माउन्टेन शु : जहाँ मालिकले नै गर्छन् मजदुरी

A+ A A-

अंगिरा प्याकुरेल र दिजेश श्रेष्ठ माउन्टेन शुका सञ्चालक हुन् । अंगिरा मोरङको विराटनगर- ३ का हुन् भने दिजेश काठमाडौंका । संयोग नै भनौँ, उनीहरू दुवै जना कोरियामा लामो समय काम गरेर फर्किएका हुन् । बौद्धस्थित नयाँ बस्तीमा माउन्टेन शु फ्याक्ट्री नखोल्दासम्म उनीहरूबीच चिनजान नै थिएन । न उनीहरू कोरिया सँगै गएका थिए, न त कोरियामा उनीहरूबीच भेट नै भएको थियो । उनीहरूको भेट त माउन्टेन शुले जुराइदिएको रहेछ ।

‘हामी सँगै पढेका पनि होइनौँ, हाम्रो घर पनि सँगै होइन, यहीँ काठमाडौँमा कामको सिलसिलामा उहाँ र मेरो भेट भएको हो,’ दिजेश श्रेष्ठले अंगिरा प्याकुरेलतिर देखाउँदै भने, ‘चिनजान गर्दा, गफ गर्दै जाँदा थाहा भयो, उहाँ पनि कोरियामा काम गरेर आउनुभएको रहेछ ।’ काम सुरु गर्ने बेलामा मात्रै आफूहरूको चिनजान भए पनि कामको क्षेत्र मिलेकोमा भने उनीहरू खुसी छन् ।

‘हामीले प्लान गर्दादेखि नै हामी सँगै थियौँ । उहाँको घर र मेरो पसल सँगै हो । भेट भएको बेला हामी के काम गर्ने भन्नेमा कुरा गर्थ्यौं,’ उनले भने, ‘अहिले हामी मिलेर काम गरेका छौँ । यसमा हामी खुसी छौँ ।’

सन् २००९ मा कोरिया गएका प्याकुरेल ६ वर्ष उतै बसे । कोरिया थ्रीडी वर्कका लागि गएका थिए । हुन्डाई मोटर्समा मजदुरी काम गरे, ५ वर्ष १० महिना । विभिन्न रेफर गर्ने सर्तले फर्किए । कोरिया जानुभन्दा पहिला दिल्लीमा जुत्ता फ्याक्ट्रीमा काम नगरेका होइनन् । दिल्लीमा २०५० देखि ०६३ सालसम्म जुत्ता फ्याक्ट्रीमा काम गरेको अनुभव उनीसँग छ ।

विवाहपछि पनि श्रीमतीसहित दिल्लीमा बस्थे । त्यहाँ बस्ती विकास गर्ने भन्दै सरकारले फ्याक्ट्री भत्काएपछि नेपाल फर्किएको उनले बताए । त्यसपछि नेपाल आएर कोरिया जाने प्रोसेस गरे । प्रोसेस गरेको केही समयमा नै उनी हुन्डाई कम्पनीमा रोजगारीका लागि कोरिया गए ।

विदेशी ब्रान्डसँग प्रतिस्पर्धा

बजारमा माग हुने सबै प्रकारका जुत्ता उत्पादन गर्ने उनले बताए । अहिले स्पोर्ट्‌स, पार्टी शु, लेडी शु विभिन्न डिजाइनमा उत्पादन गरिरहेका छन् । नयाँ डिजाइनमा प्रिन्ट जुत्ता बनाइरहेका छन् । ०७७ चैतबाट जग्गा भाडामा लिएर अंगिरा र दिजेशले काम सुरु गरेका हुन् । उनीहरूको कम्पनी जहाँ ४ हजार, ४५ सयदेखि सस्तोमा ७ सय रुपैयाँसम्मका जुत्ता बनाउने गरेका छन् ।

काेरियामा प्रिन्टिङकै काम गरेका दिजेशले यहाँ जुत्तामा पनि नयाँ–नयाँ प्रिन्टका डिजाइन निकाल्छन् । हुन्डाई कम्पनीमा काम गरेका अंगिरा र प्रिन्टमा काम गरेका दिजेश दुवै जनाको अनुभव समेटिएको छ– माउन्टेन शुमा ।

हाल उत्पादन भइरहेका जुत्ताहरू उनीहरूले काठमाडौंका विभिन्न बजारमा बेचिरहेका छन् । आउँदा दिनमा बजार विस्तार गर्ने लक्ष्य उनीहरूको छ । साना उद्योगीहरूले विदेशमा सामान पठाउन पनि एकदमै गाह्रो रहेको अंगिराले बताए ।

नेपालमा बनेका जुत्ताले विदेशी ब्रान्डका जुत्तासँग प्रतिस्पर्धा गर्न एकदमै चुनौती रहेको उनी सुनाउँछन् । कतिपयले नेपालमा जुत्ता उत्पादन गरेर विदेशी ब्रान्डको स्टिकर टाँसेर बेच्ने गरेको पनि उनले थाहा नपाएका होइनन् ।

‘नेपाली उपभोक्ताहरू पनि यस्तो कुरामा सचेत हुन जरुरी छ । विदेशी ब्रान्डको नाम देख्दैमा त्यो सामान ओरिजिनल हुन्छ भन्ने ग्यारेन्टी हुँदैन । बरु नेपालमा उत्पादित कुन जुत्ता राम्रो छ, त्यो ब्रान्ड खोजेर नेपालमै उत्पादित जुत्ता प्रयोग गर्न म आग्रह गर्छु,’ दिजेशले भने, ‘हाम्रै जुत्ता प्रयोग गर्नुपर्छ भन्ने छैन तर राम्रो नेपाली ब्रान्डको जुत्ता रोजेर प्रयोग गर्दा ठग व्यापारीहरूले ग्राहक ठग्न पाउँदैनन् । नेपाली ब्रान्ड राम्रो हुँदैन भन्ने आमउपभोक्ताको दृष्टिकोण बदलिन जरुरी छ ।’

मजदुर नै मालिक

५० जनालाई रोजगारी दिइरहेको अहिले माउन्टेन शुले । उनीहरूलाई सहज वातावरणमा काममा लगाएको प्याकुरेलले बताए । रोजगारीको खोजीमा विदेश जान लागेका वा विदेशबाट फर्किएपछि पैसा भएका तर आइडिया नभएका व्यक्तिलाई यहाँ रोजगारी दिन सकियोस् भन्ने उनीहरूको उद्देश्य छ ।

‘हामीले विदेशमा धेरै नै दुःख गर्‍यौँ । अबको नयाँ पिँढीले नेपालमै रोजगार पाउन सकून्, कामको खोजीमा विदेश जान नपरोस् भन्ने हाम्रो उद्देश्य हो,’ अंगिराले भने, ‘नेपालमै काम गर्ने सोच भएका युवाले हामीसँग जोडिन सक्नुहुनेछ । हामी उहाँहरूलाई फ्याक्ट्रीको मालिक बनाएर रोजगारी दिन्छौँ । हामीले यस्तो कन्सेप्टले काम गरेको धेरै जनाले मन पराउनुभएको छ । कोरियामा रहेका धेरै साथीबाट हौसला पनि पाएका छौँ ।’

उनीहरूले यस्तो कन्सेप्टको उद्योग काठमाडौँका अन्य स्थानमा पनि विस्तार गर्न चाहेका छन् । ‘मजदुरमैत्री उद्योग, आफैँ मजदुर आफैँ मालिकको कन्सेप्टले हामी उद्योग चलाउन र अन्य स्थानमा विस्तार गर्न पनि चाहन्छौँ । बिनामजदुरको उद्योग कसरी चल्छ भन्ने प्रश्न आउँछ तर हामी त्यसलाई काम गरेर देखाउँछौँ कि मालिक–मालिकले पनि उद्योग चल्छ,’ प्याकुरेल भन्छन् ।

उनका अनुसार प्रतिदिन सयदेखि २ हजार जोडीसम्म जुत्ता उत्पादन गर्ने क्षमता फ्याक्ट्रीको छ । तर, यसरी फुल फेजमा काम गर्न जनशक्ति भने अपुग छ । अहिले नेपालमा भारत र चीनबाट जुत्ताको सोल र रेडिमेड कपडा ल्याएर टाँसेर बिक्री गर्ने व्यापार चलेकाले यसको असर उद्योगीहरूमा परेको उनको गुनासो छ । तर, माउन्टेन शुले भने आवश्यक सबै कच्चा पदार्थ राम्रो गुणस्तरको ल्याएर यहीँ जुत्ता उत्पादन गर्ने गरेको उनले दाबी गरे ।

‘पोहोर चैतबाट फ्याक्ट्री सञ्चालन गर्न थालिएको हो । यो चैतमा एक वर्ष भयो । हामी बल्ल उत्पादन गर्ने फेजमा जाँदै छौँ,’ उनले भने । उनीहरूले जुत्ता उत्पादन गर्ने मेसिनहरू भारत र चीनबाट ल्याएका हुन् ।

उद्योगीका समस्या

जुत्ता बनाउनका लागि कतिपय कच्चा पदार्थ नेपालमै पाइन्छ, कतिपय भारत र चीनबाट ल्याउँछन् । केमिकलहरू भने प्राय: नेपालमै पाइन्छ । ‘सामग्री जुटाउन एकदमै गाह्रो छ,’ अंगिराले भने, ‘भारतमा नेपालीले धेरै उद्योग चलाएका छन् । तर, नेपालीले नेपालमै उद्योग चलाउन धेरै गाह्रो छ ।’

उद्यमीहरूलाई सरकारीस्तरबाट कुनै सहयोग नभएको उनले बताए । भन्छन्, 'नेपालमा अनुभव र सीप भएर मात्र नहुँदो रहेछ । पहुँच र पावर पनि चाहिँदो रहेछ ।' ठूला भनिएका व्यापारीहरूले भन्सारबाट सामान पास गर्ने बेलामा नै सेटिङ गरेर ल्याउने गरेको उनी बताउँछन् ।

उनका अनुसार साना उद्योगीले फुल गाडी सामान ल्याउन सक्ने अवस्था हुँदैन । फुल गाडी र हाफ गाडी सामानको एउटै भन्सार शुल्क लिने गरिन्छ । अंगिरा भन्छन्, 'यसो हुँदा आधा गाडी सामान ल्याउने हामीजस्ता साना उद्योगी व्यवसायी मर्कामा परिरहेका हुन्छौँ । तर, ठूला उद्योगी व्यवसायीहरूले भन्सारका कर्मचारीहरूसँग सेटिङ गरेर कैयौँ गाडी सामान भन्सार पास गरिरहेका हुन्छन् । साना व्यवसायीसँग त्यो क्षमता हुँदैन ।’

साना उद्यमीका लागि सरकारले कुनै प्रकारको राहत र सहुलियत दिन नसकेको अंगिराको गुनासो छ । सरकारले युवा उद्यमीलाई संरक्षण गर्न नसकेकै कारण रोजगारीको खोजीमा नेपाली युवाहरू विदेश जाने गरेको उनी बताउँछन् ।

सरकारले स्टार्टअप बिजनेसका लागि ऋण सहुलियत दिने बताए पनि आफूहरूले सरकारबाट त्यस्तो कुनै सहयोग नपाएको अंगिरा सुनाउँछन् । ‘सरकारले यो आर्थिक वर्षको बजेटमा पनि युवा उद्यमीलाई सहुलियत दिने घोषणा गरेको छ । तर, यस्तो लाभ लिन के प्रक्रिया, कसरी सुरु गर्नुपर्ने हो, केही थाहा छैन,’ उनले भने, ‘भन्नलाई मात्र भनेर हुँदैन, सरकारले वा निजीक्षेत्रका बैंकले युवा उद्यमीका लागि साँच्चै सहयोग गर्न जरुरी छ ।’

साना उद्योगीलाई मुख्य गरी लगानीकै समस्या रहने उनको भनाइ छ । जुत्ता उद्योगमा अहिलेसम्म करिब ४ करोड रुपैयाँ लगानी गरिसकेका छन् उनीहरूले । तर, यसपछि उद्योग रनिङ र उत्पादन वृद्धिका लागि आवश्यक पर्ने रकम ब्याजमा सहजै नपाइने अंगिराले बताए । सरकारले ठूला उद्योगी, व्यवसायीका लागि जति पनि लगानी गर्ने तर साना उद्योगी, व्यवसायीका लागि कुनै सहुलियत नदिँदा साना व्यवसायी मर्कामा परेको अंगिरा र दिजेश दुवैको गुनासो छ ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, असार १७, २०७९ ०६:२०