गर्छन् । किलोको २० रुपैयाँका दरले किसानबाट गाँजा वा त्यसबाट निकालिएको रेसा काठमाडौं ल्याउँछन् र त्यसलाई प्रशोधन गरी धागो बनाएर त्यसबाट विभिन्न आकृतिका कपडा तयार पार्छन् । उनी भन्छन्, 'हाम्रोमा खेती गरिरहनै पर्दैन । प्रकृतिले आफैँ दिएको छ । जंगलभरि गाँजाका बोटहरू छन् । तिनलाई चिन्न सक्नुपर्‍यो ।'

त्यसो त गाँजा खेतीका लागि सिँचाइ मल केही पनि चाहिँदैन । रुखो भिरपाखामा पनि सजिलै उम्रने हुँदा विशेषगरी नेपालका पहाडहरूमा लगाउन सके नेपालमै बसेर सजिलै डलरको खेती गर्न सकिने उनी बताउँछन् । तर, नेपालमा गाँजालाई लागुुऔषधको रूपमा मात्रै परिभाषित गर्दै खेतीमा प्रतिबन्ध लगाइएको छ ।

गाँजाको फाइदालाई सरकारले नजरअन्दाज गर्दा अर्बौं रुपैयाँ खेर गइरहेको प्रति रुष्ट देखिन्छन् उनी । भन्छन्, 'गाँजाबाट लागुऔषध नबनाई पैसा कमाउन सकिन्छ र भन्ने धेरै छन् तर कसरी कस्तो वस्तु उत्पादन गर्न सकिन्छ, कसरी अर्बौं रुपैयाँको व्यवसाय सञ्चालन गर्न सकिन्छ भन्नेतर्फ ध्यान भने कसैले पुर्‍याउन सकेका छैनन् ।’

ऐडी नेपालमा पाइने गाँजा, भाङ र अल्लोबाट बन्ने कपडाको माग विदेशी राष्ट्रहरूमा उच्च रहेको बताउँछन् । नेपालमा ऐडीका जस्तै १ सय २७ उद्योगहरू छन् । जसले वर्षमा ३ अर्बभन्दा माथिको उत्पादन विदेशमा निर्यात गर्दै आएका छन् । नेपालमा बसेर घरका कान्लाहरूबाटै डलरको व्यापार गर्न सके पनि सरकार र समाजले ध्यान नपुर्‍याउँदा अर्बौं रुपैयाँबराबरको गाँजा नष्ट भइरहेको उनको भनाइ छ ।

ऐडीले तीनवटा उद्योगबाट वार्षिक ३ करोड मूल्यबराबरको गाँजाबाट बनेका लत्ताकपडा विदेश निर्यात गर्दै आएका छन् । उनले तीनवटै कारखानामा १ सय ५ जनाभन्दा बढी कर्मचारी राखेर गाँजाको रेसालाई प्रशोधन गरी तयार पारिएको कपडालाई विभिन्न आकृति दिँदै आएका छन् ।

शरीरमा आउने घाउखटिरा, एलर्जीजस्ता समस्यालाई निको पार्न सघाउने तथा लगाउँदा सहज महसुस गर्ने हुँदा गाँजाको कपडाको माग धानिनसक्नु छ । ऐडी मूल्यका आधारमा पनि आयातित कपडाभन्दा गाँजाबाट बनेका कपडा सस्तो र स्वस्थ हुने भएकाले विदेशमा मात्र नभएर नेपालमा पनि माग चुलिएको बताउँछन् ।

ऐडी भन्छन्, 'अहिले गाँजाबाट बनेका कपडाहरूको माग ह्वात्तै बढेको छ तर पर्याप्त गाँजा भेला पार्न नसक्दा हामीले विदेश निर्यातमा मात्रै फोकस गरिरहेका छौँ । सरकारले व्यावसायिक रूपमा खेती गर्न अनुुमति दिए आफूहरूले नेपाली बजारका लागि पनि पर्याप्त कपडा उत्पादन गर्न सक्नेमा ढुक्क देखिन्छन् उनी ।

‘गाँजाको सदुपयोग गर्छौं, डलर भित्र्याउँछौँ भन्दा पनि सरकारले खेती गर्ने अनुमति दिएको छैन,’ ऐडी थप्छन् । सरकारले गत आर्थिक वर्षमा एक घरमा दुईवटासम्म गाँजाका बिरुवा रोप्न पाउने व्यवस्था गर्‍यो । यद्यपि, खेतीको रूपमा विकास गर्न भने अहिलेसम्म सरकारले न पहल गरेको छ, न त उत्पादन गर्छु भन्ने सर्वसाधारणलाई खेती गर्ने अनुमति नै दिएको छ । तर पनि भिरपाखामा आफैँ उम्रिएका गाँजाबाटै पनि उनले बर्सेनि अर्बौंको कारोबार गर्दै आइरहेका छन् ।

ऐडीले विशेषगरी गाँजा, अल्लो र भाङबाट झोला, लत्ताकपडा, गलैँचालगायतका वस्तु उत्पादन गर्दै आएका छन् । आफूले उत्पादन गरेका मध्ये ५ प्रतिशत नेपाली बजारमा पठाउने र बाँकी सबै विश्वबजारमा पठाउँदै आएको उनको भनाइ छ ।

आफैँले लगाएर विश्वलाई चिनाए

ऐडी पुर्ख्यौली घर बझाङ हो । उतै जन्मिएका उनीसँग बाल्यकालभर नयाँ लुगा किनेर लगाएको अनुभव छैन । विकट मानिने बझाङमा आजभन्दा ३५ वर्षअगाडि कपडा किन्नकै लागि दुई दिन पैदल हिँड्नुपर्थ्यो । यातायातको पहुँचबाट टाढा रहेको बझाङमा स्थानीयले घरगाउँमै पाउने गाँजाको रेसा निकालेर त्यसलाई हातले बाटेर धागो बनाउँथे । त्यसपछि धागोलाई तानमा हालेर कपडामा ढालेर विभिन्न पोशाक बनाउँथे ।

ऐडीका हजुरबुबा पनि गाँजाको रेसा निकाल्न खप्पिस थिए । उनी भन्छन्, ‘हरेक दिन हजुरबुबा बरण्डामा बसेर गाँजाका पातहरूबाट रेसा निकालिरहनुहुन्थ्यो । ती रेसालाई हातले बाटेर मसिनो धागो बनाउनुहुन्थ्यो र त्यही धागोबाट उनेर हामीलाई लुगा तयार पारिदिनुहुन्थ्यो ।’

ऐडीले कक्षा ६ पढ्दासम्म बाहिर किनेको लुगा लगाएनन् । घरमै गाँजाका रेसाहरूबाट तयार भएको उनको लुगा बझाङमा सामान्यदेखिए पनि काठमाडौंंले भने फरक देख्यो । पढ्दै गर्दा एक दिन उनी हाजिरीजवाफ प्रतियोगिताका लागि काठमाडौंं आउने भए । हिँड्ने बेला उही गाँजाबाटै बनेको लुगा लाएर निस्किए । ‘प्रतियोगितामा भाग लिन जाँदा मेरो लुुगा देखेर सबैले अनौठो माने । कहाँ पाइन्छ भनेर सोधे पनि ।’

त्यसको केही समयमै उनी पढाइ बीचैमा छोडेर काम खोज्दै काठमाडौंं आए । यहाँका गल्लीगल्ली डुल्दा पनि काम नपाएपछि गाउँमा हजुरबुबाहरूले बनाउने गरेको कपडा यहाँ ल्याएर बेच्ने आइडिया फुर्‍यो । भन्छन्, 'सुरुमा कपडा मात्रै ल्याएर बेचेँ । सजिलै बिक्री भयो । बिक्री भएको पैसाले फेरि गाउँ गएर अझै धेरै कपडा काठमाडौंं ल्याए ।

यसरी केही समयमै राम्रो व्यापार गरेका ऐडीले त्यसपछि भने गाउँलेहरूबाट कपडा किन्ने र त्यसलाई काठमडौँ ल्याएर विभिन्न आकृतिको पोशाक बनाउन थाले । नेपालमा भन्दा विदेशमा माग बढी छ भन्ने थाहा पाएपछि विदेश निर्यात गर्न थालेका उनले २४ वर्षको अवधिमा नै ७० वटा देशमा गाँजालाई कपडाको रूपमा निर्यात गर्न थाले ।

खेती गर्ने अनुमति पाए डलर भित्र्याउन सजिलो हुुन्थ्यो

नेपालमा १ लाख ८१ हेक्टर जमिन बाँझै छ । यसमा गाँजा लगाउन सके १३ अर्बबराबरको गाँजाबाट बनेको कपडा उत्पादन गरेर विदेश निर्यात गर्न सकिन्छ ।

ऐडी मात्रै नभएर उनीजस्तै गाँजाबाट तयारी पोशाक उत्पादन गर्ने १ सय २७ वटा उद्योगहरूले अहिले जंगलमा भएका गाँजामात्र संकलन गरी वार्षिक ३ अर्ब रुपैयाँको कपडा निर्यात गर्दै आएका छन् । सरकारले गाँजा खेतीलाई प्रतिबन्ध लगाउँदा माग बढे पनि आफूहरूले उत्पादन बढाउन नसकेको गुनासो व्यवसायीको छ ।

ऐडीले हाल ४७ वटा जिल्लाबाट संकलन गरेको गाँजा, अल्लो र भाङबाट कपडा उत्पादन गरी बर्सेनि २१ सय प्रकारका पोशाक उत्पादन गरेर २ करोड आम्दानी गर्दै आएका छन् । उनले तीनवटा उद्योग सञ्चालन गरी १ सय ५ जनालाई रोजगारी पनि दिँदै आएका छन् । नेपालमा पाइने १ सय ११ प्रजातिका गाँजाबाट फरकफरक गुणस्तरका लत्ताकपडाहरू बनाउँदै आएका ऐडी सरकारले सहयोग गरे उत्पादन बढाएर दोब्बर पुर्‍याउन सकिने दाबी गर्छन् ।

भन्छन्, ‘कानुन बनाएर सरकारले गाँजा खेतीलाई अनुमति देओस्, हामी नेपालमै बसेर डलर भित्र्याउँछौँ ।’

तस्वीरहरू: सुशील श्रेष्ठ/शिलापत्र

सम्बन्धित समाचार

प्रकाशित मिति: बिहीबार, असार २३, २०७९ ०६:१८