१७ वर्षमै बहुदल प्रचारको नेतृत्व गरेकी सिर्जना काठमाडाैं महानगर हाँक्न मैदानमा

१७ वर्षमै बहुदल प्रचारको नेतृत्व गरेकी सिर्जना काठमाडाैं महानगर हाँक्न मैदानमा

A+ A A-

४ वैशाखमा कांग्रेसले काठमाडाैं महानगरपालिकाको मेयरमा पाँच जनाको नाम सिफारिस गर्‍यो । रोलक्रमको पहिलो नम्बरमा थिए निलकाजी शाक्य । दोस्रोमा थिइन् सिर्जना सिंह । हालकी उपमेयर हरिप्रभा खड्की सूचीको तेस्रोमा अटाएकी थिइन् भने चौथोमा सुसन वैद्य र पाचौँमा थिए प्रगतिमान रञ्जित । विगतमा राजनीतिमा सक्रिय रहे पनि २०४२ सालदेखि सिर्जना राजनीतिमा निष्क्रिय थिइन् । कांग्रेसले उनैलाई मेयरमार्फत राजनीतिमा सक्रिय बनाउने निधो गरेको छ । सिफारिस सूचीको दोस्रो नम्बरमा परेकी सिर्जनाले नै मेयरको टिकट पाएकी छन् ।

महानगरले सूचीमा राखेकाहरू सक्रिय राजनीतिमै छन् । शाक्य नगर समितिका सदस्य तथा काठमाडाैं वडा नम्बर २५ का वडाध्यक्ष हुन् । वैद्य नगर समितिका सचिव हुन् भने रञ्जित नगर समितिको सभापतिमा पराजित उम्मेदवार हुन् । ३६ वर्षदेखि राजनीतिमा निष्क्रिय सिर्जना ४३ वर्षपछि राजनीतिमा सक्रिय हुन आँट्दा प्रकाशमान सिंहको श्रीमती भएर उम्मेदवार बन्न पाएको टिप्पणी पनि भइरहेको छ । १४औँ महाधिवेशनमा कांग्रेसको सभापति चयन दोस्रो चरणमा प्रवेश गरेको थियो । दोस्रो चरणमा प्रकाशमान सिंहले देउवालाई सघाएका थिए । त्यही गुन तिर्नका निम्ति सिर्जनालाई मेयरको टिकट दिइएको टिप्पणी पनि हुन थालेका छन् ।

आफूलाई अघि सार्दा यही आलोचना बेहोर्नुपर्ने आकलन सिर्जनाले पहिल्यै गरेकी थिइन् । १४ चैतमा महिला संघ काठमाडाैं कार्यसमितिले निर्णय लिएर चाक्सीबारी पुग्दा उनले भनेकी थिइन्, 'तपाईंहरूले ल्याउनुभएको संस्थागत निर्णयलाई मान्दिनँ कसरी भनूँ । तर, मलाई अघि सार्दा प्रकाशमानले सिर्जना अघि सार्‍यो भन्छन्,' चाक्सीबारीको संवादबारे महिला संघ काठमाडाैं कार्यसमितिकी अध्यक्ष विष्णुदेवी पुडासैनीले भनिन् ।

संस्थागत निर्णय लिएर चाक्सीबारी पुगेकाहरूसँग सिर्जनाले आरोप र सम्भावित प्रतिफलबारेको चिन्ता प्रकट गर्दा महिला संघका पदाधिकारीहरूले उनलाई विगतको राजनीतिक सक्रियता स्मरण गराएको पुडासैनीले बताइन् । 'हामीले तपाईँलाई प्रकाशमान सिंहकी श्रीमती, गणेशमान र मंगलादेवी सिंहकी बुहारीको हिसाबले होइन, तपाईँको विगतको सक्रियता र सामाजिक सुझबुझ र विकासप्रतिको दृष्टिकोणले अघि सार्न खोजेका हौँ । प्रतिफलको लेखाजोखा गर्दै गरौँला, नेतृत्वको परिभाषा बदल्न तपाईं अघि बढ्नुस् भनेर सम्झायौँ,' पुडासैनीले भनिन् ।

महिला संघकै सल्लाह र सुझावअनुसार आफू अघि बढेको सिर्जनाले बताएकी छिन् । आफ्नो उम्मेदवारीमा श्रीमान्‌को कुनै पनि हात नरहेको र आफूलाई उम्मेदवार बनाउन कतै पनि निवेदन नगरेको उनी बताउँछिन् । 'मैले कसैलाई मेयर दिनुपर्‍यो भनेर कुरा गरेकी छैन । यो सिफारिसमा श्रीमान्‌काे कुनै हात छैन । प्रस्ताव आउँदा नै मैले यस्तो आलोचना हुन सक्छ भनेकी थिएँ,' उनले भनिन् ।

यस्तो छ सिर्जनाको विगत

सिर्जनाले ९ कक्षामा पढ्दै गर्दा २०३३ सालमा कांग्रेसको सदस्यता पाएकी थिइन् । एसएलसीपछि उनी २०३४ सालमा काठमाडाैंकाे महाबौद्ध क्याम्पसमा भर्ना भएर नेपाल विद्यार्थी संघको राजनीतिमा सक्रिय भइन् । ०३६ सालमा सुधारिएको पञ्चायत र बहुदलका पक्षमा जनतमतसंग्रहको निर्णय भएको थियो । बीपी कोइरालाले आफ्ना कार्यकर्तालाई जिल्लामा बहुदलको पक्षमा माहौल बनाउन खटिन निर्देशन दिएका थिए ।

सिर्जना पनि बहुदलको पक्षमा जनतालाई आकर्षित गर्न गोरखामा खटिइन् । केन्द्रमा मंगलादेवी सिंहको नेतृत्वमा महिला बहुदल प्रचार समिति गठन भएको थियो । त्यसले जिल्ला-जिल्लामा समिति गठन गर्ने अभियान चलायो । जसअनुसार गोरखामा सिर्जनाको अध्यक्षतामा समिति गठन भयो । सिर्जना १७ वर्षमै समितिको नेतृत्वमा पुगिन् । 'बहुदलको प्रचार-प्रसार गर्दा पञ्चायत समर्थकहरूको निशानामा परियो । हामी जनतालाई बुझाउन जाँदा उनीहरू ढुंगामुढा गरेर हामीलाई लखेट्थे । तैपनि हतोत्साहित भइएन । आफ्नो अभियानमा दृढताका साथ लागियो,' उनी स्मरण गर्छिन् ।

२०३६ सालमा जनमतसंग्रहको निर्णय हुँदा सुधारिएको पञ्चायतको पक्षमै निर्णय आयो । त्यसपछि सिर्जनाले महाबौद्ध क्याम्पसमा नेविसंघ इकाइको सभापति भइन् । सिर्जना ०३८ सालमा शंकरदेव क्याम्पसमा भर्ना भइन् । नेविसंघको राजनीतिलाई उनले निरन्तरता दिइन् । ०३९ सालमा भएको स्वतन्त्र विद्यार्थी युनियनको चुनावमा उनले कोषाध्यक्षमा अखिलकी नेतृ पम्फा भुसालसँग प्रतिस्पर्धा गरेकी थिइन् । भुसाललाई पराजित गर्दै उनी कोषाध्यक्षमा निर्वाचित भएकी थिइन् । भुसाल पटक-पटक सरकारमा मन्त्री भइन् । तर, सिर्जनाले भने सक्रिय राजनीति २०४२ सालबाटै त्यागेकी थिइन् ।

सत्याग्रहको आन्दोलनसँगै सेलाएको थियो सिर्जनाको राजनीतिक सक्रियता

२०४२ सालमा सत्याग्रहको राजनीति चलेको थियो । त्यस बखत सिर्जनाको विवाहको कुरा चलेको थियो । उनका बुबाले आन्दोलनमा लागे जेल पर्ने खतरा हुने भन्दै घर फर्किन अनुरोध गरेका थिए । त्यसपछि उनी गोर्खा फर्किएको सिर्जना सम्झिन्छिन् । 'मेरो विवाहको कुरा चलिरहेको थियो । आन्दोलनमा जाँदा जेल पर्ने खतरा थियो । बुबाले घरमै बस्न भन्नुभयो । त्यसपछि म काठमाडाैंबाट गोरखा फर्किएँ,' उनले भनिन् ।

०४२ सालमा मंगलादेवी सिंहले छोरा प्रकाशमान सिंहको विवाहको कुरा चलाएकी थिइन् । मंगलादेवीसमक्ष केही नेताले सिर्जनाको कुरा पुर्‍याए । राजनीतिक संगठन बुझेकी राम्रो कुल घरानाकी छोरी हुन्,' नेता नवीन्द्रराज जोशीले मंगलादेवीसमक्ष पुर्‍याएको सन्देशबारे सिर्जना भन्छिन् ।

प्रकाशमान सिंह सत्याग्रहको आन्दोलनका क्रममा जेल परेका थिए । उनी छुटेपछि दुई जनाबीच विवाह भएको थियो । विवाहपछि पनि उनलाई राजनीतिमा लाग्न परिवारबाट कुनै रोकतोक थिएन । तर श्रीमान्, ससुरा र सासू सक्रिय रहेकाले सिर्जनाले गृहिणी नै हुने निर्णय लिइन् । 'श्रीमान् सासू- ससुरा राजनीतिमा सक्रिय हुनुहुन्थ्यो । सबै राजनीतिमा लाग्दा घरमा समय दिन सकिने स्थिति हुन्थेन । कुनै रोकावट नभए पनि स्वेच्छाले म सक्रिय नभएकी हुँ,' उनले भनिन् ।

२०३६ सालमा उनी राजनीतिमा हिँड्दा आ-आफ्नो सदस्यता र झण्डा लुकाउनुपर्थ्यो । २०४६ सालमा पञ्चायतविरुद्ध आन्दोलन चर्किएको थियो । २४ चैतमा पञ्चायत सरकारले दलविरुद्धको प्रतिबन्ध फुकुवा गरिदिएको थियो । २७ चैतमा भएको आमसभामा सम्बोधनका निम्ति अस्पताल भर्ना भएका गणेशमान सिंह पुगेका थिए । त्यहाँ नेविसंघको झण्डा फरफराएको दृश्य उनको मानसपटलमा ताजै छ । 'लुकाएर राख्नुपर्ने महिला संघ र नेविसंघको झण्डा फरफराएको देखेर निकै खुसी लागेको थियो,' उनले स्मृति सुनाइन् ।

सिर्जनालाई महिला संघको अध्यक्ष बन्ने प्रस्ताव आउँदा उनले स्वीकार गरिनन् । त्यसबेलादेखि हालसम्म उनी सल्लाहकारमै सीमित छिन् । महिला आरक्षणको विषयमा आवाज उठाउँथिन्, आन्दोलन चर्काउँथिन् । सिर्जना पार्टीको एघारौँ महाधिवेशनमा सर्वसम्मतिले महाधिवेशन प्रतिनिधि बनेकी थिइन् । त्यसपछि एकैपटक १४औँ महाधिवेशनमा प्रतिनिधि बनिन् ।

नेविसंघमा रहँदा नेता विमलेन्द्र निधिलगायतले सिर्जनालाई सक्रिय राजनीतिमा लाग्न प्रेरित गर्थे । तर, सिर्जनाले नेपथ्यमा रहेर श्रीमान्‌को राजनीतिक यात्रालाई अघि बढाउन अनवरत सहयोग गरिन् । निधिसहितका नेताका सुझाव स्मरण गर्दै सिंह भन्छिन्, 'सक्रिय राजनीतिमा आउन मलाई नेताहरूले प्रेरित गर्नुभएको थियो । मेरो सक्रिय राजनीतिक यात्राको परीक्षण अब काठमाडाैंबाट हुनेछ । मेरो यात्राको परीक्षणका निम्ति मैदानमा उत्रिन उत्साहित छु ।'

प्रकाशित मिति: सोमबार, वैशाख १२, २०७९ ११:२८