प्याडको गुणस्तर नहुँदा महिलाको शरीर जोखिममा, परीक्षण नभएका ४० करोड थान प्याड बर्सेनि हुन्छ प्रयोग

प्याडको गुणस्तर नहुँदा महिलाको शरीर जोखिममा, परीक्षण नभएका ४० करोड थान प्याड बर्सेनि हुन्छ प्रयोग

A+ A A-

डेढ वर्षअघिको कुरा हो । महिनावारी हुँदा लगाउने सेनिटरी प्याडले योनी चिलाउन थालेपछि २५ वर्षीया भूमिका शर्मा फार्मेसी पुगिन् । बिहानदेखि लगाएको प्याड दिउँसोसम्ममा अस्वाभाविक रूपमा भिज्नुका साथै प्याडभित्रैबाट सानासाना दाना निस्कन थालेपछि हैरान भएकी भूमिका चिकित्सकको सहयोग लिन पुगेकी थिइन् । ‘डुप्लिकेट प्याड’का कारण यस्तो भएको बताउँदै चिकित्सकले प्रयोग गरिरहेको प्याडको कम्पनी फेर्न सुझाए र हप्ता दिनका लागि मलम थमाइदिए ।

गुणस्तरहीन प्याड प्रयोग गरेकै कारण यौनाङ्गमा समस्या लिएर अस्पताल धाउने भूमिका एक्लो पात्र भने होइनन् । प्याडकै कारण उनी जस्तै १० प्रतिशत महिलाहरू संक्रमण लिएर प्रसूतिगृह धाउने गरेको स्त्रीरोग विशेषज्ञ डा. कृति पाल बताउँछन् । उनका अनुसार सेनेटरी प्याड गुणस्तर नहुँदा महिलामा यौनाङ्ग चिलाउने, दुख्ने, स–साना विविराहरू आउने र संक्रमण हुने गरेको पाइएको छ । ‘यसले गर्दा छाला, यौनाङ्ग र पाठेघरमा दीर्घकालीन संक्रमण हुने जोखिम महिलामा हुन्छ’, उनी भन्छिन्, ‘महिलाको प्रजनन र यौन स्वास्थ्यमा यसले असर गर्छ ।’

सेनेटरी प्याड गुणस्तर नभइदिनाले महिलाहरूले स्वास्थ्यको मूल्य चुकाउन बाध्य हुनुपरेकाे डा. कृति बताउँछन् ।

त्यसो त नेपालमा हाल ३५ वटा सेनेटरी उद्योगहरू छन् जसले बर्सेनि ३० करोड (पिस) प्याड उत्पादन गर्छन् । साथै, छिमेकी देश भारतबाट पनि बर्सेनि १० करोड (पिस) प्याड आयात हुँदै आएको छ । विडम्बना नेपाली बजारमा पाइने ४० करोड प्याडको हालसम्म पनि गुणस्तर मापन हुन सकेको छैन । परीक्षण बेगर नै यी प्याड नेपाली महिलाहरूले प्रयोग गर्न बाध्य छन् ।

यतिसम्म कि मर्यादित महिनावारीको अभियान चलाइरहेकी लेखक/अभियन्ता राधा पौडेल आफूले बनाउने कपडाको सेनेटरी प्याडको गुणस्तर परीक्षण गर्न भारत पठाउने गर्दै आएकी छन् । सरकारले मर्यादित महिनावारी नीति बनाए पनि मर्यादित प्याडमैत्री नीति बनाउन चुकेको उनको भनाइ छ । राधा भन्छिन्, ‘हामीले प्रयोग गर्दै आएको स्यानिटरी प्याड विश्वको प्लास्टिकजन्य प्रदुषणयुक्त वस्तुहरूमा पाँचौँ तहमा पर्छ । केमिकलसहितका यस्ता प्याड हामी जीवनभर लगाइरहेका छौँ । त्यसको असर महिलामा कति परिरहेको छ यसबारे न उपभोक्ता जानकार छन् न सरकारले वास्ता नै गरेको छ ।’

किन हुँदैन गुणस्तर मापन ?

त्यसो त नेपालमा प्याड उत्पादन गर्दे आएका ३५ उद्योगमध्ये जस्मिन हाइजिन प्रडक्टस् कम्पनीले मात्रै गुणस्तर चिह्न (एनएस) लिएको छ । सो कम्पनीले नेपाल गुणस्तर तथा नापतौल विभागबाट गुणस्तर चिह्न लिएको हो ।

विभागकी प्रवक्ता ज्योतीजोशी भट्ट भन्छिन्, ‘बाहिरबाट आउने सेनेटरी प्याडको गुणस्तर कुनै पनि निकायले हेरेको छैन । हामीले विभागमा गुणस्तर नापजाँचका लागि आवेदन आएकाहरूको मात्रै परीक्षण गर्दै आएका छौँ । जस्मिन बाहेक दुई/तिनवटाबाट आवेदन आएको छ, प्रक्रिया पूरा भएपछि गुणस्तर चिह्न प्रदान गर्छौँ ।’

नेपाल स्यानिटरी प्याड उत्पादक संघका अध्यक्ष डोलराज अधिकारीले भने गुणस्तर चिह्न प्रदान गर्ने नीति तीन महिना अगाडि मात्रै नेपालमा आउँदा प्याडको गुणस्तर मापन गर्न नसकेको बताउँछन् । भन्छन्, ‘तीन महिना अघिमात्रै आएको हो यो नीति, त्यसैले हामीले आवेदन दिए पनि चिह्न पाउने प्रक्रियामै छौँ ।’ यद्यपि अध्यक्ष अधिकारी आफ्नै ल्याबमा परीक्षण गर्दै आएको दाबी गर्छन् । ‘सरकारले परीक्षण गरे झनै राम्रो हुन्थ्यौँ तर वर्षौदेखि हामी आफैँले आफ्नै ल्याबमा परीक्षण गरेर बजार पठाउँदै आएका छौँ ।’

भन्सार विभाग भन्छ- हामी थान गन्छौँ, गुणस्तर होइन

उता भारतबाट बर्सेनि आयात भइरहेको १० करोड थान सेनेटरी प्याडको पनि गुणस्तर परीक्षण हुँदैन । न त सरकारले नै यसको चेकजाँच गर्नतिर ध्यान दिएको छ । औषधि वा औषधिजन्य उपकरण आयात हुँदा भन्सार कार्यलयमै त्यसको गुणस्तर परीक्षण गर्ने गरिएको छ । तर महिलाको स्वास्थसँग जोडिएको सेनेटरी प्याडको भने भन्सार विभागले परीक्षण गर्दैन । कस्तो आयो भन्दा पनि कति मात्रामा आयो भन्ने मात्रै आफूले हेर्ने भन्सार विभागको भनाइ छ ।

भन्सार विभागका सूचना अधिकारी पूर्णविक्रम खड्का कानुनी रूपमा गुणस्तर चेकजाँच गर्ने सिफारिसपत्र आएपछि मात्रै आफूले परीक्षण गर्न मिल्ने बताउँछन् । भन्छन्, ‘औषधि र स्वास्थ्य उपकरणहरूमा गुणस्तर परीक्षणका लागि सरकारले हामीलाई कानुनी रूपमा सिफारिस गर्दै आएको छ । तर सेनेटरी प्याडमा छैन ।'

सेनेटरी प्याडमा कर घटाएको सरकारले गुणस्तर बढाउँला ?

आउँदो साउनदेखि सरकारले सेनेटरी प्याड आयातमा ९० प्रतिशतसम्म भन्सार कर छुट दिने भएको छ । तर, गुणस्तर परीक्षणबिना सस्तो भएर आउने प्याडको कुनै मूल्य नभएको चिकित्सकहरू बताउँछन् । प्रत्येक वर्ष बजेटमा सेनेटरी प्याडमा लाग्ने करको कुरा उठे पनि सरकारले गुणस्तरलाई लिएर भने कुनै कदम अगाडि बढाएको छैन । तर गुणस्तर नै ननापिएको प्याड आयात गर्न सरकारले बर्सेनि ९ अर्ब खर्च गर्दै आएको छ । सरकारले मात्रै नभएर स्वदेशी उत्पादनकर्ताहरूले पनि प्याड उत्पादनमा मात्रै ६ अर्बभन्दा बढी लगानी गरिसकेका छन् । तर, सरकारले समयमै गुणस्तर परीक्षणको व्यवस्थापन नगरिदिँदा स्वदेशी कम्पनीले प्याड निर्यात गर्न पाएका छैनन् । गुणस्तर चिह्न पाए ६० करोड प्याड निर्यात गर्न सक्ने स्वदेशी प्याड उद्योगहरूको दाबी छ ।

यद्यपि हालै सरकारले भारतबाट आउने प्याडमा ९० प्रतिशत कर छुट गरेर विदेशी आयातलाई प्रोत्साहन गरेको उनीहरूको गुनासो छ । मंगलबार विज्ञप्ति नै जारी गर्दै उनीहरूले भनेका छन्, ‘आयातीत सेनेटरी प्याडसँग स्वदेशी उत्पादनले प्रतिस्पर्धा गर्न नसकेको खण्डमा ३ अर्ब रूपैँया बाहिरिन सक्ने देखिन्छ ।’

साउनदेखि विदेशी सेनेटरी प्याड सस्तिनेछ । ७ पिसको न्यूनतम ४८ रूपैयाँ पर्ने स्यानिटरी प्याड ४० रूपैयाँमा किन्न सकिनेछ । नेपाली उत्पादनको प्याडको मूल्य भने ४० रूपैँया नै यथावत रहनेछ । जसले गर्दा विदेशी कम्पनीसँग स्वदेशी प्याड उद्योगहरूले प्रतिस्पर्धा गर्नुपर्ने देखिन्छ ।

सरकारले आयातलाई प्रोत्साहन गर्दैगर्दा स्वदेशी सेनेटरी प्याड उद्योगको अर्बौँ लगानी डुब्न नदिन पुरानै कर कायम गर्नुपर्ने उनीहरूको माग छ । कर बढाएर पुरानै अवस्थामा पुर्‍याए मात्रै आयात निरुत्साहित गर्दै निर्यात गर्न सक्ने उनीहरूको तर्क छ ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, जेठ १९, २०७९ ०७:२१