विराटनगरः गठबन्धन र एमालेको टक्करमा स्वतन्त्र फ्याक्टर

A+ A A-

प्रदेश १ को एक मात्र महानगर हो- विराटनगर । वीपी कोइराला परिवारको गृहनगर भएकाले यहाँ कांग्रेसको प्रभुत्व अलि बढी छ । २०७४ को स्थानीय चुनाव हेर्दा प्रदेश १ को एक्लो महानगरमा कांग्रेस एक्लै चुनावी मैदानमा थियो । त्यसबेला एमाले र तत्कालीन लोकतान्त्रिक फोरमको संयुक्त गठबन्धन थियो । एक्लै चुनावको मैदानमा आएको कांग्रेसले मेयर / उपमेयर दुवै जित्यो । कार्यपालिका र नगरसभामा समेत कांग्रेसले बहुमत पुर्‍यायो । मेयरमा भीम पराजुली र उपमेयरमा इन्दिरा कार्की निर्वाचित भए ।

अघिल्लो पटक एक्लै मैदानमा आएर जित निकालेको कांग्रेस यो पटक भने मोर्चा बनाएर विराटनगरको चुनावी मैदानमा उत्रिएकाे छ । २०७४ मा एक्लै उठेको कांग्रेस अहिले सत्ता गठबन्धनको अर्को दल जसपालाई उपमेयर दिएर चुनावी मैदानमा छ । यसअघिको चुनावमा गठबन्धनमा रहेको एमाले अहिले भने एक्लै मैदानमा उत्रिएको छ ।

गठबन्धनले कांग्रेसका नागेश कोइरालालाई मेयर र जसपाका अमरेन्द्र यादवलाई उपमेयरको उम्मेदवार बनाएको छ । नागेशले कांग्रेसको संस्थापनइतर पक्षको लबिङबाट टिकट पाएका हुन् । अमरेन्द्र भने जसपा अध्यक्ष उपेन्द्र यादवका छोरा हुन् ।

कांग्रेस मोरङका उपसभापति नागेश कोइरालाको टिकटका लागि नेता डा. शेखर कोइरालाले पार्टीमा ठूलै संघर्ष गर्नुपर्‍यो । कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवानिकट अमृत अर्याल र नेता कृष्णप्रसाद सिटौलानिकट बहालवाला मेयर भीम पराजुलीलाई पछि पार्दै नागेशले टिकट लिएका हुन् ।

२०५४ को स्थानीय चुनाव हारेका अर्याल र बहालवाला मेयर पराजुली भएकाले शेखरको प्रस्तावमा नेताहरू विमलेन्द्र निधि र शशांक कोइरालाले नागेशको नाममा सहमति जनाएका थिए । देउवाले आफूबाहेकका शीर्ष नेता सकारात्मक देखिएपछि नागेशलाई मेयरको टिकट दिए ।

एमालेले विराटनगरको मेयरमा सागर थापा र उपमेयरमा शिल्पा निराला (कार्की) लाई चुनावी मैदानमा उतारेको छ । एमालेका अन्य 'हाई प्रोफाइल' प्रतिस्पर्धीहरूलाई पाखा लगाउँदै थापाले मेयरको टिकट पाएका हुन् । एमालेबाट विराटनगरको मेयरमा लड्न पूर्वमन्त्री लालबाबु पण्डितदेखि प्रदेशका मन्त्री भइसकेका जीवन घिमिरेसम्मले आकांक्षा राखेका थिए ।

थापाले महेन्द्र मोरङ क्याम्पसमा अखिलबाट विराटनगरमा सुरुवाती राजनीतिक पहिचान बनाए । महेन्द्र मोरङ क्याम्पसको दुई कार्यकाल स्ववियु सभापति बनेपछि थापा पार्टी राजनीतिमा सक्रिय भएका थिए । अनेरास्ववियुको सङ्गठन कमजोर हुँदासमेत स्ववियु सभापति जितेपछि थापा राजनीतिक रूपमा चर्चित भए ।

थापाले एमाले महानगर कमिटी इन्चार्ज हुँदै संयोजक र अध्यक्ष भई लगातार १२ वर्षदेखि विराटनगर महानगरको नेतृत्व गरेका छन् । त्यस्तै, राप्रपाले विराटनगरको मेयरमा प्रह्लाद साह र उपमेयरमा बिन्दा लुइटेल आचार्यलाई उम्मेदवार बनाएको छ । त्यस्तै सीके राउत नेतृत्वको जनमत पार्टीले मेयरमा अरूण कुमार मण्डल र उपमेयरमा अन्नुकुमारी कामतलाई उठाएको छ ।

फर्केर हेर्दा ०७४ को चुनाव

०७४ को चुनावमा विराटनगरमा प्रतिस्पर्धामा रहेका कांग्रेस, एमाले र फोरम क्रमशः पहिलो दोस्रो र तेस्रो पार्टी भए । अहिले साविकको दलहरूको पोजिसन केही फेरिएको छ । ०७४ मा माधव नेपाल र झलनाथ खनालहरू एमालेमै थिए । तर, अहिले यी दुई नेताले नेकपा एकीकृत समाजवादी बनाएका छन् ।

अर्कातिर फोरम टुटफुट भएर पनि पुरानै राजनीतिक पोजिसनमा देखिएको छ । ०७४ को चुनावताका अशोक राई र उपेन्द्र यादवले संघीय समाजवादीको नेतृत्व गरेका थिए । अहिले परिवर्तित नामसहितको जसपामा डा. बाबुराम भट्टराई पनि छन् । तर, बाबुरामले नेतृत्व गरेको तत्कालीन नयाँ शक्तिको प्रभाव यसअघि विराटनगरमा थिएन ।

कांग्रेस भने सांगठनिक रूपमा पहिलेभन्दा बलियो देखिएको छ । विजयकुमार गच्छदार नेतृत्वको मधेसी जनअधिकार फोरम नेपाल (लोकतान्त्रिक) को विलयपछि कांग्रेसको शक्ति बढेको हो । एक्लै चुनाव जितेको कांग्रेसलाई यो पटक गठबन्धन हुँदा विराटनगरमा चुनाव जित्न सहज हुने अनुमान गरिएको थियो । अघिल्लो चुनावी परिणामअनुसार पहिलो दल कांग्रेस र तेस्रो दल (संघीय समाजवादी) जसपाको मेयर पदमा आएको मतको आधारमा गठबन्धनको जित लगभग सुनिश्चित देखिन्थ्यो ।

अघिल्लो चुनावमा कांग्रेस एक्लैले मेयरमा २३ हजार ३१ मत ल्याएको थियो । दोस्रो रहेको लोकतान्त्रिक फोरम र एमालेको संयुक्त गठबन्धनका एमाले तर्फका उम्मेदवार विनोद ढकालले १७ हजार ३२१ मत पाएका थिए । तेस्रो रहेको तत्कालीन संघीय समाजवादी र माओवादी केन्द्रको गठबन्धनका उम्मेदवार उमेशकुमार यादवले १४ हजार ९५८ मत ल्याएका थिए ।

०७४ को चुनावमा पहिलो र तेस्रो हुने शक्ति अहिले गठबन्धनमा छन् । एमालेलाई तत्कालीन निर्वाचनमा दोस्रो हुन सघाउने दल लोकतान्त्रिक फोरम अहिले कांग्रेसमा विलय भएको छ ।

बदलिएको अवस्था

साविक चुनावको परिणामलाई नै आधार बनाएर विराटनगरको नतिजा आउँछ भन्न सक्ने अवस्था भने देखिँदैन । वडा तहसम्म गठबन्धन नहुनु र गठबन्धनका दलहरूभित्र अन्तर्द्वन्द्व बढेकाले नागेशले अघिल्लो पटकको मतलाई मात्रै आधार बनाएर चुनाव जित्छन् भनेर विश्लेषण गर्न सकिने अवस्था छैन ।

जसपा र माओवादी केन्द्रभित्रैका प्रभावशाली नेताहरू अहिले स्वतन्त्र उम्मेदवारी दिएर चुनावी मैदानमा उत्रिएका छन् । प्रभावशाली मानिएका नेताहरूले मेयर र उपमेयरमा उम्मेदवारी दिएपछि गठबन्धनमा खटपटसम्म भयो ।

अघिल्लो चुनावमा मेयरमा तेस्रो बढी मत ल्याएका जसपाका नेता उमेश यादव अहिले स्वतन्त्र रूपमा मैदानमा छन् । २०७४ कै चुनावमा माओवादीबाट उपमेयरमा दोस्रो धेरै मत ल्याएकी नमिता न्यौपानेले पनि उपमेयरमा स्वतन्त्र उम्मेदवारी दिएकी छन् । यी दुवैले लालटिन चिह्न पाएका छन् ।

विराटनगरमा पार्टीले उपमेयर मात्रै पाएपछि जसपामा असन्तुष्टि थियो । असन्तुष्ट पक्षको नेतृत्व उमेश यादवले गरेका थिए । उनी मेयर नपाएपछि उपमेयर भए पनि लड्ने मनस्थितिमा थिए । तर, उपमेयरको टिकट उपेन्द्र यादवले आफ्नै छोरालाई दिएपछि जसपाको असन्तुष्टि थप चुलियो र उमेशले जसपा त्यागेर स्वतन्त्र उम्मेदवारी दिए ।

अघिल्लो चुनावमा राम्रो मत ल्याएका उमेश यादव मेयरमा र नमिता न्यौपानेले स्वतन्त्र उम्मेदवारी दिएपछि गठबन्धनका उम्मेदवारहरूलाई चुनौती थपिएको छ । अझ उनीहरूले एउटै चुनाव चिह्न (लालटिन) पाएपछि यो चुनौती थप बढेको अनुमान भइरहेको छ ।

आफ्नो छोराको राजनीतिक भविष्य बनाउनका लागि उपेन्द्रले मधेसी जनतामाथि गद्दारी गरेको उमेशको आरोप छ । उनले यो आरोप पत्रकारहरूसँगको कुराकानीका क्रममा लगाएका हुन् । ‘आन्दोलनमा दुःख पाउने जनता, अनि लाभ लिने चैँ नेताका परिवारका सदस्य ?’ उमेशको असन्तुष्टि छ ।

'आन्दोलनका क्रममा जेल नेल भोगेका र दुःख पाएकाको अवमूल्यन भयो,’ उमेशले भने, ‘नेताका छोराछोरीलाई अवसर दिन जनताले आफ्नो रगत र पसिना बगाएका हुन् ? यदि होइन भने सयौँ नेता कार्यकर्ताको त्याग र बलिदानी आज कहाँ गयो ?’

गणितमा गठबन्धन अगाडि देखिन्छ । तर, स्वतन्त्र उम्मेदवारका कारण त्यति सजिलो भने छैन । ०७४ मा जसपा र माओवादीले गठबन्धन गरेर उमेश र नमितालाई आधिकारिक उम्मेदवार बनाएको र उनीहरू दुवै अहिले एउटै चुनाव चिह्न लिएर मेयर र उपमेयरमा स्वतन्त्र उम्मेदवार रहेकाले पनि गठबन्धनलाई सजिलो भने छैन ।

एमालेका मेयर उम्मेदवार तथा महानगर कमिटीका अध्यक्ष सागर थापा विराटनगरमा आफूहरू बलियो बनेको तर्क गर्छन् । एमालेले अघिल्लो चुनावपछि संगठन विस्तार गरेको उनको भनाइ छ । विगतमा एमाले पस्न समेत नसकेका वडाहरू १४, १५, १६, १७, १८ र १९ मा यसपटक संगठन सुदृढ भएको थापाको तर्क छ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, वैशाख २७, २०७९ २०:१८