जसपालाई पछि पारेर एमाले मधेसको दोस्रो दल बन्यो, दोब्बर पालिका जितेर कसरी बन्यो बलियो ?

जसपालाई पछि पारेर एमाले मधेसको दोस्रो दल बन्यो, दोब्बर पालिका जितेर कसरी बन्यो बलियो ?

A+ A A-

५ वर्षको अन्तरालमा एमालेले मधेस प्रदेशमा देखिनलायक चुनावी अंकगणित फेरबदल गरिदियो । ०७४ मा १६ वटा पालिकामा खुम्चेर पाँचौँ दल भएको एमाले ५ वर्षमा झण्डै दोब्बर संख्या थपेर दोस्रो दलमा उक्लिएको छ । अहिलेसम्म आएको मतपरिणामअनुसार एमालेले २९ पालिका जितेर दोस्रो दल भएको छ ।

०७४ को स्थानीय चुनावताका मधेस प्रदेशमा एमाले र केपी ओलीविरुद्ध चर्को आलोचना भइरहेको थियो । मधेस आन्दोलनको आलोचना गरेकै कारण ओली र एमालेविरुद्ध तत्कालीन मधेसकेन्द्रित दलहरू संघीय समाजवादी फोरम र राष्ट्रिय जनता पार्टी (राजपा)ले अभियान नै चलाएका थिए । त्यसैको प्रभावमा एमाले ०७४ को चुनावमा मधेसमा कमजोर मात्र भएन, कतिपय जिल्लामा एउटा पनि पालिका नजित्ने अवस्थामा पुग्यो । एमालेले रौतहट, महोत्तरी र पर्सामा पालिका प्रमुखमा जित निकाल्न सकेन ।

मधेसका आठवटा जिल्लाका १ सय ३६ पालिकामध्ये १६ वटा पालिका मात्रै जितेको थियो । त्यसमा पनि प्रमुख शहरहरूमा एमाले प्रतिस्पर्धामा आउनै सकेको थिएन । खासगरी, पहाडी समुदायको बस्ती बढ्ता भएका जिल्ला र पालिका मात्रै एमालेले जित निकालेको थियो । सर्लाहीको लालबन्दी, हरिवन, ईशनाथ नगरपालिकालगायतमा जितेको एमालेले ती क्षेत्रमा भने अहिले हार बेहोरेको छ । तर, कोर मधेस भनेर चिनिएका प्रदेश पालिकामा जित निकालेको मात्र छैन, प्रतिस्पर्धी दलको रूपमा देखिएको छ ।

मधेसी समुदाय एमालेप्रति नकारात्मक भइरहेका बेलामा एमाले विभाजन भयो । विभाजित एमालेको ठूलो असर मधेस प्रदेशमै परेको थियो । त्यस अर्थमा अहिले एमाले झन् कमजोर हुने विश्लेषण पनि भइरहेको थियो । तर, त्यही बेलामा एमालेले दोब्बरले पालिकाको संख्या वृद्धि गर्‍यो ।

एमालेले एउटा पनि पालिका नजितेको पर्सामा अहिले पाँचवटा पालिका जित्यो । अघिल्लो चुनावमा तीनवटा पालिका जितेको माओवादी शून्यमा झर्दा माओवादीले जितेकै पालिकासहित पाँचवटामा जित निकालेको छ । जसपाका नेता र वीरगञ्ज महानगरका निवर्तमान मेयर विजय सरावगी र माओवादीले जितेका छिपहराई र जगरनाथपुरका प्रमुख एमालेमा प्रवेश गरेको प्रभाव पनि देखियो । ठोरी गाउँपालिकामा एमालेका लालबहादुर श्रेष्ठले माओवादीका निवर्तमान अध्यक्ष पदमलाल श्रेष्ठलाई पराजित गरेर जित निकाल्यो र एमाले पर्सामा ठूलो दल बन्यो ।

पर्सामा एमालेले जसरी पार्टीलाई सुधार गर्‍यो, त्यसको प्रभाव बारामा पनि देखियो । एमालेका लागि प्रतिकूल मानिएको कलैया उपमहानगर मात्र होइन, निगजढ नगरपालिका पनि जित्यो । बारामा ०७४ मा दुईवटा पालिका जितेको एमालेले अहिले उपमहानगरसहित पाँचवटा पालिका जित्यो र बाराको ठूलो दल बन्यो ।

संख्यात्मक हिसाबमा एमालेले सबैभन्दा बढी प्रगति गरेको सिरहा जिल्लामा देखियो । सिरहामा एमालेले नौवटा पालिका जितेर ठूलो बन्यो । पहिला चारवटा पालिका जितेको एमालेले अहिले पाँचवटा थप्यो । पहिला माओवादीले जितेका पालिका जितेर नै एमालेले माओवादीलाई उछिन्यो ।

एमालेले कोर मधेसमा जित निकालिरहेका बेला अघिल्लो चुनावमा जितेका पालिकाहरू हारेको छ । पहिला राम्रो जित निकालेको सर्लाहीमा एउटा पालिकामा थन्किएको छ । अघिल्लो चुनावमा एमालेले चारवटा पालिका जितेको थियो । एमालेले धनुषामा पनि पालिकाको संख्या गुमाएको छ । पहिला चारवटा पालिका जितेको एमालेले अहिले तीनवटा मात्रै जितेको छ । जनकपुर उपमहानगरमा एमाले प्रतिस्पर्धी दलको रूपमा पनि उपस्थित भएको छ । अघिल्लो चुनावमा चौथो भएको एमाले अहिले निकटतम प्रतिस्पर्धी भएको छ ।

एमाले मधेसका तीनवटा जिल्लामा पहिलो दल बन्न सफल भएको छ । अघिल्लोपटक एउटा पनि पालिका जित्न नसकेको एमालेले पर्सामा पाँचवटा पालिका जितेर ठूलो दल भएको छ । अहिले बारामा पनि कलैया उपमहानगर र निजगढ नगरपालिकासमेत गरी पाँचवटा पालिका जितेर पहिलो दल बनेको छ । एमालेका लागि यी दुई जिल्लाको उपलब्धि महत्त्वपूर्ण थियो । यद्यपि, पहिला जितपुर सिमरा उपहानगरपालिका जितेको एमालेले उक्त पालिका गुमाउन पुग्यो । त्यसको क्षतिपूर्तिको रूपमा अर्को कलैया उपमहानगरपालिका जित्यो । यता सिरहामा गोलबजार, सिरहा नगरपालिकासहित नौवटा पालिका जितेको छ ।

कसरी बलियो बन्यो एमाले ?

एमाले मधेसमा बलियो हुनुमा दुईवटा कारण देखिएको छ । पछिल्ला दिनमा मधेसकेन्द्रित दलका नेताहरूमा पनि सानो होइन, ठूलो दलमै आबद्ध हुनुपर्ने रहेछ भन्ने मनोविज्ञानले काम गरेको थियो । वीरगञ्जका निवर्तमान मेयर विजय सरावगीले एमाले प्रवेश गर्ने क्रममा भनेका थिए- ठूलो दलमा नलागी काम गर्न नसकिने रहेछ । त्यही मनोविज्ञानका कारण लोसपा, जसपा र स्वतन्त्र रूपमा निर्वाचित स्थानीय जनप्रतिनिधिहरू पनि एमालेमा प्रवेश गरेका थिए ।

माओवादी छोडेर प्रभु साहको टोली एमालेमा प्रवेश गरेपछि उनीसँगै एमाले प्रवेश गर्नेहरूको संख्या ठूलो थियो । साहसँगै चारवटा पालिका प्रमुख एमाले प्रवेश गरेका थिए । त्यसबाहेक अन्य जिल्लास्तरीय नेताहरू पनि एमाले प्रवेश गरेका थिए । चार जना प्रदेशसभा सदस्य पनि माओवादी छोडेर एमालेमा प्रवेश गरेका थिए । प्रभु साहले एमालेलाई कोर मधेसमा विस्तार गरे ।

त्यसबाहेक माओवादीभित्रको अन्तरविरोध पनि एमालेलाई फाइदा पुगेको छ । माओवादीका नेताहरू गिरिराजमणि पोखरेल र मातृका यादवको टसल र यी दुवै नेताले मधेस इञ्चार्ज गणेश साहलाई अस्वीकार गर्दा सिरहा, धनुषा, पर्सा, सप्तरीमा क्षति बेहोरेका छन् । एमालेले जितेको गोलबजारमा माओवादी हराउन माओवादीबाटै बागी उठेका उम्मेदवारबाट सहयोग पुगेको थियो ।

एमालेका सचिव रघुवीर महासेठले पछिल्ला दिनमा एमाले र केपी ओलीप्रतिको क्रेज बढेको बताउँछन्, जुन क्रेज भोटमा परिणत भयो र पालिका जित्न सहज भएको उनी ठान्छन् । क्षेत्रीय दलभन्दा राष्ट्रिय दलमै लाग्नुपर्ने रहेछ भन्ने मनोविज्ञानमा क्षति बेहोर्दै गएको माओवादीभन्दा एमालेमा आकर्षण बढेको सजिलै बुझ्न सकिन्छ ।

विश्लेषक रोशन जनकपुरीको विश्लेषणमा एमाले बलियो बन्नुमा तीनवटा कारण छन् । एक, एमालेको सांगठानिक मत बलियो हुनु । दोस्रो, मधेसकेन्द्रित दलले एजेन्डा बचाउन नसक्नु । तेस्रो, माओवादी कमजोर हुनु ।

पुरीको विश्लेषणमा मधेस आन्दोलनको एजेन्डा बचाउन नसक्दा मधेसी दलभन्दा अरु नै ठीक रहेछन् भन्ने मनोविज्ञानले पनि काम गरेको छ । उनी भन्छन्, ‘एकातिर मधेसकेन्द्रित दलहरूले एजेन्डा बचाउन सकेनन्, अर्कोतिर उनीहरूसँग जनताको वितृष्णा पनि थियो । एजेन्डा बचाउन नसकेको र वितृष्णाको भोट एमालेमा गएको हो ।’

प्रकाशित मिति: बुधबार, जेठ ११, २०७९ १७:४९