क्यान इन्फोटेकमा दृष्टिविहीनहरूलाई डिजिटल साक्षरता (भिडियो)

A+ A A-

क्यान इन्फोटेकको तेस्रो दिन । १२ बजेको चर्को घाम । इन्फोटेक हेर्न आउनेहरूको भिड ठूलै थियो ।

हामी पनि काठमाडौंको भृकुटीमण्डपमा आयोजना भइरहेको इन्फोटेक हेर्न शुक्रबार पुग्यौँ । टिकटका लागि इन्ट्रान्समा ‘आइएमइ पे’बाट एक रुपैयाँ तिरेर भित्र गयौँ ।

ठूला प्रविधि सम्बन्धी व्यवसायीदेखि, स्टार्टअप कम्पनीसम्मका थुप्रै स्टलहरू भित्र देख्न सकिन्थ्यो । १ सय ७० हाराहारी स्टलहरू क्यान इन्फोटेकमा थिए । स्टल राख्नेहरू कोही नयाँ प्रविधि देखाउँदै थिए भने कोही व्यापारमा व्यस्त थिए ।

थुप्रै प्रविधि सम्बन्धी स्टलहरू मध्ये भिन्न थियो – स्टल एच ८० । कुनै पनि सामान बेच्ने, किन्ने अथवा कुनै नयाँ सुविधाहरू बारे जान्ने भन्दा फरक थियो, उक्त स्टल । स्टलमा थियो, ‘दृष्टिविहिन तथा छापा अक्षर पढ्न बाधा हुनेहरूलाई सूचना प्रविधिको प्रयोग, प्रदर्शनी र साक्षरता’ ।

एक्सन अन डिस्याबिलिटि राइट्स एण्ड डेभलपमेन्ट (एड्राड)द्वारा उक्त स्टल इनफोटेकमा राखिएको छ । दृष्टिविहीनहरूले प्रविधिको प्रयोग कसरी गर्न सक्छन् भन्ने देखाउने उद्देश्यले स्टल राखिएको हो । दृष्टिविहीन भएका वा नभएका जो कोही पनि स्टल पुगेर प्रविधिबारे जान्न सक्छन् ।

उक्त स्टलमा सात जना थिए । पाँच जना दृष्टिविहीन र दुई सहयोगी समूहमा छन् । पाँच जना दृष्टिविहीनहरूले आफूले प्रयोग गर्ने प्रविधिबारे बताउँछन् । अन्य दुईले उनीहरूलाई सहयोग गर्छन् । यसरी उनीहरू दृष्टिविहीनहरूलाई डिजिटल साक्षरता दिन लागिपरेका थिए ।

हामी स्टल पुग्दा प्रविधि देखाउन त्यहाँ थिए – जलदीप सापकोटा र आदित्य शेर्पा ।

डिजिटल साक्षरता, तर कसरी ?

१७ वर्षीय जलदीप दृष्टिविहीन हुन् । कक्षा १२ मा अध्ययनरत सापकोटाको पढाइ सम्बन्धी सबै काम प्रविधिको माध्यमबाट हुन्छ । उनी ल्यापटप, मोबाइल जस्ता उपकरण सहजै प्रयोग गर्न सक्छन् । ट्रिनिटि कलेजमा पत्रकारिता पढ्दै गरेका उनलाई कलेजमा ल्यापटप प्रयोग गर्न पाउने सुविधा पनि छ ।

सापकोटाको अनुसार स्कुल लेभलमा पनि ब्रेल लिपिबाट अध्ययन गर्न कठिन छ । तर अहिले माथिल्लो तहका कक्षामा प्रविधिले सहज बनाएको छ ।

‘यति धेरै प्रविधि आएका छन् जसले पढाइलाई निकै सहज बनाएको छ । होमवर्क क्लासवर्कदेखि परीक्षाको पेपर पनि प्रविधिको माध्यमले बुझाउने गरेको छु’, भन्छन्, ‘प्रविधिको विकास नहुँदो हो त हामीहरू पढ्नदेखि जीवनमा धेरै कुराहरू गर्न वञ्चित हुने रहेछौँ ।’

एड्राडबाट हरेक क्यान इन्फोटेकमा दृष्टिविहीनहरूले प्रतिनिधित्व गर्दै आउने गरेको पनि सापकोटाले बताए । कसरी दृष्टिविहीनहरूको जीवन सहज भएको छ त ?

उनी भन्छन्, 'मोबाइलका फङ्सनहरू हेरेर होइन सुनेर चलाउन सकिने सुविधा पाइन्छ । पुस्तकहरू स्क्यान गरेर सुन्न मिल्ने फर्म्याटमा ल्याउन सकिन्छ ।

आदित्य शेर्पा पनि दृष्टिविहीन हुन् । २१ वर्षीय शेर्पा हाल कोटेश्वर बहुमुखी क्यामपसमा बीए अध्ययन गर्दैछन् । आफू प्रविधिमा अभ्यस्त भएकोले जीवन र पढाइ केही हदसम्म सहज बनेको शेर्पाले बताए ।

शेर्पा मोबाइलबाट आफ्नो अधिकांश कामहरू गर्छन् । र, सबै दृष्टिविहीनहरूले पछि पर्न नपरोस् भन्ने चाहन्छन् । त्यसैले इन्फोटेक आइपुगेका हुन् । वेवसाइटहरूको प्रयोग, स्क्यानरहरूबाट किताबका अक्षरहरूलाई आवाजमा बदल्ने कुरा उनी सबैमाझ पुर्‍याउन चाहन्छन् ।

भन्छन्, ‘जसरी म आफूलाई प्रविधिमा भिजाएर जीवन सहज बनाउने प्रयासमा छु । अन्यले नि गर्न सकुन् भन्ने सोच छ । यो स्टलमा आउनुभएकामध्ये छरछिमेक अथवा आफन्त दृष्टिविहीन भएमा सिकाउन सक्छन् । प्रत्यक्ष अथवा अप्रत्यक्ष भए पनि चेतना फैलाउनु हाम्रो उद्देश्य हो ।’