बालबालिका र अभिभावकबीच विश्वासको वातावरण बनाऔँ (अन्तर्वार्ता भिडियाेसहित)

बालबालिका र अभिभावकबीच विश्वासको वातावरण बनाऔँ (अन्तर्वार्ता भिडियाेसहित)

A+ A A-

बालबालिकाको भविष्यलाई नै असर गर्नसक्ने हिंसा के के हुन् ? हिंसामा परेका बालबालिकाको प्रवृत्ति कस्तो हुन्छ ? अभिभावकले कसरी थाहा पाउन सक्छन् अनि कसरी 'ट्रिट' गर्ने ? बालबालिका र अभिभावकबीच विश्वासकाे वातावरण कसरी बनाउन सकिन्छलगायत प्रश्नमा केन्द्रित रहेर संयुक्त राष्ट्रसंघीय बाल कोष (युनिसेफ) नेपालकी बाल संरक्षण अधिकृत उपमा मल्लसित गरिएकाे कुराकानी । युनिसेफ नेपालमा रहेर उनी बालबालिका क्षेत्रकाे अध्ययन, अनुसन्धानमा सक्रिय छिन् ।

बालबालिकाहरू कस्ता किसिमका हिंसाको शिकार बनेका हुन्छन् ? हिंसाका प्रकारहरू के–के हुन सक्छन् ?

बालबालिकाहरूले विभिन्न किसिमको हिंसा भोगेका हुन सक्छन् । जस्तै शारीरिक, मानसिक र यौनिक प्रत्यक्ष देखिने लैङ्गिकतामा आधारित हिंसाका प्रकार भए । शारीरिक हिंसामा बालबालिकामाथि गरिने कुटपिट जस्ता क्रियाकलाप पनि हिंसाभित्रै पर्छन् । त्यस्तै मानसिक हिंसा भन्नाले गालीगलौज गर्ने, हेप्ने, अरुसँग तुलना गर्ने, नकारात्मक आलोचना गर्नेजस्ता क्रियाकलाप पर्छन । यौन हिंसा भनेको यौन दुर्व्यवहार, बलात्कार अथवा बलात्कारका प्रयासहरू, यौन उद्देश्यका साथ संवेदनशील अङ्गहरू छुने/समाउने हुन् । अन्य हिंसाका प्रकार हेर्ने हो भने बालविवाह पनि हिंसाका स्वरूपमध्य] एक हो । कतिपय अवस्थामा अनलाइनमार्फत पनि हिंसा भएको देखिन्छ ।

बालबालिकाहरू घरभित्रै अनि शैक्षिक संस्थामै हिंसामा पर्ने गरेका घटनाहरू बाहिरिरहेका छन्, के छ स्थिति ?

युनसेफले ‘मल्टिपल इन्डिकेटर क्लस्टर सर्भे २०१९’ गरेको थियो, जसमा १० जना बालबालिकामध्ये ८ जनालाई अनुशासनको नाममा हिंसा वा दण्डसजाय भएको देखिन्छ । अभिभावक र केयर गिभरहरूले घरमा नै यस्ता प्रकारका हिंसा गरेको देखियो । शैक्षिक संस्थामा शिक्षकबाट हिंसा भएको पायौँ । अनुशासनको नाममा शारीरिक हिंसा धेरै भएको पाइन्छ । विद्यालयहरूमा त साथीहरूबाट पनि हिंसा भएको हुन्छ । ‘बुलिङ’ हुने अर्थात् गिज्याउने, धम्की दिनेजस्ता हिंसा बालबालिकाहरूले साथीहरूबाटै भोग्छन् । युनिसेफले नै सन् २०१४ मा गरेकाे सर्भेक्षणअनुसार दुईतिहाइले शारीरिक हिंसा भोगेको पाइयो ।

३ वर्षको यौन हिंसासम्बन्धी नेपाल प्रहरीको डाटाले ६२ प्रतिशत बालिकाहरूमाथि हिंसा भएको तथ्यलाई उजागर गरेको छ । यौनजन्य हिंसाका घटनाहरूमा ८२.८९ प्रतिशत संलग्न पीडकहरू चिनजानका र ६३.७६ प्रतिशत पीडित बालिकाहरू भएको देखिन्छ ।

शारीरिक अथवा मानसिक हिंसामा पर्दा बालबालिकाकाे व्यवहारमा कस्ताे असर देखिन्छ ?

हिंसामा परेका बालबालिकाहरूलाई पर्ने पहिलो असर भनेको डर पैदा हुनु हो । जो कोहीलाई शंका गर्ने प्रवृत्ति उनीहरूमा देखिन सक्छ । उनीहरूको आत्मविश्वास गुम्न सक्छ । कतिपयमा नैराश्यता पैदा हुन्छ । शारीरिक हिंसामा परी चोटपटक लाग्दा अंगभंग हुने पनि सम्भावना हुन्छ ।

सम्बन्धित समाचार

कस्ताे कार्यलाई मानिन्छ बाल यौन दुर्व्यवहार, के हुन्छ सजाय ?

मानसिक हिंसाको असर बाहिर देखिँदैन तर टोलाउने, डिप्रेसनको सिकार हुने गरेको आजसम्मको तथ्यांकले देखाउँछ । आत्महत्याको सोच पनि बालबालिकामा आउन सक्छ । यसले बालबालिकाको व्यवहारमा पनि असर पुर्‍याउँछ । जस्तो, बोलिरहने बालबालिकाहरू एकाएक नबोल्ने प्रकृतिको हुने, निन्द्रा नलाग्ने, नराम्रा सपनाहरू देख्ने, अभिभावक छोड्न नचाहने । यी कुरा अधिकांशमा देखिने समस्या हुन् । छिटो रिसाइहाल्ने चिन्ता गरेजस्तो देखिने र डराइरहने स्वभाव पनि कतिपयमा देखिन सक्छ ।

आफ्नो बच्चा याैन हिंसामा परेकाे कुरा अभिभावकले कसरी थाहा पाउन सक्छन् ?

अभिभावकले आफ्नो छोराछोरीमा परिवर्तन भएको व्यवहारबाट केही न केही हेक्का पाउन सक्नुहुन्छ । अभिभावकले केटाकेटीको व्यवहारमा आएका परिवर्तनहरू नियाल्नुपर्छ । नियाल्न सकिने व्यवहारहरू– जस्तो डराउने, तर्सिने र झर्किने व्यवहार नियाल्न सकिन्छ । पुरुषलाई देखेर बालिकाहरू आत्तिने जस्तो व्यवहारहरू हुन सक्छ । व्यवहारमा बाहेक, आफूले नकिन्दिए पनि बालबालिकाले नयाँ सामान अथवा उपहार पाएमा पनि सोच्नपर्ने हुन्छ ।

बालबालिकाहरूले कतै घाउ भएको अथवा दुखेको बताएमा के भएको बुझ्न सकिन्छ । संवेदनशील अंगमा चोटपटक लागेको गुनासो भएमा पनि तुरुन्तै अभिभावकले जाँच गराउनुपर्छ ।

बालबालिकाहरू आफूमाथि भएको यौन हिंसाबारे बोल्न सक्दैनन्, उनीहरूले खुलेर बाेल्न सक्ने स्थिति कसरी बनाउन सकिन्छ ? अनि कसरी सहयोग गर्न सकिन्छ ?

बालबालिकालाई आफूलाई यौन हिंसा भएको हो भन्ने जानकारी नहुन सक्छ । संवेदनशील अंगमा कसैले छुँदा पनि बालबालिकाले के भएको हो भन्ने ठम्याउन सक्दैनन् । यी कुरा सुनाउने हो या होइन पनि थाहा नपाउन सक्छन् । बालबालिकालाई यी कुरा सुनाउँदा आफैँलाई पो नराम्रो भन्ने हाे कि भन्ने डर हुन्छ । अभिभावकले विश्वास नगर्ने हो कि भन्ने पनि हुन्छ । चिनेजानेका मान्छेले हिंसा गरेको खण्डमा उसलाई कसैले नपत्याउने हो कि भन्ने पनि डर बसेको हुन्छ । यस्ताेमा अभिभावकको भूमिका सर्वप्रथम विश्वासको वातावरण सिर्जना गर्ने नै हो । केही समस्या भएमा निर्धक्क अभिभावकnfO{ सुनाउन सक्ने वातावरण घरमा हुनुपर्छ ।

यस्ता कुरा सुनेपछि पहिलो भूमिका भनेको अभिभावकले बालबालिकाको कुरा विश्वास गर्नु नै हो । अर्को कुरा, अभिभावकले नआत्तिकन बालबालिकाको कुरा राम्रोसँग सुन्न आवश्यक छ । ‘तिम्रो दोष हाेइन’, ‘हामी तिम्रै साथमा छौँ’, ‘हामी मिलेर सुल्झाउँछौँ’ जस्ता कुरा भनिदियो भने त्यस्ता अभिव्यक्तिले पनि उनीहरूलाई ढाडस मिल्छ । सहयोग पुग्छ । दुर्व्यवहार हुँदा कुरा सुनाउने वातावरण भएमा धेरै ठूलाे दुर्घटना हुने स्थिति नै आउँदैन । मनोविद्हरूसँग नियमित परामर्श लिनुले पनि धेरै सहयोग गर्छ ।

सम्बन्धित समाचार

जब ९ वर्षकी बालिकाले आफैँलाई मार्ने कोसिस गरिन्

यौनिक हिंसामा परेका बालबालिकाको वृत्तिविकासमा कस्ताे असर पर्छ ?

यौन हिंसामा परेका बालबालिकालाई देखिने असर छोटो समयको हुँदैन । दीर्घकालीन असरहरू पर्न सक्छन् । किशोर अथवा बालअवस्थामा भएका हिंसाको असर पछिसम्म रहन्छ । कसैको विश्वास नगर्ने प्रवृत्ति विकास हुन्छ । त्यसकारणले काम आत्मविश्वासका साथ गर्न नसक्ने र पढाइमा ध्यान नजान सक्छ । पुरानो घट्नाबाट बाहिरिन नसकेर पनि धेरैलाई दैनिक क्रियाकलापमा असर देखिन्छ ।

मानसिक हिंसामा परेकाहरू डिप्रेसनमा पुग्ने धेरै जोखिम हुन्छ । नेपाल जानसख्यिंक तथा स्वास्थ्य संरक्षणले सन् २०१६ मा गरेको सर्भेक्षणअनुसार महिलाहरूमा ५ जनामा १ जना शारीरिक हिंसामा पर्ने गरेका छन् ।

बालबालिकाहरूको इन्टरनेट पहुँच बढ्दै छ । यस्ताे माध्यमबाट हुने हिंसाबाट कसरी बालबालिकालाई बचाउने ? अभिभावले के गर्नुपर्छ ?

अभिभावकहरूले अनलाइनबाट पनि हिंसा हुन्छ भन्ने कुराप्रति जानकार हुनुपर्छ । सम्भावित हिंसाहरू के के हुन् भन्नेमा सचेत हुनुपर्छ । हिंसाका प्रकारहरू पनि जान्न आवश्यक छ । ‘इन्टरनेट सेफ्टी’बारे अभिभावक पनि जानकार हुनुपर्छ र बालबालिकालाई पनि जानकारी दिनुपर्छ । बालबालिकाहरू के गर्दैछन् भन्ने परिवारले बेलबेलामा बुझ्न आवश्यक छ । पढाई अथवा मनोरञ्जनात्मक कार्य गर्दै भए पनि सचेत गराउन र अभिभावक आफैँले नियाल्न जरुरी छ ।

अघि तपाईंले नै भन्नुभयो, धेरै बालबालिका चिनेजानेकै मान्छेबाट हिंसामा पर्ने गरेका छन् । हिंसा भइरहेको छ भनेर बालबालिकालाई कसरी थाहा दिने ?

कसैले मन नपर्नेगरी छोएमा र कसैले संवेदनशील अंगहरूमा छोएमा हिंसा हो वा नराम्रो छुवाई भन्ने कुरा बालबालिकाले जान्न आवश्यक छ । यो जानकारी अभिभावकले थाहा दिनुपर्छ । त्यस्तो घट्ना भएमा विश्वासिलो पात्रलाई सुनाउनपर्ने कुरा सिकाउने । कसैले केही दुर्व्यवहार गरेको छ भने अभिभावकलाई सुनाउन सक्ने वातावरण भने हुन आवश्यक छ । कसैले धम्क्याएमा गुनासो पोख्ने वातावरण बनाउने र हिंसाबारे सही समयमा जानकारी गराउन मद्दत पुर्‍याउने अभिभावकको पनि भूमिका हुन्छ ।

। स्कुलहरूमा यौन शिक्षा नभएकाले, पोर्नोग्राफीबाट यौन शिक्षा पाएको हुन सक्छ । जुन निकै हानिकारक हो । गलत सोर्सबाट जानकारी लिनु पनि खतरा हुन्छ । त्यसैले पनि सही स्रोतबाट जानकारी दिनुपर्छ । आफैँ सिक्नेभन्दा पनि सही समयमा र सही ठाउँबाट यौन शिक्षा सिकाइनुपर्छ ।

बालबालिकालाई यौन शिक्षा दिने सही समय कुन हो ?

सही समय भनेको यही वर्ष हो भन्ने त छैन तर पनि हुर्कँदै गर्दा सानो सानो कुरामा सचेत भने गराइरहनुपर्छ । राम्रो छुवाइ र नराम्रो छुवाइ भन्ने हुन्छ । त्यसबारे ३-४ वर्षबाटै थाहा दिँदा केही फरक पर्दैन । एउटा बालकले जति बुझे वा नबुझे पनि जान्ने प्रक्रिया भने सुरु हुन्छ ।

कुन उमेर समूहको बालबालिकालाई कुन सूचना कसरी दिने अथवा सिकाउने भनेर अभिभावकलाई जानकारी भने हुनुपर्छ । सानो बालबालिकालाई निकै ठूलाे कुरा गर्न हुँदैन । सरल र बुझिने गरी जानकारी सानै उमेरबाट दिनुपर्छ । सानै उमेर नभए पनि उनीहरू हिंसाको सिकार भएका हुन सक्छन् । साधारण समयमा कुरा गरेर अनौपचारिक तरिकाले जानकारी गराउन सकिन्छ ।

कोहीमाथि हिंसा भइरहेको छ भने न्यायका लागि कसले कसरी कसलाई जानकारी गराउन सक्छन् ?

तपाईंले कुनै पनि प्रकारको हिंसा भइरहेको देख्नु भएको र भोग्नु भएको छ भने यी नम्बरहरूमा सम्पर्क गरी जानकारी दिन सक्नुहुनेछः १०० (नेपाल प्रहरिको हटलाइन), ११४५ (लैंगिक हिंसाविरुद्ध उजुरी गर्ने राष्ट्रिय महिला आयोगको हटलाइन), १०९८ (बाल हेल्पलाइन) । यहाँ तपाईंका सबै जानकारीहरू सुरक्षित र गोप्य राखिनेछन् ।

उपमा मल्लका सुझाव भिडियोमा हेर्नुहोस्: