सधैँ बागीले बाजी मार्ने जनकपुर

A+ A A-

जनकपुर नगरपालिकाका दुईवटा तत्कालीन अनुभवले भन्छ– मेयरमा दलभन्दा स्वतन्त्र उम्मेदवार बलिया हुन्छन् । ०७४ अघिका दुईवटा स्थानीय निकायका चुनावमा बागी उम्मेदवार विजयी भएका थिए ।

जनकपुरधाम उपमहानगरपालिका भएपछि ०७४ सालमा भएको स्थानीय तहको चुनावमा मात्रै तत्कालीन राजपाका उम्मेदवार लालकिशोर साह निर्वाचित भए । अनि कांग्रेसका उम्मेदवार मनोज साह निकटतम् प्रतिद्वन्द्वी थिए । त्यही नजिरमा टेकेर अहिले बागी र स्वतन्त्र उम्मेदवारहरू हौसिएका छन् ।

निर्माण व्यवसायी बलराम महतो, कांग्रेसबाट बागी उठेका मनोज साह र अर्का स्वतन्त्र उम्मेदवार जानकीराम साहमा उत्साह देखिएको जनकपुरमा चर्चा गरिन्छ । तर, जसपाको नेतृत्वमा भएको कांग्रेस, माओवादी केन्द्र र एकीकृत समाजवादीको गठबन्धन पनि बलियो देखिन्छ ।

गठबन्धनबाट निवर्तमान मेयर लालकिशोर साह उम्मेदवार छन् । एकातिर गठबन्धन अर्कातिर निवर्तमान मेयर भएकाले साह बलियो उम्मेदवारका रूपमा रहेको बताइएको छ । त्यसबाहेक बलियो उम्मेदवार भनेका एमालेका शिवशंकर साह ‘हिरा’ हुन् ।

एमालेका रघुवीर महासेठनिकट मानिएका साह २०७४ मा पनि एमालेबाट उम्मेदवार थिए । लोसपाबाट वडाध्यक्ष निर्वाचित जानकीराम साह मेयरकै लागि एमाले प्रवेश गरेका थिए । एमाले नेता प्रभु साहसँग छलफल गरेर मेयरको उम्मेदवार बन्ने गरी प्रवेश गरेको एमाले स्रोतको भनाइ छ ।

अन्तिममा रघुवीर महासेठ हाबी भएर जानकीरामको सट्टा शिवशंकर साह ‘हिरा’ लाई टिकट दिएपछि जानकीराम एमाले छोडेर स्वतन्त्र उम्मेदवार भएका छन् । जानकीराम साह एमालेभन्दा पहिला माओवादी केन्द्रमा प्रवेश गर्न खोजेका थिए । माओवादीबाट जनकपुरमा मेयरको उम्मेदवार नहुने चाल पाएपछि उनी एमालेतिर लागेको बताइन्छ ।

जनकपुर उपमहानगरपालिकाको पहिलो तथा स्वतन्त्रबाट निर्वाचित मेयर वृषेशचन्द्र लाल पनि जनकपुरले बेला मौकामा विचारको पक्षमा मत जाहेर गर्ने गरेको बताउँछन् । लालको विश्लेषणमा नेताहरूमा जसलाई टिकट दिए पनि हुन्छ, कार्यकर्ता र जनताको काम भोट हाल्ने मात्रै हो भन्ने मतको विपक्षमा जनकपुर उभिने गरेको छ । उनी भन्छन्, ‘कार्यकर्ताका इच्छा भावनालाई महत्व दिनुपर्छ भन्ने विगतको अनुभवले बताउँछ, ०७४ मा राजपाको उम्मेदवारले जित्नुमा मधेस आन्दोलनप्रतिको समर्थन हो ।’

स्वतन्त्रबाट उम्मेदवारी दिएका निर्माण व्यवसायी बलराम महतो जनकपुरमा स्वतन्त्र निर्वाचित हुने विगतको नजिरका कारण आफू निर्वाचित हुने दाबी गरिरहेका छन् । महतोले शिलापत्रसँग भने, ‘जनकपुरको इतिहास स्वतन्त्रले जित्ने छ, अनि म स्वार्थबिनै विकास गर्न आएकाले निर्वाचित हुन्छु ।’

त्यसो त जानकीराम साह पनि आफू निर्वाचित हुने बताइरहेका छन् । र, उनको तर्क पनि विगतमा स्वतन्त्रले जितेको नजिरसँग जोडिएको छ । दलप्रति नागरिकमा देखिएको वितृष्णा भने स्वतन्त्र हाबी रहेको बताउँछन् । शिलापत्रसँग उनले भने, ‘म अहिले पनि र्‍यालीमा छु, हामी स्वतन्त्र उम्मेदवार भएर पनि जित्ने माहोल बन्दैछ ।’

कांग्रेसबाट बागी उठेका मनोज साहको उम्मेदवारी फिर्ता गराउन नेता विमलेन्द्र निधिले खुबै प्रयास पनि गरेका थिए । कांग्रेस नेताहरूसँग भेटेर निर्माण व्यवसायी महतोले कांग्रेसबाट उम्मेदवार हुने वातावरण बनाएकै कारण साह कांग्रेस नेताहरूसँग रुष्ट देखिन थालेको कांग्रेस नेताहरुको भनाइ छ ।

यद्यपि भागबण्डामा जसपाको भागमा परेपछि साह र महतो दुवै कांग्रेसबाट उम्मेदवार हुन पाएनन् र स्वतन्त्र उम्मेदवार भएका हुन् । महतो अघिल्लो संघीय संसदकाे चुनावमा माओवादीबाट समानुपातिक बन्दसूचीमा थिए । लोसपाबाट मनोज चौधरी र तमलोपाबाट विभा ठाकुरलाई मेयरको उम्मेदवार बनाएका छन् ।

माओवादी केन्द्र र एकीकृत समाजवादीले मेयरमा उम्मेदवार बनाएका छैनन् । उनीहरू सत्ता गठबन्धनमा रहेको भनिएको छ तर घोषित रूपमा खुलेका पनि छैनन् । त्यसैले उनीहरूको मत कुन उम्मेदवारको बाकसमा खस्छ, त्यसैले चुनावी समीकरण फेरबदल गर्ने चर्चा जनकपुरमा छ ।

स्वतन्त्रको विगत

०७४ को स्थानीय तहलाई अपवाद मान्ने हो भने त्यसभन्दा अघिका दुईवटा स्थानीय निकायका निर्वाचन दलहरूका लागि नमीठो बनेका थिए । ०४९ र ०५४ का स्थानीय निकायको चुनावमा दलका बागी उम्मेदवार नै निर्वाचित भएका छन् ।

त्यही विगतका कारणका अहिले जनकपुरमा स्वतन्त्र उम्मेदवार उत्साही भएको देखिन्छ । त्यसमा बलराम महतो पनि सहमत देखिन्छन् । शिलापत्रसँगको कुराकानीमा महतोले स्वतन्त्र उम्मेदवार हाबी हुने गरेको विगतले आफ्नो विजयी निकट रहेको दाबी गरेका छन् ।

हुन पनि ०४९ सालको स्थानीय निकायको निर्वाचनमा स्वतन्त्रबाट निर्वाचित भएका थिए- वृषेशचन्द्र लाल । उनी खासमा कांग्रेसबाट नगरपालिकाको मेयरका दाबेदार थिए । लालबाहेक दिगम्बर राय पनि मेयरका दाबेदार थिए र अन्तिममा रायले कांग्रेसबाट टिकट पाए । अनि, लालले बागी उम्मेदवारी दिए । चुनावी परिणाम भने कांग्रेसका आधिकारिकभन्दा पनि बागी उम्मेदवार लाल निर्वाचित भए । लालसँगै उपमेयर निर्वाचित भएका थिए, लालकिशोर साह । साह पनि स्वतन्त्र उम्मेदवार नै हुन् ।

०४९ सालको स्थानीय निकायको निर्वाचनपछि २०५४ सालको दोस्रो निर्वाचन पनि कांग्रेसका लागि सुखद रहेन । ०५४ मा कांग्रेसबाट बजरंगप्रसाद साह र दामोदरप्रसाद उपाध्याय मेयरको टिकटका आकांक्षी थिए । कांग्रेसले मेयरमा उपाध्यायलाई टिकट दिने निर्णय गर्न नपाउँदै साहले बागी उम्मेदवारी दर्ता गराए ।

पञ्चायतदेखि नै जनकपुरमा प्रभाव पारिरहेका उपाध्याय निर्वाचित हुने आकलन गरेर टिकट दिइएको थियो । पञ्चायतकालमा दुई पटकसम्म प्रधानपञ्च भएका उपाध्यायलाई पराजित गरेर बागी उम्मेदवार साह मेयरमा निर्वाचित भए । त्यतिबेला कांग्रेसभित्र रामवरण यादव र विमलेन्द्र निधिको फाटोले पनि आधिकारिक उम्मेदवार र बागी उम्मेदवारको लहर देखिने गरेको टिप्पणी हुन्छ । ०५४ को बागीमा निधिले अघोषित रूपमा साहलाई समर्थन गरेका थिए । त्यसैले यादवको जोडबलमा उम्मेदवार भएका उपाध्याय निधिको साथ पाएका साहबाट पराजित भए ।

०५४ पछि २० वर्षसम्म स्थानीय निकायको निर्वाचन हुन सकेको थिएन । त्यसपछि दोस्रो जनआन्दोलन, मधेस आन्दोलनलगायतका ठूला राजनीतिक परिवर्तन भयो । त्यसले कांग्रेसको प्रभाव रहेको जनकपुरमा मधेस केन्द्रित दलहरू हाबी हुने स्थिति आयो । कांग्रेसका पुराना नेता जो बागी भई निर्वाचित भएका थिए, उनीहरू मधेस केन्द्रित दलमा आबद्ध भए । वृषेशचन्द्र लाल, लालकिशोर साहलगायतको टोली मधेस केन्द्रित दल तमलोपामा आवद्ध भएका थिए । मधेस आन्दोलन र प्रभावशाली नेताहरूले पार्टी छोडेका कारण कांग्रेस कमजोर भयो । ०७४ सालको स्थानीय तहको निर्वाचनमा राजपाका उम्मेदवार लालकिशोर साह निर्वाचित भए ।

कांग्रेसका मनोज साहलाई पराजित गरेका लालकिशोर साह कांग्रेसको साथमा जसपाबाट ०७९ को स्थानीय तहको चुनावमा पनि मेयरको दौडमा छन् । अघिल्लो पटकका कांग्रेसका आधिकारिक उम्मेदवार साह अहिले बागी उम्मेदवार बनेका छन् । अर्थात् दुई साहको पुनः भिडन्त हुने देखिएको छ । त्यसैले बागी उम्मेदवार भएका साह पनि कमजोर उम्मेदवार भने नभएको जनकपुरमा चर्चा हुने गरेको छ ।

यद्यपि लालको विश्लेषण चाहिँ जनकपुरको चुनावी माहोल स्वतन्त्र उम्मेदवारको पक्षमा देखिएको छैन । उनको बुझाइमा स्वतन्त्र भनिए पनि अधिकांश स्वतन्त्र उम्मेदवारलाई कुनै न कुनै दलले आडभरोसा दिएका छन् । लाल भन्छन्, ‘अहिले स्वतन्त्र उम्मेदवारका पक्षमा माहोल देखिएको छैन, अहिले दलकै उम्मेदवार जित्ने देखिन्छ ।’

लालकै विश्लेषणमा पनि जनकपुरमा पैसाको बलमा चुनावमा ओर्लिनेको संख्या पनि ठूलो छ र जनकपुर अहिले चरम उहापोहको स्थितिमा छ ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, वैशाख १८, २०७९ २२:२९