१७ पटक सगरमाथा चढेका पेम्बा, जसले आँखैअघि हिमपहिरोमा बा र काका गुमाए

A+ A A-

‘पेम्बा, आई ह्याभ अ ब्रेन ट्युमर !’

अचानक क्लाइन्टको खुलासाले हिउँमा टेकिरहेका पेम्बा तेन्जिङ शेर्पाको पाइला लरखरायो । सन् २००४ तिर अबुधाबीको राजपरिवारका छोरा तोमसलाई लिएर उनी सगरमाथा चढ्दै थिए ।

पेम्बाको जिम्मेवारी थियो, तोमसलाई सकुशल आरोहण गराएर बेस क्याम्पमा लिडरको जिम्मा लगाउनु । तोमसका आँखाले निकै कम देख्न थालेका थिए । तैपनि उनी निडर थिए । त्यतिबेला खाली चेक निकालेर पेम्बाको हातमा थमाउन खोज्दै भने, ‘नडराऊ । औषधि बोकेको छु । बरु तिम्लाई कति पैसा चाहिन्छ भर । म काठमाडौं पुगेपछि पठाइदिन्छु ।’

तर, अग्ला पहाडहरूको बीचमा हुर्किएका पेम्बा स्वाभिमानी थिए । उनले तत्काल अस्वीकार गर्दै भने, ‘म काम सकेपछि मात्र लिऊँला । पहिलो त तपाईंलाई सुरक्षित फर्काउनु छ ।’

पेम्बा र तोमस नर्कोल भन्ने ठाउँमा थिए । साथमा तोमसका फोटोग्राफर पनि थिए । नर्कोलमा उनीहरूले २५ दिन बिताए ।

सगरमाथा आरोहणको गन्तव्यनजिक आइपुगिसकेको थियो । समिटको १० मिटर मात्र तल थियो पेम्बाको टिम । तर, अचानक तोमसले पूरै आँखा देख्न छाडे । अवस्था एकदमै नाजुक हुँदै थियो । तोमसलाई बिस्तारै उनीहरूले अक्सिजनका साथ तल झार्दै थिए ।

तल झर्दै गर्दा दोस्रो स्टेपमा पुगेपछि तोमसले अन्तिम शब्द बोले, ‘पेम्बा, आई एम गोइङ टु डाइ‍...!’

तोमसको टाउकोको नसा चुँडिइसकेको थियो । उनीहरूले प्रयास त गरे । दुर्भाग्य, तोमसको प्राण हिउँमा विलीन भयो । ‘अब ऊ रहेन पेम्बा,’ निराश हुँदै तोमसको फोटोग्राफरले भने ।

चिसिइसकेका तोमसलाई समाउँदै आधा घण्टासम्म पेम्बा रोइरहे ।

गह्रौँ मन बनाएर तल ओर्लिरहेका पेम्बालाई अचानक अर्को जिम्मेवारी आइलाग्यो । अस्ट्रेलियन माउन्टेनर डेड लिंकन हल समिटनजिकै अड्किएका रहेछन् । ‘पेम्बा, माथि एक जना मान्छे ज्युँदै रहेछ । तिमीलाई जति पैसा चाहिन्छ म दिन्छु । तर, उसलाई बचाउनु छ,’ उनका रसियन लिडरले आग्रह गरे । लखतरान भइसकेका पेम्बा द्विविधामा परे ।

उनको आफ्नो मानवीय कर्तव्य सम्झे । माथि गएर अलपत्र परेका डेड लिंकन हललाई लिएर फर्किए । ती माउन्टेनरको अवस्था गम्भीर थियो । धन्न, त्यहाँबाट लगेपछि उनी जीवित फर्किए ।

फर्किएपछि पेम्बा चर्चाको पात्र बने । उनको फोटो स्टोरी नेसनल जियोग्राफीमा छापियो । अबुधाबीको राजपरिवारबाट पेम्बाले सुरुमा सय डलर प्राप्त गरे । पछि थप १५ हजार डलर पनि पाए ।

‘मेरो जीवनमा यो अनपेक्षित कमाइ थियो, यही कमाइले छोराछोरीलाई राम्रो स्कुलमा पढाउन सकेँ र थोरै जमिन जोड्न सकेँ,’ पेम्बा स्मृतिका पर्दा उघार्दै जान्छन् ।

०००

गत जेठको पहिलो साता, खुम्बु गाउँपालिका- ५ स्थित सम्देमा आफ्नै होटल व्यवसायमा व्यस्त थिए पेम्बा । थाम्सेर्कु बियु लजमा विदेशी र स्वदेशी पाहुनाको सेवामा पेम्बा दम्पती खटिएका थिए ।

होटलको भित्ताभरि लहरै हिमाल आरोहणका फोटो झुण्ड्याइएका थिए । कोही ती फोटोको पनि फोटो लिँदै थिए । फोटोहरू नियाल्दै गर्दा सामन्ने आएका पेम्बामाथि मेरो नजर गयो । उनी मुसुक्क हाँसे । ‘तपाईंले कति पटक चढ्नुभयो सगरमाथा,’ मैले जिज्ञासा राखेँ । पेम्बाले गम्न नपाई जवाफ दिए, ‘सगरमाथा १७ पटक, छोयु ५ पटक, मनास्लु ६ पटक...!’

उसो त खुम्बुका अधिकांश शेर्पाहरूको नियती नै हो हिमाल चढ्नु । पेम्बालाई थाहा छैन हिमाल चढ्नु रहर हो कि हैन ? तर, बाध्यता भने जरुर हो । ‘सबै कुरा पुग्थ्यो भने हिमाल चढ्दिनथिएँ । गुजारा चलाउनै पनि त चढ्नुपर्‍यो,’ पेम्बा सुनाउँछन् ।

नत्र त, पेम्बालाई उतिबेलैदेखि बिट मारिदिन मन थियो हिमाल चढ्न, जतिबेला उनले आँखाअघि बा र काका गुमाए । आत्मीय साथीहरू गुमाए ।

पेम्बाका बा कुकिङ गर्थे । एउटै टिममा थिए बा, साथी र पेम्बा । पेम्बा सगमाथा चढिरहेको बेला बेसक्याम्पका हिमपहिरो आयो भन्ने खबर पाए । पांगबुचे, थामे, लुक्ला, थाक्सिन्दोलगायत आफन्तहरू उनले गुमाएका थिए । हिमपहिरोमा १५ जनाले ज्यान गुमाएका थिए । सन् २०१४ सालको त्यो घटना पेम्बाको जीवनमा चहर्‍याइरहने घाउ बनेर बसिरह्यो । ‘पेम्बा, बा रहेनन् भनेर भनेको कुरा कानमा अझै पनि गुन्जिरहन्छ,’ उनी सम्झन्छन् ।

आफैँ पनि पटक-पटक मृत्युको मुखबाट उम्किएका छन् पेम्बा । एक पटक धौलागिरी चढ्दै थिए । क्याम्प तीनमा पुग्दा हिमपहिरो आयो । टिमका सबैलाई पहिरोले बगाइदियो । पेम्बा हिउँमा पुरिए । हिउँ छिचोल्दै दुुई जना शेर्पा बाहिर निस्केछन् ।

पेम्बाको खुट्टा हिउँबाहिर देखिएछ । बाँकी शरीर तल गाडिएको थियो । ‘तत्काल उनीहरूले मलाई निकालेछन् र म बाँचे,’ पेम्बा सम्झन्छन् । सिसापाङ चढ्दा पनि उनी संयोगले बाँचे । त्यतिबेला उनले समूहको लिडरलाई भनेका थिए, ‘हिउँको अवस्था राम्रो छैन । अहिले माथि नजाऊँ ।’

तर, टिम लिडरले उल्टै अपशब्द बोल्दै पेम्बालाई गाली गरे । अनि नगई धर थिएन । क्याम्प-२ को उकालो चढ्दै गर्दा हिमपहिरो आयो । समूहका तीन जना फ्रेन्चसाथी आँखैअघि बिते ।

त्यही टिमका लिडरसहित ६ जनालाई अर्को पालि मनास्लुको हिमपहिरोले सोहोरेको थियो ।

०००

हिमालसँग पेम्बाको साइनो बाल्यकालदेखि थियो । १४ वर्षको कलिलो उमेरमा पहिलो पटक भारी बोकेर सगरमाथा बेसक्याम्प पुगेका थिए । त्यतिबेला उनको घर थेस्योमा पर्‍यो । घरमा चाहिने सामान पनि जिरीबाट बोकेर २० दिनको बाटो हिँडेर ल्याउनुपर्थ्यो । अधिकांश रात ओडार र चौरमा बित्थे ।

पेम्बाका बा हिमालयन जोनिस कम्पनीमा कुकिङ गर्थे । बासँगै उनी पहिलो पटक १४ वर्षको उमेरमा ट्रेकिङ हिँडे । ट्रेकिङकै क्रममा एकजना जापानिजलाई पेम्बाप्रति स्नेह जागेछ । उनले सोधे, ‘तिमीलाई के गर्ने इच्छा छ ?’

उनले आफ्नो रहर बताए, ‘मलाई पढ्ने इच्छा छ । तर पैसा छैन ।’

जापानिजले भने, ‘एक महिनामा तयारी हुनु, काठमाडौं आउनु । म पढाउने व्यवस्था गर्छु ।’

केही महिनापछि पेम्बा स्कुल पढ्नका लागि काठमाडौं गए । पढाइ राम्रो हुँदै थियो । ५ कक्षामा पढ्दै गर्दा एकदिन एउटा फ्याक्स आयो । फ्याक्समा पेम्बाको पढाइ खर्च व्यहोर्ने जापानिजको दुर्घटनामा परेर मृत्यु भएको खबर थियो ।

जापानिजको निधनले पेम्बाको पढाइ अधुरै रह्यो । बुबाको खर्चमा पढ्ने हैसियत उनको थिएन । त्यसपछि पुनः गाउँ फर्किन बाध्य भए ।

खुम्बु फर्किएपछि पेम्बा बासँगै ट्रेकिङमा हिँड्न थाले । त्यही क्रममा उनका मामाका छोराले भने, ‘अब क्लाइम्बिङमा हिँड ।’

सुरुमा उनले कालो बुक (पोर्टरको लाइसेन्स)पाए । सन् १९९९ मा पहिलो पटक पेम्बा धौलागिरी हिमालको यात्रामा निस्किए । पहिलो पटक जाँदा उनी किचनको हेल्पर थिए । त्यसपछि त हिमालको यात्रा उनको दैनिकी नै बन्यो ।

सन् २००१ म पेम्बाले पहिलो पटक अमेरिकी टोलीसँग सगरमाथा चढेका थिए । त्यतिबेला आइसफलको भर्‍याङमा पुग्दा पेम्बालाई डर लागेको थियो ।

त्यसपछि त हरेक सिजनमा पेम्बा सगरमाथा चढ्न थाले । एक पटक सगरमाथा चढ्दा ५/६ लाख कमाइ पनि हुने । पछिल्लो पटक भने कोरोनाले गर्दा रोकियो । त्यतिबेला थुप्रैलाई कोरोनाले थला पारेको थियो । अघिल्लो वर्ष पनि मौसमका कारण सफल भएन । यसपालि भने उनी चढेनन् । अब चढ्ने मन पनि उतिसाह्रो छैन पेम्बालाई ।

अब बिस्तारै ‘गिभअप’ दिने सोचमा छन् उनी । ‘थुप्रै बाँचियो जोखिमको जीवन । परिवारलाई पुग्ने आम्दानी भयो भने अब चढ्दिनँ होला,’ पेम्बा गम्भीर मुद्रामा भन्छन् ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, जेठ ३१, २०७९ १४:०२