असन्तुष्टिको चाङमाथि टेकेका सन्तुष्टहरू

A+ A A-

देश निर्वाचनमा होमिने तरखर गर्दैछ । दलहरूका विभिन्न तहहरू आफ्ना उम्मेदवारका नाम सिफारिस गर्नमा व्यस्त छन् । सरकारले घोषणा गरेको मितिमा निर्वाचन भएको खण्डमा निर्वाचन आउन अब केही हप्ता मात्र बाँकी छ । निर्वाचनको प्रचार–प्रसारको गति जुन खालको देखिनुपर्ने हो, त्यो भने देखिएको छैन ।

अब भने अहिलेको हाम्रो अवस्था देखाउन गएको एक महिनाभित्र देखिएका केही घटनाहरू दृश्यको रूपमा देखाउँदै छु । यी दृश्यहरू मेरो घर भएको ठाउँ इटहरीको हो । तपाईंहरूको तिर नै यस्तै हुन सक्छ ।

दृश्य १ः सबै पेट्रोल पम्पमा लामा लामा लाइनहरू छन् । पेट्रोलियम पदार्थको मूल्यले आकाश छुँदैछ ।

दृश्य २: यत्रतत्र सर्वत्र सबैको टाउकोमाथि एउटै कुरा छ, धुलो र त्यसले बनाएको प्रदूषण ।

दृश्य ३: हाटबजारमा मान्छेहरू गफ गर्दैछन्– अब तरकारी कसरी किनेर खान सकिन्छ ?

यी प्रतिनिधि दृश्य मात्र हुन् । पीडाका दृश्य त अनेकन छन् ।

अब एकछिन नागरिकको बुझाइ (अनुमान) बारे अलिकति चर्चा गरौँ । राम्रो डाक्टरले बिरामीको अवस्था हेरी अलिक धेरै दबाई लेखिदिएमा बिरामीले भन्छ, 'कमिसनको लोभमा यत्रो दबाई लेखिदियो ।' पत्रकारले मिहिनेतपूर्वक खोज गरेर भ्रष्टाचारविरुद्ध रिपोर्ट बनाए पाठक अनुमान लगाउन थाल्छ, 'यो पत्रकारको सेटिङ मिलेनछ अनि लेख्यो ।'

कोही ठेकेदारले राम्रो बाटो बनाएमा जनता भन्छन्, 'माथि त चिल्लो बनाएछ, तल उस्तै त होला नि ।' आमनागरिक यो देशमा कोही पनि ठीक छैनन् भन्ने सोच्न/बुझ्न थालेका छन् । जनताका यी अनुमान कहीँ कतैसम्म सत्य हुन पनि सक्छ । ट्रान्सपरेन्सी इन्टरनेसनलले प्रकाशित गरेको भ्रष्ट सूचीमा नेपाल १८० वटा देशहरूमध्ये ११७औँ नम्बरमा पर्छ । नेपालले प्राप्त गरेको अंक ३३/१०० हो । यद्यपि नेपाली दक्षिण एसियामा खुसी नागरिकको रूपमा बंगलादेश, पाकिस्तान, श्रीलंकाका नागरिकभन्दा अगाडि रही विश्वमा ८४औँ स्थानमा छन् ।

यसैबीचमा तपाईंले पत्रपत्रिकाहरूमा नियम परिवर्तन गरेर राजदूत नियुक्त गरेको समाचार पक्कै पढिसकेको हुनुपर्छ । हो हो, गभर्नरलाई निलम्बन गरेको समाचार पनि साँचो थियो । तपाईं कुनै राजनीतिक दलको कार्यकर्ता होइन भने तपाईंको मन, मुटु, टाउको सबै दुखेकै थियो । आमनागरिक असन्तुष्टिको बन्दी भएको छ । असन्तुष्टिले आमनागरिकलाई चारैतिरबाट घेरिसकेको छ । यद्यपि अदालतले गभर्नरलाई निलम्बन भने फुकुवा गर्न अल्पकालीन आदेश जारी गरेको छ ।

हाम्रा आर्थिक सूचकांकहरूले राम्रो संकेत देखाएका छैनन् । कोरोनाले समग्र राज्यसंयन्त्रमा पारेको प्रभाव अझै छ । देशले गर्नुपर्ने विकास खर्च २५ प्रतिशत पुर्‍याउन सकेको छैन । व्यापारघाटा बढ्दो छ । विदेशी ऋणको ब्याज तिर्न हामीलाई समस्या हुँदैछ । रसिया–युक्रेनको युद्धले विश्वबजारलाई जस्तै हामीलाई पनि नराम्रोसँग प्रभाव पार्दैछ । आर्थिक संकट अझ जटिल हुनेवाला छ भनेर सम्बन्धित क्षेत्रका विज्ञहरू बताइरहेका छन् । गएको १३ अप्रिलमा विश्व बैंकले प्रकाशित गरेको नेपाल विकास अपडेटमा कोरोना र रुस–युक्रेन युद्धको प्रभावबाट नेपाल निस्कन अझै केही समय लाग्ने भनिएको छ । देश श्रीलंकाजस्तै आर्थिक संकटमा फस्ने हो कि भन्ने चिन्ता आममानिसहरूमा छ ।

होइन होइन, त्यस्तो पटक्कै होइन । मेरो गर्धन चिलाएको हुँदै होइन । नकारात्मक कुरा मात्र गर्न खोजेको झन् होइन । मेरो वरिपरिका असन्तुष्टिका कुराहरू गर्न खोजेको मात्र हो । हामीले गलत कुरा सुन्यौँ । अथवा गलत कुरा सुनाइयो । हामीलाई भनियो गणतन्त्रले सबै कुरा ठीक गर्छ । व्यवस्था फेरियो । अवस्थामा फेरिएन । आमजनताका आँखाले देख्ने गरी, बुझ्ने गरी, महसुस गर्नेगरी सबै ठीक भएन । साँच्चै भएन । हुँदै भएन । त्यसैले भुईं मान्छेहरू असन्तुष्ट छन् । देशमा माथि बसेका, ठूलाठालु भनिएकाहरू मात्र सन्तुष्ट देखिन्छन् । आमजनताका वरिपरि असन्तुष्टि मात्रै छ । तिनै असन्तुष्टहरूको चाङमा सन्तुष्ट भएर हाम्रा नेताहरू बसिरहेका छन् ।

हामी भुईंमान्छेसँग यत्रो असन्तुष्टिको भारी हुँदा पनि नेताहरू आश्वासनको भारी बाँड्न छोडेका छैनन् । कुनै बेला प्रचण्ड भन्थे, 'पाँच वर्षमा अभियानको रूपमा केही काम गरेर देश बनाउँछौँ ।' देश बनाउने सपना देखाउँथे । आज नि त्यसै भन्छन् । तर, देश बनेको छैन ।

जनता सुन्छन्, देशमा आर्थिक संकट छ । जनता चिन्तित छन् । अब माथि हेरौँ त हाम्रा नेताहरू हामीजतिनै चिन्तित छन् ? त्यस्तो कदापि देखिँदैन । उनीहरू झन्‌झन्‌ आनन्दमा छन् । दिनहुँ आफ्नो गठबन्धन र सत्ता कसरी टिकाउने भन्नेबारेमा बैठक बस्छन् । जनताका कुराहरूलाई कसरी सम्बोधन गर्ने भनेर बैठक बसेको कहिल्यै सुनिदैन । उनीहरूका गाडीका लावालस्करमा कहीँ कतै कमी आएका छैनन् । हेलिकोप्टर चढेकै छन् । आफ्ना भाइबहिनी, ज्वाइँ, भान्जा, भान्जी, बुहारी, भारदार सबैलाई पद बाँडेकै छन् । पाउनेले पाएकै छैन । उनीहरूमा कत्ति पनि हीनताबोध छैन । देश उनीहरूले चलाएका छन् । विगत ३० वर्षदेखि राजनीतिको केन्द्रमा एकैखाले अनुहारहरू छन् । जसरी नि केन्द्रमा अडिएकै छन् । पार्टी फोर्छन्, जोड्छन । अनेक तिकडम गरेकै छन् । आफ्ना काम निकालेकै छन् । मैले गर्नुपर्ने के हो भन्ने यिनीहरूलाई थाहा छैन वा थाहा नपाएजस्तो गरेका हुन् कि या अन्य केही हो । तर, यिनीहरूले गरेका भने छैनन् । गरेका भए पनि हामीले त्यो भोगेका छैनौँ ।

सीमित शक्ति केन्द्रहरूको स्वार्थमा नेताहरू चलेपछि देशमा असन्तुष्टको जमात बढ्न थालेको महसुस हुँदैछ । सीमित वर्गहरू राज्यको साधन, स्रोतहरूमा हालीमुहाली गरिरहेका छन् । राज्यले गर्ने सबैखाले काममा लोकतान्त्रिक सिद्धान्त अवलम्बन गरिएको छैन । राजनीति धनी र केही सम्भ्रान्तहरूका निम्ति मात्र देखिन्छ । विश्वप्रसिद्ध पुस्तक 'WHY NATION FAILS' मार्फत लेखकहरू डार्गन एक्मग्लु र जेम्स ए. रबिन्सन भने उल्टो दाबी गर्छन् । उनीहरूको कुरा कस्तो छ भने जब राज्यमा सम्भ्रान्तहरूको पहुँच बढी हुन्छ, तब राज्यले आममानिसहरूलाई राम्रो सेवा सुविधा दिन सक्दैन । राज्य फेल हुन्छ । हामी देख्छौ– बहुसंख्यक जनताले महसुस गर्ने गरी राज्यको सेवा वितरण भएको पाइएको छैन । परिणामत: चारैतिर असन्तुष्टि मात्र छ ।

स्वतन्त्र जनता मात्र असन्तुष्टि देखाउँदैनन् । पार्टीभित्रका कार्यकर्तासमेत असन्तुष्ट छन् । एमाले राप्रपासँग तालमेल गर्दैछ । कांग्रेस माओवादीसँग मिलेर गठबन्धन गर्दैछन् । स्वार्थबाहेक अरु केही नमिल्ने गठबन्धनले इमानदार कार्यकर्ता पङ्क्तिमा निराशा पैदा गरेको छ । आफ्नै पार्टीका निर्णयविरुद्ध जिल्लामा कार्यकर्ताहरू पार्टी कार्यालयमा ताला लगाउँदैछन् । प्रेस विज्ञप्ति निकालिरहेका छन् ।

हामी भुईंमान्छेसँग यत्रो असन्तुष्टिको भारी हुँदा पनि नेताहरू आश्वासनको भारी बाँड्न छोडेका छैनन् । कुनै बेला प्रचण्ड भन्थे, 'पाँच वर्षमा अभियानको रूपमा केही काम गरेर देश बनाउँछौँ ।' देश बनाउने सपना देखाउँथे । आज नि त्यसै भन्छन् । तर, देश बनेको छैन ।

केपी ओलीहरू भोकले कोही मर्नु पर्दैन भन्थे । जनता आफ्ना नेताहरूमा विश्वास गर्थे । तीन वर्ष दुईतिहाइको सरकार चलाउँदासमेत स्थिति फरक छैन । आश्वासन बाँड्न अझै नि उनीहरूलाई लाज छैन । जनताले प्राप्त गर्नुपर्ने सेवा सुविधामा कहीँ कतै जनतालाई आनन्द छैन तर ६ वैशाखमा प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवा नेविसंघ स्थापना दिवसको कार्यक्रममा गएर भन्छन्, 'प्रधानमन्त्री भएर राम्रै काम त गरेको छु नि ।'

उनीहरूलाई आफूले बोलेको कुरामा कतै ग्लानि महसुस छैन । कति धेरै सन्तुष्टि छ । आमजनताले गरेको विश्वासको फल अत्यन्तै नमीठो ढंगले पाइरहेका छन् । जनता यस्तै विरक्त, आक्रोश र पिरचिन्ता पाउनका लागि आन्दोलनमा होमिएका थिएनन् ।

जनतासँग राणा शासनप्रति आक्रोश थियो, उनीहरू राणाविरुद्ध लडे । जनता पञ्चायतसँग असन्तुष्ट थिए, त्यसविरुद्ध लडे । उनीहरूले पूर्वराजा ज्ञानेन्द्रको निरंकुशताविरुद्ध आगो ओकले, ज्ञानेन्द्रलाई सत्ताच्यूत गरे । हाम्रा नेताहरूका कार्यका कारण आजजनतामा यो प्रणालीप्रति वितृष्णा जाग्न थालेको छ । अब जनताले उत्कृष्ट भनिएको यो व्यवस्थाको विकल्प नखोज्लान् भन्न सकिँदैन ।

हामी चाहन्छौँ, जनतासँगै हाम्रा नेताहरू पनि आफ्नो काममा असन्तुष्ट बनून् । चित्त नबुझाऊन् । समृद्धि ल्याउनेबारे चिन्ता गरून् । सामाजिक न्याय स्थापित गर्नेबारे पिर लिऊन् । सुशासनको नमुना बन्न खोजून् । समावेशितालाई कसरी स्थायित्व दिन सकिन्छ भन्ने सोचून् । कर्णाली सम्झिऊन्, ओलाङचुङगोला सम्झिऊन् । बुढी भएकी बिरामी विधवा आमालाई सम्झिऊन् ।

आफ्नो परिवारको राम्रो भविष्यको सपना बोकेर अरबको तातो घाममा काममा खटिइरहेका युवालाई सम्झिऊन् । पैसाको अभावमा गिटी कुट्ने बाबाआमासँग बसिरहेको स्कुल जाने उमेरका बालबालिका सम्झिऊन् । यति गर्ने हो भने देश बन्ने थियो । असन्तुष्टि घट्ने थियो । भुईंमान्छेहरूका मुद्दाहरू सम्बोधन हुने थिए । देश विकास हुने थियो । होइन भने दु:खका साथ भन्नुपर्छ– हाम्रा नेताहरू 'असन्तुष्टिका चाङमाथिका सन्तुष्टहरू' मात्र हुन् ।

यो पनि...

केपीलाई ‘बा’ भनी बाेलाउँदा कसकाे के बिग्रियाे ?

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, वैशाख ९, २०७९ १६:१६