जो खुम्बुको उकालोमा २७ वर्षदेखि फोहोर टिप्दैछन्

युवराज बानियाँ ।

A+ A A-

खुम्बुको उकालोमा हातमा बोरा बोकेर दिनभरि तलमाथि गरिरहनु त युवराज बानियाँको दैनिकी हो । हरदिन त्यो झोला कागज र प्लास्टिकका डंगुरले भर्नु उनको कर्म । यही कर्म २७ वर्षदेखि गर्दै आइरहेका छन् उनी । खुम्बु (खुम्बु गाउँपालिका) को उकालोओरालो गर्दागर्दै युवराज ५० को उकालो लागिसके । तर, जीवनमा दुःखहरू कहिल्यै ओरालो झरेनन् ।

बिहानै निस्केर फोहोर टिप्दै हिँड्दा युवराजका पाइला बेलाबेला भिरतर्फ लम्कन्छन् । भिरमा लालीगुराँस र सुन्दर फूल मात्र फुलेका हुँदैनन् । सगरमाथा बेसक्याम्पको गन्तव्यमा हिँडेका पर्यटकले फालेका कागज र प्लास्टिकले निकास पनि खोजिहेका हुन्छन् ।

बुट्यान समाउँदै उनी भिरमा अल्झेका फोहोर टिप्न पुग्छन् । एकपटक गोडा चिप्लियो । धन्न हातले बुट्याउनको फेद समातिरहेको थियो । खसेको भए फिर्ता आउँथेनन् उनी । गोरेटोमा उक्लेपछि मनमनै भने, ‘दशा नलागुञ्जेल मर्दिनँ ।’

०००

युवराज सगरमाथा प्रदूषण नियन्त्रण समितिको पूर्णकालीन कर्मचारी हुन् । उनी फोहोर बोरामा संकलन गर्छन् । एसपीसीसीले फोहोर राख्ने घर बनाएको छ । त्यो घर भरिएपछि उसैगरी उठाउँछन् ।

कुहिने र नकुहिने छुट्याउँछन् । पोल्न मिल्ने जलाउँछन् । नमिल्ने संकलन केन्द्रमा लैजान्छन् । मासिक ३० हजार तलबको भरमा ओखलढुंगामा रहेको परिवार धान्नुपर्छ । परिवारमा ३ सन्तान र श्रीमती छन् । खेतीको भर त उबेला पनि थिएन ।

‘सानोमा खेतीले परिवार पालिने अवस्था थिएन । पढ्ने अवस्था पनि थिएन,’ युवराज सम्झन्छन् । अभाव र दुःखले २३ वर्षमै उनले घर आँगन छाडे । घरबाट कामको खोजीमा सोलखुम्बु पुगे । ज्यामी काम गरे । ६० किलोको भारी बोकेर कटारीदेखि सल्लेरीसम्म हिँडे । गाह्रो हुँदा रुन मन लाग्थ्यो । आँसु देख्ने कोही थिएन । भारी भोक्दा बास पाउन मुस्किल थियो । कति रात त घरबाहिरै काटिन्थे ।

कमाइले खर्च धान्न पनि पुग्ने अवस्था थिएन । उनी सल्लेरीबाट खरिखोलाको बाटो हुँदै लुक्ला आइपुगे । ०५१ सालतिर १० महिना उनका निम्ति निकै कठिनसँग बिते । उनले काम पाएनन् । कतिपय बेला भोकभोकै बसे । त्यतिबेला काम पाउनु उति सहज थिएन ।

अलिअलि ज्यामी र भारी बोक्ने काम पाउँथे । यही क्रममा उनको भेट एसपीसीसीकै एक कर्मचारीसँग भयो । ‘त्यतिबेला त्यहाँ फोहोर संकलन गर्ने मान्छे चाहिएको थियो । मैले पटकपटक अनुरोध गरेपछि बल्ल जागिर पाएँ,’ युवराज सुनाउँछन् ।

जागिर थियो, फोहोर टिप्ने । खुम्बुक्षेत्रलाई सफा राख्ने एसपीसीसीको अभियान थियो । त्यही अभियानअन्तर्गत काम गर्दा उनी फोहोर टिप्न सगरमाथा बेसक्याम्पसम्म पनि पुगे ।

उस्तै काम हरेक दिन गर्नुमा खुसी छैनन् युवराज । तर, यसको विकल्प के ? उनीसँग जवाफ छैन । फालिएको फोहोर टिपेर बोरामा हाल्दा कहिलेकाहीँ लाग्दो रै'छ– मेरै जीवन पनि यस्तै भयो कि !

कोभिडले विश्वबजारमा सन्त्रास फैलाइरहेको बेला युवराजको जीवन पनि अन्योलमा थियो । ‘त्यो बेला काम भएन । जागिरविहीन भएर बसेँ,’ युवराज दुःख सुनाउँछन् । त्यतिबेला परिवारमा डर, त्रास र अभावले गाँजेको थियो । जसको असर अहिले पनि बाँकी छ ।

अब युवराजलाई डर छ– पहिलेजस्तो काम गर्न पो सकिन्न कि ।

उमेर बढेसँगै शरीर गल्दै जाँदो रहेछ । सरकारी जागिर हुन्थ्यो भने, यतिबेला पेन्सन पाकिसक्थ्यो । तर, जागिर छाडेको दिनदेखि नै उनको गोजी रित्तो हुन थाल्नेछ । ‘बचत गर्ने पैसा कहिल्यै कमाउन सकिएन,’ उनी सुनाउँछन् । खुम्बु उसै त महँगो क्षेत्र हो । खाजा खान पनि १० पटक सोच्नुपर्छ युवराजको मनले । पैसा जोगाउन कतिपय बेला भोकै पनि बसेका छन् उनी ।

भोकभोकै काम गर्दा बरु सहलान् युवराज, तर आँखैअघि कसैले बाटोमा फोहोर फालेको भने चित्त बुझ्दैन । विदेशी पर्यटकले त फालेको देखेका छैनन् उनले ।

तर, नजिकै डस्टबिन हुँदा पनि बाटोमा बियरका बोतल र चाउचाउका प्याकेट फाल्ने नेपालीसँग उनी आजित छन् । कतिलाई त सम्झाएका पनि छन् । तर, उल्टै रुखो जवाफ खानुपर्दा भने नमीठो लाग्छ उनलाई ।

खुसीचाहिँ त्यतिबेला लाग्छ युवराजलाई, जतिबेला फोहोर टिप्दै गरेको देखेर विदेशी पर्यटकले सम्मानजनक भावमा धन्यवाद भन्छन् । वरिपरिका शेर्पाहरूले धन्यवाद भन्छन् । युवराजलाई त्यो धन्यवाद पैसाभन्दा पनि अमूल्य लाग्छ ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, असार ९, २०७९ ०६:४०