पारिजातको अन्तर्वार्ता : ‘शंकर लामिछाने र मेरो सम्बन्धलाई सामिप्य भन्न मिल्दैन’

पारिजातको अन्तर्वार्ता : ‘शंकर लामिछाने र मेरो सम्बन्धलाई सामिप्य भन्न मिल्दैन’

A+ A A-

तपाईंले आफ्नो उपनाम बेली, चमेली, बुकी आदि नरोजेर किन ‘पारिजात’ नै रोज्नुभयो ?

पारिजात नाउँको पछि रहेको ऐतिहासिक तथा पौराणिक अवधारणाबाट प्रभावित भएर राखेकी हुँ । भारतको कुनैकुनै प्रान्तमा यस फूललाई हरसिंगार नाउँले चिनिन्छ । तर, मैलेचाहिँ यो फूललाई काठमाडौं आएपछि मात्र देखेकी हुँ ।

अहिलेसम्म आफूले लेखेका रचनाहरूमध्ये तपाईंलाई मन पर्ने रचना कुन हो ? किन ?

आजसम्म कुनै पनि प्रश्नकर्तालाई यसको प्रत्युत्तर दिएकी छैन । मेरो मनोगत मूल्याङ्कनको के अर्थ ? साथै, मलाई आजसम्म थाहा पनि छैन– कुन कृति राम्रो लागेको छ भन्ने कुरा । बढीभन्दा बढी पाठकमा सम्प्रेषित भएर युगानुकूल र जीवनदायी असर पर्छ भने त्यो स्वयम् इतिहासमा अमर कृति बन्न जान्छ । लेखकले ‘मलाई मन परेको’ भनेर हुने होइन ।

तपाईंका रचनाहरूमा मानसिक र यौनकुण्ठा, विसंगति र विद्रोहको नै बढीजसो चित्रण हुनुको कारण ?

व्यस्तताका कारणले गर्दा यसबारे लामो कुरा गरिरहन चाहन्नँ । तथापि, म तपाईंसँग मेरा सबै कृतिहरू अलिक गहिरिएर र पूर्वाग्रह नराखी पढिदिनुहोला भन्ने आग्रह गर्दछु ।

‘मैले नजन्माएको छोरो’मा पनि अनुपलब्ध यौनसुखबाट उब्जेको यौनकुण्ठाकै प्रभाव छैन त ?

आइमाई जातलाई आमा हुने रहर हुनु र बिग्रँदो कलिलो पुस्ताप्रति संवेदनशील भई वास्तविकता लेख्नु त्यो पनि यौनकुण्ठा नै हुन्छ भने मेरो के लाग्छ ?

‘शिरीषको फूल’ कृतिले भन्दा भूमिकाले बढी चर्चित भएको भन्ने सुनिन्छ नि ?

‘शिरीषको फूल’ उपन्यास आधुनिक शैली, कथानक, सबल कलापक्ष र ’मदन पुरस्कार’ ले बढी चर्चित भएको हो । शंकर दाइको भूमिका पनि उपन्यासको चर्चाप्रति केही अंशमा उत्तरदायी छ । भूमिका नभएको भए पनि यो उपन्यास अचर्चित रहने, थन्किने थिएन । पुरस्कारको लाइनमा पनि शंकर दाइले नै राखिदिएका हुन्, मैले त पाउँछु भन्ने कुरा सोचेकोसम्म थिइनँ ।

‘शिरीषको फूल’ को सकम्बरी र उसको दाजुबीच चेली र माइतीभन्दा पनि बढी अरू केही सम्बन्ध भएको एक जना समालोचकले संकेत गरेका छन् नि ?

मेरो कलममा त्यो विकृति थिएन । समालोचकको हेराइप्रति म उत्तरदायी छैन ।

शंकर लामिछानेसँगको सामिप्यले तपाईंको साहित्यिक जीवनमा के–कस्ता मोडहरू ल्याए त ?

शंकर लामिछाने र मेरो सम्बन्धलाई सामिप्य भन्न मिल्दैन । कारण, हामीले कतिपटक भेट गर्‍यौँ भनी गन्दा दश औँला पर्याप्त हुन्छन्, तर ती भेटहरू महत्त्वपूर्ण थिए । ‘महत्ताहीन’ छापिइसकेपछि मैले उनलाई मृत्युपर्यन्त देखिनँ र उनका गतिविधिबारे अनभिज्ञ पनि थिएँ । उनको मृत्यु र ‘क्यानभास फेरिएको जीवन’ कथा सुनेपछि म छाँगाबाट खसेजस्तो भएकी छु ।

मदन पुरस्कारप्राप्त लेखिका भए पनि आफ्ना समकालीनहरूको दाँजोमा सफलताको दृष्टिले आफू निकै पछि परेजस्तो लाग्दैन ?

पहिले मलाई यो बताइदिनुस् कि मेरा समकालीनहरू को को हुन् र उनीहरू कति अघि बढेका छन् ? अनि पो मलाई थाहा हुन्छ कि म कति पछि परेकी छु भनेर ।

अनिदो पहाडबाट तपाईंको लेखनशैली र विचारमा परिवर्तन आउनुको कारण ? के त्यसअघि तपाईं विचारशून्य हुनुहुन्थ्यो त ?

विचारशून्य कोही पनि हुँदैन । अरे बाबा, मैले अघि पनि भनिहालेँ नि । तपाईं मेरा कृतिहरूको सरसर्ती अध्ययन त गरिदिनुस् ।

कवयित्री पनि भएको नाताले तपाईंको दृष्टिमा कविता के हो र यसको भविष्य कस्तो होला ?

कविता मनोभावनाको लिखित अभिव्यक्ति हो, एउटा साहित्यिक विधा हो । यो अभिव्यक्ति वस्तु र समयसापेक्ष स्फुरण हुन्छ ।

४ माघ २०४४ मा 'विवेक' पत्रिकाका लागि इन्द्रकुमार श्रेष्ठ ‘सरित’ले यो अन्तर्वार्ता लिएका थिए । २९ औँ पारिजात स्मृिति दिवसको अवसरमा 'पारिजातका संकलित रचनाहरू'बाट यो अन्तर्वार्ता साभार गरिएको हो ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, वैशाख ५, २०७९ १६:१२