कृषिक्षेत्र कित्ताकाटमा कडाइ, जग्गालाई १० भागमा वर्गीकरण

A+ A A-

सरकारले काठमाडौं उपत्यकामा कृषिक्षेत्रको रूपमा वर्गीकरण गरिएको जग्गालाई ५ सय वर्गमिटर क्षेत्रफलभन्दा कम हुने गरी कित्ताकाट गर्न नपाइने व्यवस्था गरेको छ । जग्गालाई १० भागमा विभाजन गरी जारी गरिएको भू-उपयोग नियमावलीले यस्तो व्यवस्था गरेको हो । नियमावली मंगलबारदेखि कार्यान्वयनमा आएकाे छ ।

तराई र भित्री मधेसको हकमा ६ सय ७५ वर्गमिटर र यी क्षेत्रबाहेकका भूभागमा १ हजार वर्गमिटरभन्दा कम क्षेत्रफल हुनेगरी कित्ताकाट गर्न नपाइने व्यवस्था गरेको छ ।

आवासीय क्षेत्रमा वर्गीकरण गरिएको जग्गालाई न्यूनतम १ सय ३० वर्गमिटरभन्दा कम क्षेत्रफल हुनेगरी कित्ताकाट गर्न प्रतिबन्ध गरेको छ । साथै, ५ सय वर्गमिटरभन्दा सानो कित्ताको हकमा चौडाइभन्दा लम्बाइ चार गुणा बढी हुनुपर्ने व्यवस्था गरिएको छ । कित्ताको क्षेत्रफल अमिल्दो भई सिमानाको अर्काे कित्ताबाट निश्चित क्षेत्रफल समावेश गरी प्लट मिलान गर्न सकिने नियमावलीमा उल्लेख छ ।

प्लट मिलाउँदा सम्बन्धित कित्तामा नै गाभिने गरी गर्नुपर्ने व्यवस्था गरिएको छ । उल्लेखित क्षेत्रफल नघट्ने गरी जग्गाको कित्ताकाट गर्न सम्बन्धित स्थानीय तहले आवश्यक मापदण्ड निर्धारण गर्न भने सक्ने व्यवस्था गरिएको छ ।

यसरी विभाजन गरियो १० भागमा

कृषिक्षेत्र

कृषिक्षेत्र भनेर खेतीपातीका लागि उपयोग भइरहेको जग्गा, सरकारी र सार्वजनिक वनक्षेत्रबाहेक रुख झाडी भएको जग्गा, कृत्रिम बासस्थान बनाई पशुपालन गरिएको जग्गा, कित्ताको क्षेत्रफल ५ हजार वर्गमिटरभन्दा बढी भई खेती गरिएको जग्गा आदिलाई वर्गीकरण गरिएको छ ।

आवासीय क्षेत्र

नागरिक आवासको रूपमा प्रयोग भएको जग्गा, व्यक्तिगत प्रयोजनका लागि प्रयोग गरिएको जग्गा, ग्रामीण क्षेत्रमा बनाइएका विभिन्न संरचना भएको जग्गा, बसोबासका लागि आवश्यक आधारभूत भौतिक पूर्वाधारहरू भएको क्षेत्रमा रहेको १ हजार वर्गमिटरभन्दा साना कित्ता जग्गा आदिलाई वर्गीकरण गरिएको छ ।

व्यावसायिक क्षेत्र

खरिदबिक्री प्रयोजनका लागि छुट्याइएको घरजग्गा, व्यापार, व्यवसाय सञ्चालन भएको वा सो जग्गाबाट १ सय मिटर अर्धव्यासमा करिब ५० व्यावसायिक कारोबारका लागि छुट्याइएको जग्गा, निजी, सरकारी वा सार्वजनिक क्षेत्रबाट सञ्चालन भएका सेवा उपलब्ध गराउनका लागि छुट्याइएको जग्गा, पर्यटकीय गतिविधिमा उपभोग भइरहेको जग्गालाई व्यावसायिक क्षेत्रमा वर्गीकरण गरिएको छ ।

औद्योगिक क्षेत्र

वस्तु वा कच्चा पदार्थ उत्पादन गर्ने घर भएको जग्गा, नेपाल सरकारले घोषणा गरेका औद्योगिक क्षेत्र, विशेष आर्थिक क्षेत्रलगायत वा सो प्रयोजनका लागि छुट्याइएको जग्गा आदिलाई वर्गीकरण गरिएको छ ।

खनिज क्षेत्र

जमिनको सतहमा वा जमिनको मुनि विभिन्न किसिमका खानी भएका क्षेत्र, खनिज पदार्थ वा बहुमूल्य धातु भएको क्षेत्र खानी वा खनिज पदार्थ उत्खनन् भइरहेको वा भइसकेको र हाल खाली रहेको क्षेत्र आदिलाई खानी तथा खनिज क्षेत्रमा वर्गीकरण गरिएको छ ।

वनक्षेत्र

सरकारी, सामुदायिक, कबुलियती, धार्मिकलगायत सबै प्रकारका वनजंगल भएको जग्गा, रुख तथा वनस्पतिले ढाकिएको जग्गा, अन्य प्रयोजनको रूपमा वर्गीकरण नभएका झाडी, बुट्यान आदि भएको जग्गा, प्राकृतिक चरन, राष्ट्रिय निकुञ्ज, वन्यजन्तु आरक्ष, सिकार आरक्ष, मध्यवर्ती क्षेत्र रहेको जग्गा, पानीको मुहान संरक्षणका लागि लगाइएको रुख भएको जग्गा आदिलाई वन क्षेत्रमा वर्गीकरण गरिएको छ ।

सिमसार वा रामसार क्षेत्र

नदी, खोला, ताल, सिमसार क्षेत्र भनेर नदी, खोला, नहर, प्रकृतिक ताल, पोखरी, साबिकको नदी वा खोला बगेको र हाल नदी, खोला उकास भई बगर वा ढुंग्यान कायम भएको क्षेत्र, पानी जमेको वा जम्ने सम्भावना भएको सिमसार वा रामसार क्षेत्र वा सोको डिल भएको क्षेत्रलाई वर्गीकरण गरिएको छ ।

सार्वजनिक उपयोगको क्षेत्र

विभिन्न किसिमका यातायात पूर्वाधार सार्वजनिक रूपमा उपयोग हुने क्षेत्रले ओगटेको जग्गा, शहरी क्षेत्रको खुला हरित क्षेत्र तथा मैदान रहेको सार्वजनिकस्थल, प्राकृतिक वा मानव निर्मित सम्पदा वा पूर्वाधार रहेका जग्गा, सरकारी वा सार्वजनिक र सामुदायिक शिक्षण संस्था भएको जग्गा आदिलाई वर्गीकरण गरिएको छ ।

पुरातात्त्विक महत्त्व

विभिन्न समुदायले परम्परागत रुपमा पूजा गर्ने स्थल, विश्व सम्पदा सूचीमा रहेको क्षेत्र, विभिन्न ऐतिहासिक ढाँचा, निर्माण वा स्थल, नेपाल सरकारले पुरातात्तिवक महत्त्वको भनी संरक्षण गरेको क्षेत्र आदिलाई सांस्कृतिक तथा पुरातात्विक महत्त्वको क्षेत्रमा वर्गीकरण गरिएको छ ।

अन्य क्षेत्र

विशिष्ट किसिमको भूउपयोग क्षेत्र, स्थानीय आवश्यकताअनुसार छुट्याउनुपर्ने अन्य कुनै भू–उपयोग क्षेत्रलाई नेपाल सरकारबाट आवश्यकताअनुसार तोकिएका अन्य क्षेत्रमा वर्गीकरण गरिएको छ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, जेठ २४, २०७९ १८:१६