उत्पादन बढाउने बजेट ल्याउनुपर्छः डा. रामशरण महत

A+ A A-

सरकारले आगामी आर्थिक वर्ष २०७९/८० को नीति तथा कार्यक्रम बजेट ल्याउने तयारी गरेको छ । शंकटोन्मुख अर्थतन्त्र रहेको अवस्थामा आगामी बजेट सरकारले कस्तो ल्याउँछ भन्ने सबैमा चासो बढ्न थालेको छ ।

विदेशी मुद्रा सञ्चितिमा कमी, उच्च व्यापार घाटा, बजारमा बैंकिङ तरलता जस्ता समस्या भोगिरहेका विभिन्न उद्योगी व्यवसायी, आम मानिसहरू आगामी आर्थिक वर्षको बजेट कस्तो आउला भनेर गम्भीर बन्न थालेका छन् ।

विगतमा जस्तै सरकारले ठूलो आकारको बजेट, ठूला योजना र लोकप्रिय बजेट ल्याउनसक्ने तर्क गरिरहेका छन् । तर, पूर्वअर्थमन्त्री डा. रामशरण महत भने मुलुकको अर्थतन्त्र समस्यामा रहेकाले विगतका वर्षहरूको जस्तो सुन्दा रमाइलो लाग्ने र आवश्यकताभन्दा ठूलो आकारको बजेट ल्याउन नहुने बताउँछन् ।

महत विगतका सरकारले ल्याएका बजेटमा धेरै सुधार गरेर आगामी बजेट ल्याउनुपर्ने बताउँछन् । न्युज एजेन्सी नेपालसँग उनले विगतको सरकारले आवाजहरू ठूला गर्ने ठूलो लक्ष्य राख्ने तर कार्यान्वयन हुन नसक्ने कार्यक्रम ल्याएर बजेटसमेत आवश्यकताभन्दा ठूलो आकारमा ल्याएकाले वर्तमान सरकारले आवश्यकता हेरेर सामान्य आकारको बजेट ल्याउनुपर्ने बताए ।

महतले ठूलो आकारको बजेट बनाउँदा ऋण बढ्ने र बजेट खर्च हुन नसक्ने दाबी गरे । उनले वर्तमान सरकारले बजेटमार्फत ल्याएका योजनाहरूको कार्यान्वयन क्षमता बढाउने गरी बजेट ल्याउनुपर्नेमा जोड दिए ।

‘विगतका वर्षहरूमा बजेटमा धेरै सुधार गर्नुपर्छ । आवाजहरू ठूला गर्ने ठूलो लक्ष्य राख्ने कार्यान्वयन हुन नसक्ने कार्यक्रम ल्याएको छ,’ महतले भने, ‘बजेट पनि आवश्यकताभन्दा बढी ठूलो बनाएको छ । ऋण बढाएको छ । वास्तविक खर्च हुन विल्कुल सकेको छैन ।'

चालु आर्थिक वर्षमा अघिल्लो सरकारले साढे १६ खर्बको बजेट ल्याए पनि गएको आठ महिनामा ७ खर्बभन्दा बढी ५० प्रतिशत पनि बजेट खर्च हुन नसकेको महतले बताए । अबको बजेट बनाउँदा सरकारले बजेट पुनःस्थापना गरेर बजेट ल्याउन सुझाव दिए ।

‘यो वर्ष साढे १६ खर्बको बजेट छ, आठ महिनामा ७ खर्ब भन्दा बढी ५० प्रतिशत पनि बजेट खर्च हुन सकेको छैन । त्यसमा चालु र प्रशासनिक खर्च धेरै भएको छ तर पुँजीगत खर्च कम छ,’ उनले भने, ‘८ महिनामा भएको खर्चको ८० प्रतिशत चालु खर्च मात्रै भएको छ । पुँजीगत खर्च ११ प्रतिशतभन्दा बढी भएको छैन । त्यसले गर्दा विकास निर्माण, आर्थिक वृद्धि गर्न सकिएन । आयात बढ्यो । रोजगारीका अवसरमा वृद्धि हुन सकेन । अबको बजेट बनाउँदा पुनःस्थापना गर्नुपर्छ ।’

महतले सरकारले आगामी आर्थिक वर्षको बजेटमा जलविद्युत् उत्पादन, जलविद्युत्‌को विकास र पर्यटन प्रवर्द्धनमा जोड दिनुपर्ने बताए ।

‘विगतका सरकारले ठूला जलविद्युत् आयोजना घोषणा भएका छन् । तर कार्यान्वयन भएको छैन । त्यसले विद्युत निर्यात गर्नसक्ने सम्भावना थोरै छ,’ महतले भने, ‘जलस्रोतको विकास गर्नुपर्छ । पर्यटन विकासको लागि पनि सरकारले कार्यक्रमहरू ल्याउनु पर्छ ।’

नेपालको अर्थतन्त्र सुधारका लागि आगामी बजेटमा दिगो आर्थिक विकासमा जोड दिनुपर्ने उनको सुझाव थियो । दिगो आर्थिक विकास लक्ष्यअनुसार आर्थिक वृद्धि र गरिबी निवारण समाप्त गर्नुपर्ने अहिलेको आवश्यकता भएको बताए । सरकारले बजेट ल्याउँदा क्षणिक फाइदा भन्दा पनि दिगो आर्थिक विकासका लागि मुलुकमा नै उत्पादन वृद्धि, कृषिमा सबैभन्दा बढी लगानी गर्नुपर्ने उनको भनाइ थियो ।

‘नेपालको कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा उत्पादित क्षेत्रहरूको योगदान एकदमै कम छ । ६० प्रतिशतभन्दा बढी सेवा क्षेत्रबाट योगदान हुने गरेको छ तर कृषिबाट २५ देखि २६ प्रतिशत मात्रै योगदान हुने गरेको छ,’ उनले भने, ‘उद्योग क्षेत्रबाट पनि १२ प्रतिशत भन्दा बढी हुने गरेको छैन । त्यसैले हामीले उत्पादन वृद्धि गराउनु पर्छ । कृषि क्षेत्रमा ठूलो लगानी वृद्धि हुनुपर्छ ।’

मुलुकको उच्च व्यापार घाटा कम गर्न कृषि उद्योगमा स्वदेशी तथा विदेशी लगानी बढाउने नीति बनाउनु पर्ने महतको भनाइ छ । कृषिलाई आधुनिकीकरण गरेर उद्योगको रूपमा विकास सरकारले विकास गरे मात्रै मुलुकको आर्थिक वृद्धिदर,रोजगारी, आर्यआर्जनमा वृद्धि, गरिबीनिवारण र राजश्वमा वृद्धि हुनसक्ने उनले बताए ।

‘नेपालको अहिलेको ठूलो समस्या भनेको आयात बढेको छ । निर्यात एकदमै कम छ । निर्यात ३ खर्बभन्दा बढी हुँदैन । आयात १७ खर्ब हुँदा व्यापार घाटा १५ खर्ब हुन्छ,’ उनले भने, ‘यो व्यापार घाटा घटाउनको लागि नेपालबाट निर्यात गर्नसक्ने वस्तुको उत्पादन बढाउनु पर्छ । कृषि क्षेत्रमा नेपाल आत्मनिर्भर हुनुपर्छ ।’

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, जेठ ६, २०७९ १४:२९