सुकुम्बासी बस्तीमा चुनाव : 'नेताहरू जिस्काउन आएजस्तो पो लाग्छ'

A+ A A-

दिन धुम्म परेको थियो । बेलाबेलामा पानी छिट्याउँदै थियो । घरीघरी बादलबाट घामले पनि चियाउँथ्यो । हामी भने थापाथलीस्थित सुकुम्बासी बस्तीनजिक जाँदै थियौँ । बागमतीको किनार पछ्याउँदै हिँड्यौँ ।

दिउँसोको समय भएकाले बस्तीमा थोरै मानिस देखिए । भएका पनि सायद घरभित्रै काममा व्यस्त थिए । केही पर पुगेपछि खोला किनारमै बसेकी भेटिइन्, मञ्जु गुरुङ । उनी खोलालाई निर्निमेष हेर्दै थिइन् । हामी भने उनलाई हेरेर धेरै बेर उभिइराख्यौँ।

पानी फेरि छिट्याउन सुरु गर्‍यो । तर, उनी निस्फिक्री त्यहीँ बसिरहिन् । उभिनुभन्दा नजिक गएर बस्नु उचित सोचेर हामी उनी नजिक गयौँ । उनको ध्यान खोलाबाट हामीमा तानियो । ‘एक्लै किन बस्नुभा'को नि ?,’ हामीले सोध्यौँ । उनले जवाफ दिन आवश्यक ठानिनन् सायद । हामीतिर हेरिरहिन् मात्र ।

केही समयपछि उनैले सोधिन्, ‘कहाँ जान लाग्नुभएको थियो ?’ डुल्न हिँडेको आशयको जवाफ हामीले दियौँ र थप गफ गर्नपट्टि लाग्यौँ । मञ्जु गुरुङ थापाथलीस्थित प्रसूति मार्गको सुकुम्बासी बस्तीकी बासिन्दा हुन् । उनी आफ्नो कान्छो छोरा र बुहारीसँग सानो झुपडीमा बस्छिन् ।

गफ गर्दै उनले आफू बसोबास गर्ने घर चिनाइन् । अरुको भन्दा आफ्नो घर सानो भएको गुनासो पनि गरिन् । मञ्जु यो बस्तीमा बसेको करिब १७ वर्ष कटेछ । ‘यस्तै वैशाख–जेठमा आएको थिएँ । यहीँ बसेर १७ वटा वैशाख कटाइएछ’, मञ्जुले सुनाइन् ।

७० वर्षीया गुरुङ नौ वर्षको छँदा लमजुङबाट काठमाडौँ आएकी रहिछिन् । उनले करिब साढे दुई दशक सुकुम्बासी बस्तीमै बिताएकी हुन् । श्रीमान्‌को निधनपछि छोराछोरीसहित कोटेश्वर, शान्तिनगरको सुकुम्बासी बस्तीमा आएकी थिइन् । शान्तिनगरको सुकुम्बासी बस्तीमा केही वर्ष बसेर थापाथलीको सुकुम्बासी बस्तीमा बसाइँ सरिन् । अहिले शान्तिनगरको घरमा चाहिँ उनकै छोरी बस्छिन् ।

थापाथलीमा बस्दा पनि कहिले बस्ती उठाइने, कहिले बाढी आउने भएर उनले धेरै नै सास्ती खेपेकी छिन् । बस्ती छोडेर बहालमा बस्ने पनि नसोचेकी होइनन् । तर, गार्मेन्ट फ्याक्ट्रीमा काम गर्ने उनको धेरै कमाइ थिएन । बहालमा तिर्ने पैसाले केही गरिएला, राम्रो खाइएला भन्ने सोचेर सुकुम्बासी बस्ती छोडिनन् । एक्लैको कमाइले नधान्ने भएर सुकुम्बासी बस्तीमा बसेकी उनले अब त सो बस्ती नछोड्ने निचोड गरिसकेकी छिन् ।

‘सुरुमा यो खोला किनारमा आउँदा खोलाको गन्धले बस्नै सकिँदैनथ्यो । घरको डिलमै ढल मिसिएको खोला आउँथ्यो’, गुरुङले पुराना दिन सम्झिइन्, ‘अहिले त बानी परेर पनि होला, गन्हाउन केही कम भयो ।’

अहिले सानो झुपडीमा जीवन गुजारिरहेकी उनलाई बसोबासको राम्रो व्यवस्था गर्ने इच्छा थियो । अब त उनी आसबाहेक धेरै केही गर्न पनि नसक्ने अवस्थामा छिन् । राम्रो बसोबासको व्यवस्था गरिदिने नेताका आश्वासन पनि उनले धेरै पाइसकिन् । तर, आश्वासनको फल भने कहिल्यै चाख्न पाइनन् ।

‘चुनाव आयो भन्छन्, आ है भोटसोट नि हाल्दिनँ अब त !,’ उनी विरक्तिइन् । यति भन्दै उनी पछ्यौरी लिन घरभित्र गइन् । अनि हामी बस्ती छिचोल्दै अगाडि बढ्यौँ ।

०००

बस्तीको अन्तिमसम्म पुग्दै गर्दा चिया पसल, किराना पसल र लुगा सिउने टेलर भेट्यौँ । त्यहाँ पनि त्यति चहलपहल देखिएन । बस्तीको अन्तिममा पुग्दा पानी तान्ने कल थिच्दै गरेकी भेटिइन्, सम्झना तामाङ ।

बालबच्चा हुनेको घरमा निःशुल्क दूध बाँड्न एक समूह आउने रहेछ । उनी दूध लिन जान ढिलो हुन लागेको भन्दै फटाफट काम सक्ने ध्याउन्नमा थिइन् । तामाङका छोरा कक्षा ५ मा पढ्दै छन् । छोराका लागि सम्झनाले दूध लिने गरेकी रहिछन् । काम सकेर दूध ल्याएपछि हामीले उनीसँग गफ गर्ने मौका मिल्यो ।

सुकुम्बासी बस्ती सुरु भएदेखि नै तामाङ र उनको परिवार त्यहाँ बस्दै आएको हो । कोठा भाडा तिर्न नसकेर बस्तीमा आएका उनीहरूको कथा पनि उस्तै छ । भन्छिन्, ‘ज्यालामजदुरी गरेर दैनिक गुजारा गर्नै ठिक्क हुन्छ । के गरी बाँस किन्ने, के गरी घर बनाउने ?’

हरेक पटक चुनाव आउँदा उनी १० वर्षअघिको घटना सम्झिन्छिन् । उनले जसोतसो घर ठड्याएकी थिइन् । तर, बस्ती उठाउन भनेर आएको समूहले धेरैको घर भत्कायो । तामाङको घर पनि भत्काइयो ।

‘त्यसबेला माओवादीका कारण बस्तीबाट पनि लखेटियौँ । हाम्रो त त्यो बेला साह्रै बिजोग भएको थियो । त्यसबेला हामीले कत्ति अश्रु ग्यास पनि खेप्न पर्‍यो’, उनले सुनाइन्, ‘त्यो समयदेखि उकासिन नसकेको हाम्रो स्थिति जस्ताको त्यस्तै छ ।’

पार्टीका नेताहरूले राम्रो पदमा पुगेर सहयोग गछौँ भन्ने सुन्दा उनलाई हाँसो लाग्छ । भन्छिन्, ‘अब त भोट हाल्नु भन्दै आए भने जिस्क्याउन आएजस्तो पो लाग्छ । अहिले आउँछन्, पछि फेरि उस्तै ।’

०००

बस्तीका अर्का बासिन्दा हुन्, भूपबहादुर श्रेष्ठ । उनी बस्तीमा किराना पसल खोलेर बसेका छन् । श्रेष्ठ १५ वर्षअघि परिवारसहित सर्लाहीबाट काठमाडौँ आएका हुन् । त्यही समयदेखि नै सुकुम्बासी बस्तीमा व्यवसाय गरेर जीविकोपार्जन गर्दै आएका छन् ।

उनीसँग पनि सम्झनाको जस्तै अनुभव छ । ‘बस्ती आजै छोड्, भरे नै छोड् भन्दै आउँथे । कति त्रासमा बसेका थियौँ । कत्तिका बच्चाहरू कुट्ने कामसमेत गरे,’ उनले भने ।

श्रेष्ठ र अन्य बासिन्दालाई अहिले बस्ती छोड्ने धम्की त आउँदैन । तर, राम्रो गर्छौं भन्ने आश्वासन भने धेरै आउने गर्छ । श्रेष्ठ भने पहिलेजस्तै यसपटको चुनावमा पनि उत्साहित नै छन् । ‘भोट हाल्ने, हालिराख्ने । कुनै न कुनै पटक त राम्रो होला नि,’ उनी आशावादी सुनिए ।

०००

हामी बस्तीबाट निक्लिन लाग्दैगर्दा, चिया पसलमा बस्ती सुधार समितिका अध्यक्ष मीनकुमार रानामगरसँग भेट भयो । उनका अनुसार बस्तीमा १ सय ३५ परिवार बसोबास गर्छन् । मगरले अब हुने चुनाव बस्ती सङ्गठन गठन भएपछिको तेस्रो भएको बताए ।

सबैले जस्तै उनले पनि हामीमाझ आफ्ना समस्या र गुनासोहरू पोखे । हामीले बस्तीमा अधिकांशका समस्या उस्तै पायौँ । राम्रो बसोबास, व्यवस्थापन, प्रयोग गर्ने र खाने पानीको सुविधा यस्तैयस्तै । चुनाव आउँदा आश्वासन आउने तर व्यवहारमा लागू नहुने कुराले बस्तीका बासिन्दा आजित छन् ।

‘चुनाव हुञ्जेल हामीमाझ आउनुहुन्छ, भोट पनि माग्नुहुन्छ । हामीले पनि आस गरेका हुन्छौँ । तर, चुनाव सकिएपछि हामी नेताहरूका कार्यालयमा जति धाए पनि कुनै काम बन्दैन । चुनावपछि त उनीहरूले चिन्न पनि छोड्छन्,’ मगरले शिलापत्रसँग भने ।

याे पनि : चुनाव आयो, नेता पनि आए, तर...

प्रकाशित मिति: मंगलबार, वैशाख २७, २०७९ ०७:३९